Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Եւ արդ վերջացեալքս ժամանակաւ որք արժանաւորեցաք տօնախմբել զյիշատակ սրբոց քառասնիցն. եւ տեսաք զպատմութիւն ըստա տկարութեան մերոյ փոքրիմաց մտացս։ Եւ այժմ սիրելիք մեր՝ տեսցուք ի սրբոցն բանից զանուանց նոցա թիւ. զի քառասունք են թուով. ոչ պակաս, եւ ոչ աւելի։ Զի քառասուն թիւս այս՝ բազում խորհուրդս ցուցանէ մեզ յինքեան ծածկեալ։ Նախ՝ քառասուն աւուրբ կենդանանայ մանուկս յարգանդի մօրն եւ հոգեւորի։ Եւ զայս ուսանիմք ի սրբոց հարցն աւանդութենէ. զի սոքա մեզ կենդանացուցիչք գտան ի ձեն իւրեան լուսաւոր բարեխնամութեան առ Աստուած։
       Երկրորդ՝ եւ ա՛յլ իմն խորհուրդ բերէ Խ թիւս. զի քառասուն աւուրբ ապականեալ ջրեղեղաւ զանօրինեալսն առնոյիւ։ Իսկ սոքա մեզ ջուր փրկութեան եւ ջուր ուրախութեան ծաւալեցին ի տանէ Տեառն. զի ինքեանք ջրով տանջեցան վասն Քրիստոսի. եւ ի ջուրս հեղձուցին զանմարմինն Փարաւօն եւ զզօրս նորա։ Երրորդ՝ զի քառասուն աւուրբ պահոց առաքեցաւ Մովսէս ի լեառն Սինայ երկիցս անգամ. եւ Աստուած տեսութեան արժանաւորիւր. եւ զպատգամս օրինացն առնոյր, եւ բերէր ժողովրդեանն Իսրայէլի. այսպէս եւ սոքա սուրբ քառասունքս թուով՝ չարչարանօք իւրեանց՝ մեզ նորս Իսրայէլի աստուածատես ժողովրդեանս՝ բերին զպարգեւս աստուածային, եւ զաւետիս երկրին աւետեաց ի վերինն Սիօն։ Չորրորդ՝ յիշեմ եւ զմեծն Եղիաս՝ որ սմին թուով քառասուն աւուրբ պահոց՝ սրբէր զմարմին իւր, եւ ընդ Աստուծոյ խօսէր։ Նոյնպէս եւ սրբոցս քառասնից թիւ՝ եւ պահոցս համարք նոյն թուով՝ սոքօք եւ մեզ աստուածտեսութիւն հանդիպի ի նոյն տեսակի։ Հինգերորդ՝ լինի եւ այսքան թուով ընծայումն անդրանկացն ի խորանն սուրբ. որ օրինադրէր պատարագօք Մովսէս։ Եւ սոքօք ոչ միայն անդրանիկք գամրաց, այլեւ ամենայն անձն , եւ ամենայն ազգ ընծայի Աստուծոյ. սրբեալք ի մեղաց իւրեանց ի ձեռն բարեխօսութեան նոցա։ Վեցերորդ՝ տէրն մեր եւ Աստուած Յիսուս Քրիստոս՝ իւրով մարմնական ծննդեամբն պատուեաց զթիւս զայս։ Նախ՝ քառասնօրեայ ի տաճարն բերմամբ. ո ինքեամբ ընծայեաց զարարածս Աստուծոյ հօր ի բարձունս։ Եւ յետ մկրտութեան՝ նոյնքան թուով պահելով, յաղթեաց փորձողին սատանայի։ Եւ յետ չարչարանցն եւ յարութեան, յաւուրս քառասուն երեւեալ աշակերտացն եւ համբարձեալ յերկինս։ Զի նոյն ինքն երիս քառասունս պատուեաց, ընծայելովն ի տաճարի ի գիրկսն Սիմէօնի. եւ յետ մըկրտութեան պահօք. եւյետ յարութեան համաբարձմամբ յերկինս։ Եօթներորդ՝ ունի եւ այլ խորհուրդ քառասնեակ թիւն. զի էութն հնգեակս, եւ հինգ ութնեակս. եւ չորս տասնեակս. մի՛ քառասուն յինքն ժողովեալ. նուրբ է տեսութիւն սոցա. բայց մեք ասասցուք ի պատիւ քառասնիցն սրբոց զութն հնգեակն ասացեալ։ Եօթն հնգեակն՝ եօթն դարուց հազարացս կենցաղոյս. եւ հինգ թիւ նոցա՝ վասն հինգ զգայութեանց մարդկան, որով գործեմք զբարի եւ զչար յաշխարհիս այսմիկ. իսկ ութներորդ հնգեակն է ութներորդ դարուն. որ է առաջին եւ սկիզբն անկէտ յաւիտենին. յորում հինգ հինգ զգայարանօք ամենայն ոք առնու զհատուցումն իւր. եթէ բարի, եւ եթէ չար։ Արդ քառասուն սուրբքս՝ հինգ հինգ զգայութեաեմբ սրբապէս մաքրեցին զկեանս աշխարհի յեօթն դարուս. եւ յութներորդին հինգ գործարանօք՝ անճառ վայելչութեանցն արժանացան պսակաց։ Այսպէս եւ հինգ ութնեակն՝ ըստ հինգ զգայութեանցն մաքրեալ զութն խորհուրդ չարութեանց զհոգեկան եւ զմարմնական. որպէս սուրբ հարքն ասացին։ Իսկ զգայութիւնք են այսոքիկ. նախ տեսութիւն աչաց. եւ լսել ականջաց. հոտոտել ռընկաց. շօշափել ձեռաց. եւ ճաշակել բերանոյ. եւ սոքա կրկին են. այսինքն, հոգեկան եւ մարմնական։ Իսկ ութն խորհուրդ չարութեան են այսք. այսինքն, առաջին է որովայնամոլութիւն եւ պոռնկութիւն. եւ արծաթասիրութիւն. սրտմտութիւն. ձանձրութիւն. սնափառութիւն. բարկութիւն. եւ ամբարտաւանութիւն. որպէս ասէ մեծն Եւագրիոս։ Այսոքիկ են ընդ սոյնպէս եւ կրկին են սոքա. այսոցիկ յաղթեցին սուրբ քառասունքն. եւ հերքեցին յինքեանց. եւ գտան հաճոյք Աստուծոյ ամենայն առաքինութեամբ։ Դարձեալ ունի յինքն քառսունն՝ չորս տասնեակս. եւ այս ունի կատարեալ եւ բարձրագոյն խորհուրդ. ընդ չորս կողմանս աշխարհիս քարոզել զաւետարանն փրկութեան. եւ զսրբոցն յիշատակ՝ հոգւով եւ մարմնով եւ մտօք եւ շնչով՝ բովանդակ մաքրութեամբ զթիւ չորեսին լըցեալ, եւ ի քառասուն աւարտեալ չորիւք տասամբ։
       Ութներորդ՝ ըստ կարգի առաջին համարին՝ ունի եւ այլ իմն խորհուրդ թիւ սրբոց քառասնիցս. այսինքն է, լընուլ ըզթիւ մարգարէիցն քսան եւ չորս։ եւ զերկոտասան առաքելոցն. եւ զչորից աւետարանչացն. զի քսան եւ չորս՝ եւ տասն եւ երկու՝ եւ չորս՝ լինի քառասուն թիւ։ Վասն զի սոքա ըզմարգարէից մարգարէացեալն զՔրիստոս տեսին. եւ զառաքելոցն քարոզեալն հաւատացին. եւ յաւետարանչացն լուսաւորեցան. եւ աւետեաց կենացն հասին։ Իններորդ՝կայ եւ այլ զարմանալի խորհուրդ եւ ի գիր անուանց իւրաքանչիւրոց քառասնից. քանզի քառասնից անուամմբ բովանդակին միահամուռ երեք հարիւր տասն եւ ութն գիր ի ստոյգ օրինակաց. յամենայն լեզուս գտանի ճշմարիտ գիր անուանց նոցա երեք հարիւր տասն եւ ութն գոլ թուով, ի թիւ խորհրդոյ երեք հարիւր տասն եւ ութն հայրապետացն։ Որք ժողովեցան ի Նիկիա. եւ հաստատեցին զհաւատս սուրբ երրորդութեան եւ մի աստուածութեան։ Որ եւ ի սոսա գտանի այսպիսի խորհուրդ. քանզի հարիւր երեքքն՝ միաչափք են. եւ երրորդութիւն երեք անձինք հաւասարք։ Սոյնպէս եւ ութն եւ տասն՝ երեք վեցեակս միաթիւս. եւ այս եւ ի նոյն խորհուրդ։ Եւ դու մի ի բազմութիւն թուոցն հայեսցիս եւ թիւրեսցիս մըտօք. այլ զբաժինսն միահաւասար տեսցես, եւ ի խորհուրդս առցես։ Տասներորդ՝ կայ եւ այլ իմն խորհուրդ օգտակար եւ փրկութիւն հոգւոց մերոց. զի տօն նոցա՝ հա՛նապազ ի սուրբ քառասնորդաց պահս յիշատակի. որով եւ անուանակոչութիւն հանդիպի։ Զայս նշանակէ մեզ թէ, հոգեւորապէս տօնել եւ պարկեշտութեամբ. եւ ըզյղփութիւն կերակրոց արտաքոյ աւուրցս եւ տօնիս թողուլ. եւ թեթեւ ընթանալ ի յասպարէզ հանդիսի սոցա։ Զնոցայն առեալ մեզ օրինակ զանազան տանջանս . լինիլ եւ մարտակից ընդ նոսին խոստովանութեամբ զՔրիստոս. նախ չարչարանացն հաղորդիլով եւ վշտակից գոլով. եւ ապա փառացն մասնակցելով։
       Տեսցուք եւ զայն թէ ո՞րպէս տօնելի է զյիշատակս սրբոցն՝ որպէս ասացաւ ի սկիզբն բանիս եթէ, «ի յիշատակս սրբոցն հաղորդեցարուք»։ Ա՛յս է ի նեղութիւնս ուրախանալ. ի տանջանս համբերել. ի վիշտս փառաւորել զԱստուած։ Զի որ ոք զփառս արդարոցն կամիցի առնուլ, նոցունց եւ գործոցն նմանիլ պարտի։ Այլ ահաւասիկ եւ մեզ առաջի կայ հանդէս եւ մարտ եւ մրցումն. թէպէտ ոգչ ընդ Ագրիկողայոս, այլ ընդ սատանայ. եղիցուք պատրաստ՝ եւ յաղթեսցուք հակառակորդին մերոյ։ Այլեւ քննութիւն արասցուք մտաց եւ խորհրդոց մերոց. ի բաց թողցուք զչար խորհուրդն. ստասցուք զբարեացն հանդէս. արբեսցուք ի մեղաց զանձինս խոստովանութեամբ եւ ապաշխարութեամբ։ Ա՛յս է եւ ե՛ղբարք տօնասիրացն յոյս. այսպէս պատուի յիշատակ սրբոցն. այսպէս փառաւորի Քրիստոս. այսպէս տօնեսցուք։ Մի՛ աշխարհապէս՝ այլ ի վեր քան զաշխարհ. մի՛ փափկացեալ որովայնիւ. այլ լցեալ հոգւով։ Ասեմք տօնել՝ եւ զպատշաճ տօնին ոչ առնումք ի միտ. կերակրովք եւ ըմպելեօք եւ պատուական զարդիւք կարծեմք պատուել զտօնն։ Ոչ այսպէս. այլ ահաւասիկ տեսէ՛ք տօ՛նասէր եղբարք՝ օրինակն առաջի կայ մեզ. զի սոցա որոց տօնս է՝ քաղցեալ, եւ ծարաւի, եւ մերկ, եւ ի պաղուն կեցեալք։ Իսկ մեք՝ քան զպէտսն առաւել փափկանամք եւ զարդարեմք զանձինս. եւ ճեմիմք եւ ցնծամք երկրաւորօքս. այսոքիւք՝ հակառակ նոցա գտանիմք եւ ոչ տօնիչք։ Այլ զի՞նչ. ի բաց թողցուք զամենայն երկրաւոր խորհուրդս եւ զգործս չարեաց. եւ մտօք կատարեալ լիցուք յարդարութիւն եւ ի սրբութիւն. եւ ի գործս բարեաց փութասացուք։ Զիրեարս պատուեսցուք. մի զանձանց միայն խնդրեսցուք, այլեւ զընկերին։ Ա՛յս է նմանութիւն նահատակացն. եւ վասն այսորիկ պարգեւեցաւ մեզ յԱստուծոյ տօնել զյիշատակ չարչարանաց աւուր սրբոցն. եւ ժառանգորդ լինիլ գընացից նոցա եւ հաւատոց։ Բայց այժմ մեք տօնեմք այսօր զյիշատակ քառասուն վկայիցն Աստուծոյ. զմիաբանութիւն հաւատոց նոցա տեսցուք, եւ նմանեսցուք ըստ կարի մերում։ Ճգնեսցուք ամենայն անդամօք եւ ի միտ առցուք զնոցա տանջանացն վտանգս եւ զնեղութիւնս։ Զաչս ի յերկինս համբարձցուք արտասուալիր աղօթիւք. զի սրբութեամբ առ Աստուած նահատակիցի տեսութիւնս մեր. եւ մի յարատ հայեցուածով ի գեղ պատրանաց շեղիցիմք։ Մաքրեսցուք եւ զլսելիս. զի բանն Աստուծոյ լինիցի մեզ լսելի. եւ մի՛ ունկնդիր լիցուք բանից սնոտեաց եւ զազիր խօսից. որք ոչ են ընդունելի Աստուծոյ. այլ զբարի բանս լսելով եւ ունկնդիր լինելով առաջնորդացն խրատուց։ Մի՛ հոտոտելեօք ի գասցուք որ ինչ մարմնական է հեշտութիւն, եւ հակառակ հոտոյ իւղոյն Քրիստոսի. այլ հոտոտեսցուք զբարի հոտն ի կենաց իւղոյն՝որ հեղեալ է ի վերուստ ի հօրէն լուսոյ։ Ընդ այսորիկ եւ ըզգայութեան բերանոյ դուռն դիցուք. եւ զարժանն խօսեսցուք. ճաշակել զկենաց պարգեւատուն, եւ մի՛ ծառայել որովայնի. զի նա՛ է մայր եւ սկիզբն պոռնկութեան եւ այլ բազում չարեաց. այլ սակաւ կերակրով շատասցուք։ Սրբեսցուք եւ զձեռս յամենայն անիրաւ գործոց. համբարձցուք առ Աստուած յաղօթս. շօշափեսցուք զամենայն գործս բարիս եւ զարդարութիւնս։ Այսպէս իմասցուք եւ զամենայն անդամոց մաքրութիւն։ Ա՛յս է պահոց կատարելութիւն։ Որպէս ի կերակրոց արգելումք զմեզ յաւուրս պահոցն. նոյնպէս եւ յամենայն չարեց պա՛րտ է արգելուլ զմեզ։ Եւ որպէս ի փափուկ կերակրոց անճաշակ լինիմք յաւուրս պահոցն. նոյնպէս ամենայն զգայութեամեբ հեռի ի չարեաց լինիլ, եւ բարեաց գործոց ընդունակ լինիլ։ Մի միայն արտաքնովն զարդարեսցուք զտօնս սրբոցն. այլեւ հոգեւոր տօնեսցուք։ Մի զխորհրդական թիւ քառասնօրեայ պահոցն պակասեցուսցուք. զի մի պակասեսցի պսակն. քառասնիւք ճգնեսցուք եւ միապէս պահեսցուք։ Մի խոտորեսցի մի յաւուրցս յայսոցիկ ի բաղանիս հեշտութեան. զի մի՛ լուծցի եւ անկցի եւ գըտցի խոտան. եւ ի քառասունս ոչ համբերեսցի։ Այսքան վայելչութեամբ տօնէ եկեղեցի զյիշատակ սրբոց քառասնիցն։ Ա՛յսպէս պայծառ ցնծութեամբ յերկրէ եւ յերկնէ՝ հրով եւ ջրով եւ լուսով որպէս ցուցաւ։ Զայսքան ուրախութիւն կրէ քաղաքն Սեբաստիա. քառասուն ունելով յինքեան արեգակունս միով լուսով ծագեալ։ Այլեւ յամենայն քաղաք՝ ուր եւ գտցի մասն ինչ ի նշխարաց նոցա, քառասուն կոչի։ միով անուամբ եւ միով շնորհօք բժշկութեան եւ փրկութեան հաւատով տօնողացն։ Վասն որոյ եւ մեք որ այսօր տօնել արժանաւորեցաք սոցա՝ եղիցի մեղաց թողութիւն. եւ ախտաժետաց բժշկութիւն. հոգւոց փրկութիւն. եւ օդոց քաղցրութիւն. եւ ամենայն չարաց ի բարիս փոփոխումն։ Առողջութիւն ի հաւատս. հաստատութիւն յուսոյ. կատարելութիւն սիրոյ. աստ կալ մնալ անփորձ եւ անսասան կայիւք. ակնունելով ի փոխելեացս՝ ելս ունիլ ի վերին քաղաքն Երուսաղէմ. ուր գանձեալ կան ամենայն հոգիք աստուածահաճոյիցն սրբոց։
       Յորս լիցի եւ մեզ ամենայնոցն վայելել ի յերկնաւոր բարիսն՝ յանճառ խնդութիւն՝ եւ յանպատում երանութիւնն եւ ուրախութիւնն, բարեխօսութեամբ սրբոց վկայիցն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. որում փառք եւ զօրութիւն եւ պատիւ եւ իշխանութիւն ընդ հօր իւրում եւ սուրբ հոգւոյն յաւիտեանս յաւիտենից . ամէն։