Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Եւ բառս ի Սուրբ Գիրս՝ յերեք տեղւոջ դնի. ի սկզբան բանի. որպէս այն. «եւ Յիսուս Քրիստոսի ծնունդն էր այսպէս»։ Եւ ի վերջ բանի. որպէս այն՝ «Տօր թագաւոր յաւիտենից եւ եւս»։ Ի մէջ բանի. որպէս այն՝ «բարի առնէ Տէր բարեաց. եւ այնոցիկ որք ուղիղք են սրտիւք»։ Եւ յամենայն ուրեք ուր դնի եւն՝ կրկին բանի դէմս ցուցանէ. որպէս այս որ ասէ։ Եւ էր ոմն հիւանդ Ղազարոս ի Բեթանիայ»։ Երկու դէմս նշանակէ. այսինքն զհիւանդութեան. զի է որ առողջանայ՝ եւ է որ մեռանի։ Իսկ այս հիւանդութիւնս՝ ոմն էր. այսինքն, առանձնակի է յերկուցն. զի ոչ առողջանայ, եւ ոչ մեռանի. որպէս այլք մինչ ի կատարածի օրն. այն միջակ է երկուցն։ Դարձեալ ոմանք երկբային յիմարութեամբ տեսանելով զսիրելին Քրիստոսի ի փորձանս եւ ի նեղութիւնս անկեալ։ Որ լինի վասն հինգ պատճառի։ Նախզի՝ կատարեսցի Բանն Քրիստոսի որ ասաց։ «Երանի է ձեզ՝ յորժամ նախատիցեն զձեզ եւ հալածիցեն։ Եւ զի դուք չէք յաշխարհէ. վասն այնորիկ ստեայ զձեզ աշխարհ զիւրն սիրէ»։ Երկրորդ՝ զի որպէս պատերազմ ի վերայ ամուր դղեկի լինի, եւ ոչ ի դիւր դաշտի. այսպէս սատանայ միշտ ընդ արիագոյնսն ամրացեալ հաւատով եւ գործով պատերազմի։ Երրորդ՝ զի որ այլոց քարոզէ թողուլ զհեշտութիւն աշխարհիս՝ պարտ է եւ ինքն նոյնպէս լինիլ։ Չորրորդ՝ զի թէ փոշէ տեսակ սխալանս ունիցի մարդ գոլով՝ այնու մաքրեսցի. որպէս արծաթ ի մէջ բովի։ Հինգերորդ՝ զի զյոյսն հաստատուն ունիցի, թէ որպէս սիրեցելոյն Ղազարու պարգեւեաց կեանս՝ այսպէս եւ համբերողացն պարգեւէ զյաւիտենական կեանսն. վասն այն ասէ։ «Եւ էր ոմն հիւանդ Ղազարոս ի Բեթանիայ»։ Գիտելի է՝ զի խորհրդոյն տեսութիւն՝ այսպէս բացայայտի։ Հիւանդութիւնն Ղազարու՝ զմարդկային բնութիւնս նշանակէ. որ հիւանդացաւ մեղօք. եւ ի մարմնոյ հեշտութիւն մեղաց բազում ժամանակս ընկողմանէր։ Եւ Բեթանիա տուն չարչարանաց լսի . որ է օրինակ բոլոր աշխարհի. յորում մարդիկ բնակի. որ տուն է չարչարանաց եւ հիւանդութեան եւ մահու. որպէս վճիռ եդ ի վերայ նախաստեղծիցն, թէ «փուշ եւ տատասկ բուսցի քեզ». եւ տրտմութեամբ ծնցիս որդի. եւ քրտամբք երեսաց քոց կերիցես զհաց, մինչեւ դարձցիս ի հող»։ Եւ կարօտէր բնութիւնս մեր հարազատ սիրելւոյ օժանդակութեան. այսինքն Քրիստոս. որ լուծանէր զկապ վճռին. եւ յօրհնութիւն փոխէր զանէծսն։ Եւ քորք սորա որք աղերսեն առ Քրիստոս սոքա են արդարք եւ օրինաւորք. որք հաճոյացան Աստուծոյ. որպէս Աբրահամ. Մովսէր. եւ այլ մարդարէք։ Որք արտասուալից պաղատանօք հառաչանս առաքեն առ Աստուած եւ ասեն։ «Տէր՝ զոր սիրեցերն ի սկզբանէ՝ եւ ըստ պատկերի քում ստեղծեր զմարդն՝ հիւանդացեալ դնի. այսինքն, չարչարի ի մեղաց մահիճս։ Եւ յիրաւի այս. զի քան զամենայն ստեղծուածս՝ զմարդն նռաւել սիրէ. եւ յայտ է ի չորից։ Նախզի՝ ի մէջ ամենայն արարածոց՝ զմարդս միայն ստեղծ ի պատկր իւր եւ նման որպէս վկայէ գիրն. եւ անձնիշխան եւ Տէր եւ թագաւոր ի վերայ ամենայն երկրի։ Երկրորդ՝ յայտ է յայնմանէ՝ զի մարդասէր կոչի Աստուած, եւ ոչ աշխարհասէր. եւ զմարդասիրութեան կոչումն ոչ միայն անուամբ, այլեւ գործով ցուցանէ մարդկան. զի սիրէ զարդարս եւ պահէ զանմեղս. ընդունի զմեղաւորս եւ թողու զմեղս։ Երրորդ՝ յայտնի է սէրն Աստուծոյ՝ որ վասն մարդկան սիրոյ Աստուծոյ մարդ եղեւ. եւ ընդ մարդկան շրջեցաւ. եւ չարչարեցաւ եւ մեռաւ, եւ դժոխս էջ. եւ յարեաւ եւ ազատեաց զազգս մարդկան ի տանջանաց։ Չորրորդ՝ յայտնի է ի վկայութեանց. որպէս ասէ Յօհաննէս. «ոչ թէ մեք սիրեցաք զԱստուած, այլ զի նա նախ սիրեաց զմեզ եւ առաքեաց զորդին իւր ի փրկութիւն աշխարհի»։ Եւ դարձեալ ասէ. «այնչափ սիրեաց Աստուած զաշխարհս՝ մինչեւ զորդին իւր միածին ետ»։ Ապա յայտէ՝ զի սիրելի է մարդն Աստուծոյ քան զամենայն ստեղծուածս։ Եւ դարձեալ՝ օրէնքն քոյր է աւետարանիս՝ որպէս ի միոյ ծնղէ տուեալ. եւ ամենայն բանք օրինացն՝ խրատք եւ աղերսանք՝ բուժիչք են հիւանդութեան մերոյ։ Որոց իբրեւ լուաւ երկնաւոր բժիշկն, ասէ. «այն հիւանդութիւն չէ ի մահ. այլ վասն փառացն Աստուծոյ. զի փառաւորեսցի Որդի Աստուծոյ այնուիկ»։ Եւ զի՞նչ էր փառքն Աստուծոյ՝ որ ի ձեռն փրկութեան մարդկան յաւելաւ. զի նախ քան զյաւիտեանս փառաւորեալ էր ընդ Հօր։ Այս է։ Նախ՝ որ մարդանալովն եցոյց զփրկութիւն իւր. եւ յայտնի արար զարդարութիւն ամենայն աշխարհի. զի գալստեամբն իւրով՝ ամենայն երկրաւորք ծանեան զարդարութիւն նորա. զոր նախ միայն երկնաւորքն գիտէին։ Երկրորդ՝ զի ոչ երկնաւորքն լիապէս գիտէին զծածուկ խորհուրդ մարդեղութեանն. այլ միայն հայր իւր եւ Հոգին Սուրբ։ Այլեւ ի մարդեղութենէն եւ ի մահուն, եւ յարութենէն եւ յեկեղեցւոյ ծանուցաւ երկնաւորացն բազմապատիկ իմաստութիւնն Աստուծոյ։ Երրորդ՝ եւս յայտնի. զի այժմ «ծունր կրկնի նմա յամենայն երկնաւորաց եւ յերկրաւորաց, եւ ի սանդարամետականաց. եւ ամենայն լեզու խոստովանի, թէ Տէր է Յիսուս Քրիստոս ի փառս Աստուծոյ Հօր»։ Այն է ասելն թէ՝ «փառաւոեսցի Որդի Աստուծոյ այնուիկ»։ Իբրեւ լուաւ Յիսուս թէ հիւանդ է, զտեղի կալաւ աւուրս երկուս»։ Զի տիրեսցէ մահն՝ եւ մեծասցին սքանչելիքն վասն յարութեան Ղազարու։ Իսկ ըստ խորհրդոյ՝ ոչ թէ յայնժամ ուսաւ զմարդկային կիրս, յորժամ մարգարէքն եւ օրէնքն աղաչեցին. այլ նախ քան զայն՝ գիտէր զտկարութիւն մարդկան. որպէս ասաց առ Նոյիւ. «միտք մարդկան հաստատեալ են ի խնամս չարի ի մանկութենէ իւրեանց»։ Ոչ թէ բնութեամբ չար էր ստեղուածն Աստուծոյ. այլ զի եկամուտ չարութիւնն բանաւորեցաւ եւ հաստատեցաւ ի նոսա։ Նախ՝ ի պատուիրանազանցութենէն Ադամայ. եւ ապա յանձնիշխան կամաց ի մեղս հաստատեցան։ Նոյնպէս եւ աստ իմանալի է. զոր լուաւն յայնժամ. այսինքն , իբր թէ զխնդրուածս նոցա ընկալաւ։ Եւ վասն է՞ր ընդ միջեաց աւուրս երկուս. եւ ապա երեւեցաւ մարմնով։ Նախզի՝ անկարգ էին մարդիկ յայնմ ժամանակին. եւ ոչ խնդրէին զփրկութիւն. եւ ոչ յուսային. այլ յորժամ խրատեցան յօրինացն, եւ չարչարեցան ի մեղաց, կարօտացան փրկչին. յայնժամ երեւեցաւ փրկիչն։ Երկրորդ՝ զի բնական օրէնքն ի գրաւորականն տկարասցին ի փրկել զմարդիկ. եւ յորժամ երեւեսցի փրկիչն, ոչ կարծեսցեն յօրինացն որ տկարացաւ, այ լ ի կարօղ զօրութենէ փրկչին մերոյ Քրիստոսի . ըստ այնմ, «իբրեւ տկարացաւ օրէնն մարմնաւոր. առաքեաց Աստուած զՈրդի իւր՝ որ դատապարտեաց զմեղս»։ Վասն այսորիկ յառաջին ժամանակին՝ անագանեաց փրկիչն զգալուս իւր։ Եւ որ ասէ երկու օր՝ այսինքն, կամ բանական եւ գրաւոր օրէնքն է օր եւ լոյս . զի «պատուիրանք Տեառն լոյս են, եւ լոյս տան աչաց». կամ առաջին օր է ի Մովսիսէ ի Դաւիթ. եւ երկու օր՝ ի Դաւիթէ մինչեւ Յովհաննէս, յորժամ եհաս փրկութիւն աշխարհի։ Եւ եկն Տէրն յանապատէ. ի սուրբ արգանդէն . եւ եգիտ զմեզ մեռեալս մեղօք. ոչ չորեքօրեայ, այլ ի յոլով ժամանակաց նեխեալ եւ հոտեալ ժամահոտ ախտիւք։ Սակայն եւ զչորեքօրեայն ասել՝ ոչ է առանց խորհրդոյ. զի ի չորից նիւթոց գոյացեալ է մարմին մարդոյ. ամենեւին ապականեալ էր եւ ոչ գոյր մասն ինչ կենդանութեան. եւ այս ի չարին պատրանաց։ Դարձեալ՝ չորեքօրեայն ասել՝ նշանակէ զեօթն մահացու մեղս. զի չորս օրն՝ երեք գիշեր է. որ մարմնական եւ հոգեկան մեղօք ամենեւիմբ հոտեալ եւ նեխեալ էր ազգ մարդկան ի խաբէութենէ չարին։ Այլեւ ծանր վէմ կռապաշտութեան ի վերայ թիկանց հեթանոսաց էր բարձեալ. եւ ի խաւար անգիտութեան ծածկեալ. «զի մի ծագեսցի աստուածագիտութեան լոյսն ի սիրտս նոցա»։ Իսկ յորժամ եհաս գալուստն փրկական յետ երկուցնն ասացեալ աւուրց՝ նախ հրամայեաց զվէմն անհաւատութեան ի բաց բառնալ եւ գալ ի հաւատս ճշմարիտս. եւ ապա առ հայր կարդալովն՝ զմիակամութիւնն ընդ հօր ցուցանէ. այլեւ զհօր կամակցութիւնն ի փրկութիւն մեր յայտնէ։ Յայն ժամ կենդանարար ձայնիւն՝ ազգեաց ի մեզ լուսաւոր քարոզութեամբն. «արի եկ արտաքս յարգելական կապարանէդ. եւ լուսաւորեսցէ զքեզ Քրիստոս»։ Յայսմ հրամանէ՝ անթիւ հոյլք հեթանոսաց ի ձեռն աւազանին մերկացան զպատրանս մեղաց. եւ ձեռքն արձակեցան ի կապոյ անպարշտութեան. եւ բարձաւ անյուսութեան վարշամակն յերեսաց նոցա։ Եւ ասէ ցնոսա՝ «լուծէք եւ թողէք երթալ». ոչ կորստական ճանապարհաւ, այլ ի կեանս մշտնջենաւոր. որ զինքն ցուցանէր առաջնորդ ասելով. «ես եմ ճանապարհ եւ ճշմարտութիւն եւ կեանք»։ Այսպիսի խորհրդով տեսութիւն՝ առ հասարակ բնութիւնս։ Իսկ առ մեզ այսպէս ցուցանէ նշանակ բանիս։ Զի իւրաքանչիւր ոք՝ առանձին մեղօք հիւանդանայ. եւ որպէս զանդամալոյծ անկանի ի մահիճս ցաւոց. եւ քորք անձին ախտացելոյ՝ իմանին զգայութիւնք մարմնոյ. որ կրկին են լծորդք. երկու աչք. երկու ականջք. երկու հոտատելիք. Բ ձեռք. լեզու, եւ մակալեզու. որք ի ձեռն զղջման առաքեն առ երկնաւորն բժիշկ։ Աչք զարտասուս. լեզու զհառաչանս. ձեռք զբախումն կրծից, եւ զբազկատարած աղօթս. եւ այլքն նմանապէս ըստ իւրեանց պատշաճին՝ զէն լինին արդարութեան հոգւոյն. եւ խնդրեն զբժիշկն խոնարհիլ առ մեզ. որ ասաց՝ «ես ընդ ձեզ եմ զամենայն աւուրս մինչեւ ի կատարած աշխարհի»։ Եւ յայնժանմ առաքելովքն շրջէր. եւ այժմ վարդապետօք եւ քահանայիւք եւ աղքատովք շրջի ի դրունս մեր ի բժշկել զմեզ։ Վասն զի դեռ չէ ժամանակ ասելովն, թէ «ոչ մեռեալք օրհնեսցեն զքեզ». եւ ոչ է փակեալ դուռն առագաստին որպէս յիմար կուսանացն. եւ ոչ ասէ «ծառայ չար եւ վատ. եւ կամ թէ կապեցէք զդորա զոտս եւ զձեռս՝ եւ հանէք ի խաւարն արտաքին»։ Այլ ըստ խրատուն առքելոյ՝ «մտցուք առաջի փառաց աթոռոյ նորա. եւ գտցուք զողորմութիւն ի դէպ ժամանակի»։ Եւ աղերսական ձայնիւք ասասցուք ընդ մարթայի եւ ընդ Մարիամու. Տէր՝ զՈրդուն սիրէ իր, եւ ըստ պատկերի քում գոյացուցեր զհոգիս, եւ բանիւ եւ իմաստութեամբ զարդարեցեր, եւ անձնիշխան կամօք մեծացուցեր , այժմիկ ի ձեռն մեղաց հիւանդացեալ է։ Որում պատասխանի տայ մարդասէր բժիշկն ասելով. «այն հիւանդութիւն չէ ի մահ. այլ ի փառս Աստուծոյ». քան զի ոչ ինչ է չար որ յաղթել կարէ ի մոյս բարութեան եւ մարդասիրութեան. որպէս եւ ոչ համեմատի կաթ մի ջրոյ առ համատարած անդունդս խորոց։ Զորեւ ինքն իսկ ասաց. «ոչ եկի կոչել զարդարս, այլ զմեղաւորս. եւ ոչ է պիտոյ բժիշկ ողջաց, այլ հիւանդաց»։ Եւ Պօղոս գրէ առ Տիմօթէոս. «Յիսուս Քրիստոս եկն յաշխարհ վասն մեղաւորաց՝ որոց գլուխն ես եմ. եւ նախ յիս եցոյց զամենայն երկայնմտութիւն որոց դառնալոց են ի նա»։ Եւ այս է ի Բեթանիա լինիլ հիւանդին. զի որ փութայ ապաշխարել զմեղս՝ պարտ է չարչարել զմարմինն պահօք եւ տքնութեամբ եւ արտասուօք . որպէս եւ Դաւիթ լուանայր արտասուօք զմահիճս. եւ մոխիր ընդ կերակուրն խառնէր. եւ արտասուս ընդ ըմպելին. եւ «զօրհանապազ տրտում գնայի ասէ. զի անձն իմ լի եղեւ չարչարնօք»։ Իսկ գալն ի Բեթանիա՝ եւ յարուցանել զՂազար՝ զայն նշանակէ , թէ «մերձ է Տէր առ ամենեսեան որք կարդան առ նա»։ Որպէս եւ յորդորէ իսկ. «դարձայց առ ձեզ. զի ողորմած եմ եւ ոչ պահեմ ոխս». որպէս եւ հայրն երկնաւոր անառակ որդւոյն արար. զի գրկախառն համբուրիւ ընկալանւ զնա։ Այսպէս եւ զպոռնիկին մեղսն եթող. զմաքսաւորն արդարացոյց. աւազակին միով ձայնիւ զդրախտն ժառանգեցոյց. զարտասուս ուրացողին ընկալաւ. այսպէս եւ ամենայն մեղաւորաց որք զղջանան բոլորով սրտիւ, եւ խնդրեն զթողութիւն։ Գայ Տէրն եւ նախ հարցանէ. «ուր եդիւ զնա». այսինքն, նշանակէ զխոստովանութիւն մեղացն զոր գործեցաք»։ Եւ որպէս նա որ կարօղ էր յարուցանել զմեռեալն՝ գիտէր եւ զտեղին. որպէս եւ ի հեռաստանէ գիտաց զմահն Ղազարու. այլ հարցանէ՝ որպէս այն որ եհարց զԱդամ ո՞ւր ես. եւ զԿայեն եհարց ո՞ւր է Աբել եղբայրն քո՝ պատճառ զղջման տալով։ Նոյնպէս եւ հարցանէ զմեզ վասն մաղաւոր հոգւոցս, թէ յո՞ր մեղաց խորխորատ եդիք զնա. զի մեք խոստովանեսցուք կամօք մերովք աւ ասասցուք. «Տէ՛ր ե՛կ եւ տե՛ս»։ ԱՆկցուք առ ոտս նորա ըստ քերցն Ղազարու. եւ ցուցցւք զդիակիր գերեզմն հոգւոյն մերոց։ Եւ գիտեմ զի արտասուէ ընդ մեզ ողորմած գոլով բնութեամբ։ Եւ թէ հրամայէ բանալ՝ մի յապաղեսցուք. այլ զղջմամբ՝ սրտիւ եւ բանիւ ի բաց դիցուք զվէմն որ է ծածկոյթ մեղաց մերոց։ Եւ թէպէտ հոտեալ եւ չորեքօրեայ իցէ, թերեւս եօթն ըստ գիշերոյ, այսպէս թէպէտ զչորեքկին առաքինութիւն հոգւոցս եօթնեակ յանցանօք ի գիշերութիւն իցեմք փոխարկեալ, քաղցր ձայնիւն կենաց կոչէ ասելով, «եկ արտաքս. եւ թէ լուծէք զդա ի մեղաց, եւ թողէք երթալ ի կեանս»։ Եւ զի վեց աւուրբ յառաջ քան զզատիկն ասէ աւետարանն զգալն Տեառն ի Բեթանիա։ Զայս ոչ վայրապար ասէ՝ այլ ցուցանէ թէ, այս է վերջին գալուստն. մինչ կամաւոր գայր ի չարչարանս. յորում զընթրիսն եկեր. եւ ի սպասու կայր Մարթա։ Զայն նշանակէ՝ թէ որչափ ինչ օգուտ է ի բարեմամացն գտանիլ Քրիստոսի. քանզի վերջին է չարաց օտարանալն ի նմանէ. որոց եւ հարկաւորի ասել. «երթայք յինէն ի բաց՝ ոչ ճանաչեմ զձեզ»։ Եւ առաջին է բարեացն ծանօթ լինիլ նմա. եւ յաջակողմն դասուն գտանիլ։ Եւ բարեկամք լինիմք նմա, յորժամ զաղքատս սիրեսցուք. յորժամ զմերկս զգեցուսցուք. յորժամ զօտարս ժողովեսցուք. յոր ժամ զքաղցեալսն կերակրեսցուք. եւ զծարաւիս արբուսցուք. յորժամ զհիւանդս տեսցուք. յորժամ զբանդարկեալսն ազատեսցուք. յորժամ զտրտմեալս մխիթարեսցուք. յորժամ զմոլոերալս դարձուսցուք. յորժամ զտգէտս խրատսցուք. յորժամ որբոց եւ այրեաց խնամ տարցուք. յորժամ աղօթս ի վերայ միմեանց արասցուք. յորժամ զմեղս ի բաց թողցուք. յորժամ զոխս ի սրտէ հանցուք . յորժամ զհաշտութիւն եւ զխաղաղութիւն առ իրեարս կալցուք. յորժամ զսէր եւ զգութ առմիմեանս կատարեսցուք։ Յանժամ բարեկամ եւ նման Քրիստոսի լինիցիմք. որպէս ասէ. «սիրեցէք զմիմեանս որպէս ես զձեզ սիրեցի»։ Որում արժանաւորեսցէ զամենայն հաւատացեալս իւր Քրիստոս Աստուած մեր, բարի բարեկամութեամբ, եւ ուղղափառ խոստովանութեամբ, եւ անարատ վարուք ի կենցաղումս քաղաքավարիլ. եւ ի դիպօղ ժամու ժամանել յանզրաւ ուրախութիւնսն. նորին իսկ կենարար ձայնիւն յարուցանել ի մեռելոց եւ ի վեր տանիլ. ընդ ինքեան բազմեցուցանել ի խոստացեալ հայրենիս արքայութեանն երկնից, ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր. որ է օրհնեալ ընդ հօր իւրում եւ ամենասուրբ հոգւոյն յաւիտեանս ամէն։