Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Պարտ է գիտել զի ժամ աղօթիցն զոր կարգեալ են մեզ՝ ոչ ի նորս միայնէ, այլ եւ ի հնումն պատրաստեալ էր եւ օրէնս եդեալ. ըստ այնմ, «եօթն անգամ յաւուր օրհնեցից զքեզ»։
       Եւ դարձեալֆ «ես առ Աստուած կարդացի եւ լուաւ ինձ յերեկոյս, ի վաղոդեայն, եւ ի հասարակ աւուր»։ Մանաւանդ թէ՝ յառաքելոցն կարգեցանմերս եկեղեցւոյ կարգաւորութիւնք. յորս ոչ է արժան հեղգանալ ի ժամսն յայնոսիկ։
       Եւ Տէրն ասէ. «յամենայն ժամ աղօթս արարէք»։ Եւ զի ոչ գոյ յամենայն ժամ աղօթել մեզ. զի զբաղիմք ի մարմնաւոր վաստակս. ապա պարտ է ի սահմանեալ ժամանակն պատրաստ լինիլ։ Եւ թէ մաքսաւորին արժան էր ի հնումն աղօթել, ապա ուրեմն եւ մեզ՝ որք Քրիսոտսի շնորօքն արդարանամք։ Եւ զայս օրինակս վասն նոցա ասաց . որք հպարտացեալ էին, եւ զինքեանս արդար կարծէին, եւ զայլս մեղաւոր։ Ասէ՝ «Արք երկու ելին ի տաճարն կալ յաղօթս»։ Ի տաճարին կային յաղօթս։ Նախզի՝ այն էր տեղի աղօթից. «տուն իմտուն աղօթից կոչեսցի։ Երկրորդ՝ զի անդ նուիրէին զամենայն մատուցմունս եւ զպատարագս. նոյնպէս եւ անդ մատուցանէին զաղօթս։ Երրորդ՝ ասաց Աստուած Սողոմօնի. «ա՛նդ են աչք իմ եւ ականջ իմ, եւ սիրտ իմ. որ տեսանեմ զաղօթօղսն. եւ լսեմ զաղօթս նոցա. եւ կատարեմ զխընդրուածս նոցա». վասն որոյ ա՛նդ ելանէին աղօթել։ Չորրորդ՝ յօրինակ մեզ զի յեկեղեցիս պարտ է գալ եւ աղօթել. թէպէտ յամենայն տեղիս է Աստուած։ Որ զԱստուած դէմ յանդիման կամի տեսանել եւ խօսիլ, ա՛ստ աղօթեսցէ. որպէս զթագաւորն ի յիւր արքունիսն տեսանեմք. թէպէտ ամենայն երկիրն նորա լինի։ Վասն այն ասէ։ «Արք Բ ելին ի տաճարն կալ յաղօթս»։ եւ վասնաղօթիից աստ՝ չորս ինչ գիտելի է։ Նախ թէ՝ զի՞նչ է օգտութիւն աղօթիցն։ Երկրորդ՝ թէ՝ յի՞նչ իրաց զգուշանամք ի տեղի աղօթիցն։
       Երրորդ՝ վասն չար աղօթիցն փարիսեցւոյն, եւ բարի աղօթիցն մաքսաւորին։
       Չորրորդ՝ վասն աղօթիցն ձեւոյ։
       Տեսցուք զառաջինն, թէ ո՞րպէս եւ կամ զի՞նչ է օգտութիւն աղօթիցն. զի եւ յօժար կամօք աղօթեսցուք։ Եւ ասեմք թէ՝ բազում է զօրութիւն աղօթիցն. այլ մեք սակաւ մի Ժ գլխով առաջի դիցուք։ Նախզի՝ աղօթքն խօսք է ընդ Աստուած։ա Եւ այս է մեծութիւն՝ զի թէ ընթեռնումք, Աստուած ընդ մեզ խօսի. եւ թէ աղօթեմք, մեք ընդ Աստուծոյ խօսիմք։ Եւ թէ յորժամ ընդ երկրաւոր թագաւորի խօսիմք, փառք եւ պատիւ է մեզ. ո՞րքան յորժամ ընդ Աստուծոյ խօսիմք։ Ապա թէ առաջի թագաւորացն ահիւ եւ մտօք եւ կարգաւոր խօսիմք, զի մի՛ անարգեսցեն. առաւե՛լ պարտ է յաղօթս ահիւ եւ իմաստութեամբ եւ կարգաւ խօսիլ։ Երկրորդ՝ աղօթիւքն մեք ընդ Աստուծոյ լինիմք մտօք. եւ Աստուած ի մեզ բնակի. ըստ այնմ, «ես եւ հայր առ նա եկեսցուք ասէ». եւ հոգին սուրբ յառաջագոյն բնակեալ էր ի հոգի աղօթողին. «եւ բարեխօս լինէր յանմռունչ հեծութիւնս։ Երրորդ՝ աղօթիւք սատանայ հալածական լինի որպէս խաւար ի լուսոյ . եւ յայնժամ ամենայն որոգայթք եւ փորձութիւնք նորա կորնչին. որպէս Տէրն ասէ. «այսն չար ելանէ աղօթիւք եւ պահօք»։ Չորրորդ՝ աստուածազեաց լինիմք եւ հրեշտակաց հաւասար, յորժամ աղօթեմք՝ եւ մըտօք առ Աստուած ելանեմք։ Հինգերորդ՝ ամենայն գործք մեր աղօթիւք յաջողին եւ կատարին. զի յամենայն գործս՝ մարդդ կարօտի օգնականի. եւ յորժամ աղօթեմք, Աստուած լինի օգնական եթէ վաստակ, եթէ ձեռագործ, եթէ փճանապարհ, եւ այլն. ապա թէ ոչաղօթեմք, սատանայ հակառակի եւ խանգարէ զամենայն գործս։ Վեցերորդ՝ աղօթքն զօրութիւն է հոգւոյ եւ մարմնոյ. որպէս նեցո՛ւկ հաստատէ զտուն եւ բառնայ զտկարութիւն. որպէս աղօթիւք Յոբ վերստին զօրացաւ եւ առողջացաւ ի տկարութենէն։ Այլեւ շինութիւն տանն որպէս տունն Յոբայ վասն աղօթիցն կրկին շինեցաւ առաւել քան զառաջինն։ Եօթներորդ՝ աղօթքն յաղթէ զպատերազմ. որպէս Մովսէս աղօթիւք զամաղեկ. եւ Դաւիթ զայլազգին գողիաթ. եւ Յոբ շզթշնամին սատանայ։ Այսպէս եւ մեք յաղթեմք աղօթիւք՝ թէ հոգեւոր եւ թէ մարմնաւոր լինի պատերազմ։ Ութներորդ՝ աղօթքն մըխիթարութիւն է սրտի. զտրտմութիւն տանի. եւ զհոգին թեթեւացուցանէ . եւ զմեղսն սրբէ. եւ զմիտսն պահէ եւ լուսաւորէ. որպէս ասէ Դաւիթ. ընդէ՞ր տրտում ես անձն իմ. յուսա՛ առ Աստուած. խոստովանեաց նմա փրկիչ երեսաց քոց Աստուած է»։ Իններորդ՝ աղօթիւք խաղաղութեամբ ննջեմք. եւ համարձակ յառնեմք . ի կեանս յուսով եմք. եւ յետ մահու առ Աստուած մտանեմք։ Զայն ասէ Դաւիթ. «խաղաղութեամբ յայս եւ ի սոյն ննջեսցուք». այսինքն աղօթիւք։ Տասներորդ՝ աղօթքն գոհութիւն է եւ մատուցմունք երախտեացն Աստուծոյ զոր արար մեզ։ Եթէ յանցեալն՝ որ զաշխարհս արար վասն մեր. զերկինս եւ զերկիր. զծով եւ զցամաք, եւ զայլն։ Եթէ ի ներկայս՝ զամենայն բարութիւնս մեզ է տուեալ. լոյս՝ կեանք՝ խաղաղաութիւն՝ առողջութիւն՝ հոգի՝ մարմին՝ շունչ՝ բան՝ միտք, եւ այլն. որպէս ասէ առաքեալն. «նովաւ կեամք, եւ շրջիմք, եւ եմք»։ Եւ ի հանդերձելումն՝ խոստացել է յարութիւն՝ արքայութիւն՝ անմահութիւն հրեշտակաց հաւասար. մեծութիւն եւ փառք. «զոր ակն ոչ ետես, եւ ունկն ոչ լուաւ, եւ ի սիրտ մարդոյ ոչ անկաւ, զոր պատրաստեաց Աստուած սիրելեաց իւրոց»։ եւ թէ զամենայն կեանս մեր անդադար բերանով յաղօթս եւ ի գոհութիւնս լինիմք, ըզներկայիս ոչ կարեմք հատուցանել զորունիմք. թո՛ղ թէ զանցեալն կամ զհանդերձեալն։ Եւ մեք ոչ զամենայն աւուրս, այլ զմասնաւորն ոչ կարեմք աղօթել. եւ թէ երթամք յաղօթարանն, որպէս ի տուդանս դժուարութեամբ եւ ակամայ. եւ զայն ոչ գիտեմք բարեպէս աղօթել որպէս հաճոյն է Աստուծոյ. այլ կամ ըստ մարդկան հաճոյից, եւ կամ ծուլութեամբ. եւ բազումք ամենեւին ոչաղօթեն. այլ ի սէր կենցաղոյս ըզբաղին։ Ոմն ի վաճառականութիւնս. եւ այլք ի ձեռագործս. ի ճանապարհս, եւ յայլ ինչ յունայնութեան կենցաղս։ Եւ ըզճշմարիտ բարին զոր տուեալ է մեզ Աստուած մոռանան. զի աղօթքն է ճշմարիտ բարի, եւ ճշմարիտ գործ եւ բան զի հոգւյ է եւ մարմնոյ. աստի ժամանակիս է, եւ հանդերձելոյն. վասն որոյ ասէ։ «Արք երկու ելին ի տաճարն կալ յաղօթս»։ Այս առաջին գլուխն։ Երկրորդ՝ թէ յի՞նչ իրաց զգուշանամք ի տեղի աղօթիցն։ Գիտելի է՝ զի ի տասն իրաց պարտ է զգուշանալ մեզ ի տեղւով աղօթիցն։ Նախ՝ ոչ է պարտ ի տեղի աղօթիցն զրոյց տալ. զի սատանայի է խօսակից թէ ոք զրոյց տայ. զի անդ խօսակիից մեր Աստուած է իսկ զնա թողուլ եւ ընդ այլ ումեք զրոյց տալ՝ ո՛չ է արժան։ Երկրորդ՝ ի տեղի աղօթիցն ոչ է պարտ ի միմեանս նայիլ. եւ ոչ ի կին մարդ. զի մի՛ սատանայ զարատն բերիցէ ի մեզ հակառակ փրկութեան աղօթիցն։ Երրորդ՝ չէ պարտ ի ձայն քաղցրանուագս հայիլ, կամ ի գիջական բանս աղտեղիս. զի մի՛ փըքասցի երգօղն եւ ձրի աշխատի։ Չորրորդ՝ ոչ է պարտ ծիծաղիլ. այլ լալ. զի այն լալոյ է տեղի եւ արտասուելոյ. զի «վա՛յ ձեզ որ ծիծաղիքդ ասէ Տէրն. եւ երանի որք լան եւսգանի վերայ մեղաց»։ Հինգերորդ՝ ոչ է պարտ խարբալել ըզմիտս ի բանէն. զի աղօթքն խօստք է առ Աստուած. պարտ է զմիտս եւ զբանս ի միասին յարմարել՝ եւ զգուշութեամբ աղօթել։ Վեցերորդ՝ ոչ է պարտ ննջել ի տեղի աղօթիցն . այլ արթուն կալ. ըստ այնմ, «արթուն կացէք՝ զի ոչ գիտէտք». եւ թէ անդ ննջես, զի՞նչ զանազանի ննջելն որ ի տունն. եւ թէ քնոյ համար գայ՝ յո՛յժ բարի է չգալն։ Եօթներորդ՝ ոչ է պարտ զառանձնական աղօթսն աղաղակելով ասել. այլ ի սիրտն գոչել. որպէս Մովսէս եդ զծունկն ի դէմ երեսացն, եւ ի սիրտն աղօթեաց. վասն որոյ ասէ. «զի՞ գոչես առիս». եւ Տէրն ուսոյց. «մո՛ւտ ի սենեակ քո. եւ փակեա դրունս զգայարանցդ»։
       Ութներորդ՝ ոչ է պարտ անունկնդիր լինիլ բանից աղօթիցն. այլ զականջն եւ զմիտսն ընդ աղօթիցն հետեւել. եւ զոր ինքն ոչ ասէ բերանով՝ զայլոց աղօթսն լսել եւ իմիտ առնուլ. նոյնպէս եւ ըզսուրբ գիրսն յորժամ ընթեռնուն. «միտ դի՛ր ընթերցուածոցն ասէ առաքեալն»։ Իններորդ՝ ոչ է պարտ փութեալ թէ, ե՞րբ ելանեմ ի ժամատեղեացս. այլ որքան խընդրեն՝ ա՛յնքան առնուն. ըստ այնմ, «որ հայցէ՝ գտանէ։ Տէրն մեր հանէր ի գլուխ զգիշերն յաղօթսն Աստուծոյ։
       Տասներորդ՝ ոչ է պարտ ի մտի դնել, թէ յորժամ ելանեմ յաղօթիցս, զայս չարն առնեմ, կամ զայն. այլ զա՛յն ի մտի պահել՝ որ ամենայն պարտապանաց թողու. զի եւ նորայն թողցի։
       Այս երկրորդ գլուխն։
       Տեսցուք եւ զերրորդն. այսինքն, նախ զչար աղօթելն փարիսեցւոյն։ Եւ ասեմք, թէ փարիսեցւոյն աղօթքն չար էր. Ժ եղանակաւ։ Նախզի՝ հպարտութեամբ զառանձին տեղին ընկալաւ, եւ ոչ խոնարհութեաեմբ։ Երկրորդ՝ զի զԱստուածն ամենեցուն իմ ասաց. վասն որոյ Տէրն ուսոյց ասել. «հայր մեր որ յերկինս ես»։ Երրորդ՝ զի ասաց. գոհանամ ըզքէն. գոհանալն բարի է. այլ սա չար խորհրդով ասաց. իբր թէ ամենաեւին չեմ յանցաւոր։ Չորրորդ՝ զի մարգարէն ասէ. «այլ որդն եմ եւ ոչ եմ մարդ. նախատինք մարդկան»։ Իսկ սա ասէ . «ոչ եմ իբրեւ զայլս ի մարդկանէ»։ Հինգերորդ՝ զի ասէ աւետարանիչն. «եթէ ասեմք թէ մեղս ոչ ունիմք, զանձինս խաբեմք. եւ ճշմարտութիւն ոչ գոյ ի մեզ»։ Իսկ սա ամենեւին անմեղս ցուցանէր զինքն ասելով թէ. «ոչ եմ իբրեւ զայլս». իբր թէ՝ ոչ գոյ առիս մեղք։ Վեցերորդ՝ Աստուած զանգործս տեսանէ ըստ մարգարէին. իսկ սա կամեցաւ զԱստուծոյ կանխագիտութիւն կորուսանել. զինքն արդար երեւեցուցանելով։ Եօթներորդ՝ առակախպօսն ասէ. «մի գովեսցէ ըզքեզ բերան քո։ այլ ընկերինիսկ սա ինքն զինքն գովեաց, թէ «տամ զտասանորդս յամնայնստացուածոց»։ Ութներորդ՝ զամենեսեան որք զպահսն պահէին՝ չար համարեցաւ. եւ զինքն միա՛յն արդար. ասելով, «պահեմ». իբր թէ նոքա չպահեն ի ընկերք։ Իններորդ՝ ասէ իմաստունն. «ինքեանց գիտակքն իմաստունք են». իսկ սա զինքն մոռացաւ. եւ զայլոց գովութիւն իւր համարեցաւ։ Տասներորդ՝ առաւել չարութիւն սորա ա՛յս է. զի զմաքսաւորն արհամարհեցաւ ասելով. «եւ ոչ եմ իբրեւ զայս մաքսաւորս». որ անկեալ էր առաջի Աստուծոյ, եւ խնդրէր զթողութիւն. եւ զնա առ ոտն կոխեաց եւ անգոսնեաց։
       Իսկ ընդդէմ նմին՝ Մաքսաւորին աղօթքն բարի էր տասկ կերպիւ։ Նախ որպէս փարիսեցին հպարտութեամբ կորեաւ ըստ նմանութեան բնութեանս մեր՝ որ զառաջինն կորեաւ. իսկ մաքսաւորն խոնարհութեամբ գտաւ՝ որպէս ի ձեռն Քրիստոսի խոնահութեան բարձրացաք։ Զի ասէ Տէրն. «որ բարձրացուցանէ զանձն՝ խոնարհեսցի. եւ որ խոնարհեցուցանէ՝ բարձրասցի»։ Երկրորդ՝ փարիսեցին մեծ համարեցաւ զինքն քան զամենայն. իսկ սա քան զամենեսեան ցած եւ վատ համարեցաւ. որպէս ասէ. «չկամէր». այսինքն, ոչ մեծացուցանէր զինքն։ Երրորդ՝ այնպէս անարժամհամարեցաւ զինքն՝ զի եւ ոչ զաչս ի յերկինս համբառնայր. ըստ այնմ, «չեմ արժանի հայիլ եւ տեսանել զբարձրութիւնս երկնից»։ Չորրորդ՝ զի լայր աղաղակելով. որ եւ այս զկատարեալ զղջումն նշանակէ։ Հինգերորդ՝ կոծէր զկուրծսն. եւ այս զփափագ սրտին նշանակէ։ Վեցերորդ՝ զի ոչ գովեաց զինքն որպէս փարիսեցին։ Եօթներորդ՝ զի ասէ . «Աստուած քաւեա զիս զմեղաւորս». այսինքն ազատեա՛ զիս. որ երկուցեալ եմ մեղօք. եւ կամ սրբեա՛ զիս ի յանցանացս։
       Ութներորդ՝ զի ոյ զմի արդարութիւն իւր յիշեաց որպէս փարիսեցին. որ եւ զայս մեզ առնել արժան է. ոչ ասել զոր գործեմք զարդարութինս։ Իններորդ՝ զի ոչ զփարիսեցին ի միտ էած, եւ ոչ չար խօսեցաւ զնմանէ։ Տասներորդ՝ զի խոստովանեցաւ ըզմեղս իւր. զի որք խոստովանին՝ կորուսանեն զոր ասեն. ըստ այնմ, «ասա՛ դու նաք զանօրէնութիւնս զի զի արդարասցիս»։ Այսպէս բարի է խոնարհութիւն. եւ այսպէս չա՛ր է ամբարտաւանութիւն։ Մինն զաղօթսն սրբութեամբ ընծայէ Աստուծոյ, եւ զմեզ արդարացուցանէ. եւ միւսն ամբարտաւանութիւն՝ պիղծ առնէ զմեզ, եւ հակառակ Աստուծոյ ցուցանէ։ Այս երրորդ գլուխն։ Տեսցուք զչորրորդն. այսինքն, ըզձեւ աղօթիցն։ Նախ՝ որ զգլուխս յերկիր խոնարհեցուցանեմք։ Երկրորդ՝ ըզձեռս յերկինս տարածեմք։ Երրորդ՝ զխաչն յերեսս նկարեմք։ Չորրորդ՝ զկուրծս բախեմք ասելով. Տէր ողորմեա՛, կամ Աաստուած քաւեա զիս. որպէս մաքսաւորն ասէր։ Առաջինն՝ որ զգլուխս յերկիր խոնարհեցուցանեմք՝ ցուցանէ Զ իմն պատճառ։ Նախ թէ ամենեւին հնազանդ եմք Աստուծոյ. որ զգլուխս ի գետինն դնեմք, եւ զհողն համբուրեմք։ Երկրորդ՝ ցուցանէ զԱդամ. որ նախ կանգուն էր եւ ի յԱստուած հայէր. եւ լսելով կնոջն՝ գլուխն ոտիցն խոնարհեցաւ. ել ի դրախտէն եւ անկաւ յերկիր։ Երրորդ՝ ցուցանէ զՏէրն մեր՝ որ յերկնից յերկիր խոնարհեցաւ առեալ զհողեղէն մարմինս. եւ դարձեալ կանգնեաց զԱդամ յառաջին փառս իւր։ Չորրորդ՝ ցուցանէ թէ, այսպէս յանարգ հողոյս ստեղծեաց զմեզ ի պատկերն իւր կենդանի եւ բանական. ի միտ ածեմք թէ հո՛ղ եմք եւ ի խոնարհութեան մնամք։ Հինգերորդ՝ ցուցանեմք թէ հողս է մեզ դայեակ եւ տուն եւ գերեզման. ի սմանէ զամենայն պէտս մեր տայ Աստուած. եւ սա է բնակութիւն մեր. եւ յետոյ գերեզման լինելոց է մեզ։ Վեցերորդ՝ ցուցանէ հողոյս յառնեմք. եւ կենդանացեալ առաջի Քրիստոսի ի դատաստան ընթանամք։ Երկրորդ ձեւն՝ նոր զձեռս յերկինս տարածեմք՝ վասն վեց պատճառի։ Նախ՝ ցուցանէ թէ, աղօթքս մեր առ քեզ է. որ արարիչդ ես երկնի եւ երկրի. եւ ի բարձունս բնակիս։ Երկրորդ՝ ցուցանէ, թէ գործս իմ յրեկինս է. եւյերկինս ժողովեմ. եւ ոչ յերկրի որպէս երկրագործք եւ արուեստաւորք։ Երրորդ՝ ցուցանէ, թէ զմիտս ընդ ձեացս յերկինս տարածեմ համբարձեալ. եւ ընդ Աստուծոյ խօսիմ, եւ նուիրեմ զաղօթս։ Չորրորդ՝ ցուցանէ թէ զերկնաւոր պարգեւսդ եւ զողորմութիւն խնդրեմ, եւ ոչ զերկրաւոր. որպէս ինքն ասաց. խնդրեցէք զարքայութիւն Աստուծոյ՝ եւ զարդարութիւն նորա. եւ երկրաւորս յաւելցի ձեզ»։ Հինգերորդ՝ ցուցանէ թէ, որպէս Սիմէօն զՏէրն ի գիրկն իւր եբարձ. եւ խնդրեաց զարձակումն ի կապանացն. եւ Աստուածածին Կոյսն յինքն կրեաց. այսպէս եւ ես ի սիրտս իմ կրեմ, եւ խնդրեմ զթոթղութիւն յանցանաց։ Վեցերորդ՝ ցուցանէ ըզխաչն՝ յոր Քրիստոս տարածեաց զձեռն, եւյաղթեաց ըզսատանայ. եւ մեք խաչակից նմա՝ խաչաձեւ աղօթեմք. զի թշնամին մեր յօդս է՝ եւ ընդ նմա պատերազմիմք։ Երրորդ՝ ձեւն՝ յորժամ կանգնիմք՝ զխաչն յերեսս նկարեմք։ Եւ այս վասն Զ պատճռի։ Նախզի՝ ծունր մեր որոշեսցի յայլազգեաց՝ որք ոչ պաշտեն զխաչն։ Եւ գիտելի է՝ որ ի մին ծունր՝ չորս խաչ նկարեմք։ Առաջին՝ խաչաձեւ յերկիր խոնահիմք. այս է զծունկն՝ եւ երկու ձեռն եւ ըզգլուխն յերկիր եդեալ։ Երկրորդ՝ զճակատս եւ զերեսս՝ եւ շրթամբք զհողն համբուրեմք։ Երրորդ՝ կանգնեալ զխաչն յերեսս նկարեմք։ Չորրորդ՝զձեռս տարածեմք։ Եւ այս կամ զի, քառաթեւ էխաչն. կամ վասն չորեքնիւթեայ մեղաց մերոց թողութեան. կամ հոգւոյ եւ մարմնոյ եւ մտաց եւ բանիցս պահպանութեան։ Երկրորդ՝ պատճառ խաչ դրոշմեմք՝ զի փախիցէ հակառակորդն. եւ մի մոլորեցուսցէ զխորհուրդս մեր եւ զզգայութիւնս։ Երրորդ՝ ցուցանէ թէ խաչիւն փրկեաց զմեզ Քրիստոս ի մահուանէ դժոխոց, եւ եհան յառաջին փառսն։ Չորրորդ՝ ցուցանէ թէ, խաչն է կատարումն ամենայն գործոց մերոց. որպէս անօրէնութեան Քրիստոսի եղեւ կատարաումն. եւ մըկրտութիւն եւ հաղորդութիւն՝ եւ այլ խորհուրդք՝ խաչիւն կատարին. նոյնպէս եւ աղօթքն։ Հինգերորդ՝ զի խաչիւն սուրբ՝ ի մեզ իջանէ հոգին սուրբ. զի խաչին պարգեւ է հոգին սուրբ որպէս ասէ Աւետարանն. «չեւ էր հոգի. զի Յիսուս չեւ էր խաչեալ»։ Եւ վասն խաչին Քրիստոսի ետ հայր Աստուած ըզհոգին սուրբ ի սուրբ առաքեալսն. եւ այժմ ի մեզ բնակի։
       Վեցերորդ՝ յարութիւն մեր եւ դատաստանն՝ եւ բարեաց հատուցմունքն ի կատարածի՝ խաչիւն լինին։ Որ սուրբ խաչն Քրիստոսի ի լուսոյ կազմեալ ընդ երկնիւք ծագի. եւ կանգնի ի վերայ Գողգոթային յաւուր դատաստանին Քրիստոսի յուրբաթու աւուր. ի պարծանս հաւատացելոց, եւ ի յամօթ ուրացողաց. որք անարգեն զնշան խաչին. եւ ապա ի կիրակէ փողն գոչէ. եւ յարութիւն մարդկան։ Վասն որոյ այսօր պարծանօք յորժամ ծունր կրկնեմք, զխաչն ի յերեսս գռոշմեմք։ Չորրորդ ձեւ՝ որ ձեռօք զսիրտս բախեմք եւ ասեմք Տէր ողորմեա։ Ա՛յս է, Նախզի՝ սրտիւք հաւանեցաք եւ գործեցաք զմեղս. եւ այժմ զղջացեալ հարկանեմք զսա. եւ դարձեալ՝ սիրտս է աման եւ տեղի չար խորհրդոց. բախելով ի դուրս վարեմք ի սմանէ. Եւ ասելն Տէր մեղայ՝ յանցելոցն է յիշատակ . Տէր ողորմեա՛ ապագային՝ զի այլ ո՛չ գործիցեմք։ Աստուած քաւեա՛ զի ըզմեղաւորս՝ ներկային է. որ սրբէ եւ քաւէ ըզմեղս մեր։ Դարձեալ ի դէմս երրորդութեան. Տէր մեղայ առ հայրն է որպէս անառակ որդին ասէր. «հա՛յր մեղայ յերկինս եւ առաջի քոյ»։ Տէր ողորմեա առ որդի՞՞ զի նա ողորմեցաւ մեզ եւ փրկեաց։ Աստուած քաւեա՛ զմեղաւորս՝ առ Աստուած հոգին է. որ իւր շնորհօքն թողու զմեղս՝ եւ տայ զպարգեւս. այպէս պարտ է աղօթել ամենայն մարդոյ։
       Որ եւ արժանիս արասցէ զմեզ ընդ մեղաւորին եւ ընդ մաքսաւորին՝ թողուլ զմեղս մեր, եւ արդարացուցանել. որ արդարութիւնն է ամենայնոցն Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս. եւ նմա փառք յաւիտեանս ամէն։