Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Մեծ են գործք Քո, Տէ՛ր եւ յոյժ են խորհ են խորհուրդք Քո սաղմոսէ մեզ աստուածայինն Դաւիթ։ Եւ այր անզգամ՝ զայս ոչ ծանիցէ. եւ անմիտն զայս ոչ առնու ի միտ»։ Մեծ են արդար եւ գործքն Աստուծոյ. եւ խո՛ր խորհուրդք նորա. եւ ոչ միայն գերազանցեն քան զբանս մեր, այլեւ քան զամենայն միտս մարդկան եւ հրեշտակաց գերագոյն գտանին։ Զորեւ սոյն մարգարէ յայլում վայրի հաստատէ։ «Ո՞ խոսեսցի զզօրութիւնս Տեառն. լսելի արասցէ զամենայն օրհնութիւնս նորա»։ Եւ աստուածընկալն Պօղոս «ո՞ խորք մածութեան եւ իմաստութեան ասէ. զի առանց քննելոյ են դատաստանք նորա. եւ առանց զննելոյ են ճանապարհք նորա»։ Եւ զի այսպէս մեծամեծ եւ անքննին են աստուածային խորքն որպէս ասացաք։ վասն այնորիկ պարտէ մեզ խոնարհութեամբ եւ սրբութեամբ մաքրել զմտաց աչս . եւ յստակ նայեցուածով յառնել ի խորհուրդ սքանչելեաց մեծի աւուրս։ Եւ նախ խնդրել պարտ է՝ զի բազում անգամ եմուտ Յիսուս յԵրուսաղէմ. ի տօնս՝ յամսագլուխս՝ եւ ի շաբաթս. եւ այնոքիկ ոչ պատուին ի մէնջ տարեկան տօնիւք եւ երգօք. բայց միայն մինս այս։ Ասեն վարդապետք եթէ. ի տօնս յայս՝ մեծամեծ սքանչելիք գործեցան քան յայլսն ամենայնի։ Նախ յարութիւնն Ղազարու ի Բեթանիա. որ կատարումն էր ամենայն սքանչելեացն։ Եւ զի բազումք եկեալ էին՝ զի զՂազար տեսցեն յարուցեալ ի մեռելոց։ Այլեւ նոր օրհնութիւն այսօր ի բերանոց մանկանցն երգեցեալ լինի. նաւ նստիլն ի վերայ յաւանակի։ Այլեւ ժողովուրդքն կէսք առաջի եւ կէսք զկնի գային։ Ոմանք փառաբանէին. այլք զհանդերձս մերկանային, եւ ի ճանապարհին տարածանէին։ Եւ ոմանք ոստա ի ծառոյ հատանէին եւ արկանէին ի ներքոյ ոտից յաւանակին։ Եւ զի այսպէս մե են գործք այս աւուր, եւ կատարումն ամենայն սքանչելեացն։ Վասն այն՝ քան զամենայն աւուրս առաւել փառաւորի եւ պատուի յամենեցունց։ Եւ ոչ թէ բնութիւն աւուրն մեծ իցէ. զի ի թիւ եւ ի չափ ամենայն աւուրց հաւասար է ստեղծեալ. այլ մեծամեծ եւ փառաւոր գործքն որ ի նմա գործեցան՝ մեծացուցին զնա. վասն այն պարտ է այժմ զխորհուրդն տեսանել ըստ ճառից աւետարանչացն։ Եւ նախ վասն յարութեանն Ղազարու սակաւ ինչ տեսանել։ Վասն զի յառաջ քան զգալն ի փրկագործ չարչարանս՝ նախ իջանէ ի Բեթանիա՝ եւ յարուցանէ զՂազար չորեքօրեայ։ Եւ այս էր պատճառն. զի մի տեսեալ զկամաւոր չարչարանս խաչին՝ երկմտեսցին առաքեալքն. այլ յարութեամբն Ղազարու՝ առանց երկբայութեան զմտաւ ածիցեն, թէ որ զայլս յարոյց՝ կարօղ է եւ զինքն յարուցանել։ Եւ տես թէ որպէս հաստատէ զճշմարիտ մարդ լինիլն. զի հարցանէ իբրեւ զմարդ. «ո՞ւր եդիք զնա»։ Եւ այսու խնու զբերանս հերձուածողաց. որք առ աչօք ասեն զմարղեղութիւնն։ Եւ զի ձայն արձակէ իշխանութեամբ որպէս զԱստուած . «Ղազարէ եկ արտաքս». յամօթ առնէ զնոսա որք սոսկ մարդ ասեն զնա։ Զի ոչ ոք լուաւ եթէ մարդ այսպիսի իշխանութեամբ մեռելս յարոյց. բայց միայն Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս Աստուած մարդացեալ. որ է իշխան մահու եւ կենաց։ Եւ այսու ցուցանէ, թէ իւր իցէ մարմինն անբաժանելի խառնմամբ միաւորեալ։ Եւ ոչ է պարտ վասն հարցանելոյն սոսկ ասել զնա. եւ ոչ վասն իշխանական հրամանին մերկ Աստուած համարիլ զնա. զի երկոքին սոքա հակառակ միեմեանց՝ անպարշտութիւն են։ Այլ զմի եւ զնոյնն Աստուած մարդացեալ է խոստովանելի։ Եւ զի մարդ է ճշմարիտ. յայտ է ի հարցանելոյն. եւ զի Աստուած է հաւաստեաւ՝ յայտ է ի յարուցանելոյն զչորեքօրեայ մեռեալն ի գերեզմանէն։ Իբրեւ ասացին նոքա, «Տէր եկ եւ տես. եւ արտասուեաց ասէ Յիսուս»։ Եւ ընդէ՞ր արտասւէր զոր յարուցանելոցն էր. այս է՝ զի ցուցցէ թէ ազգակից է։ Եւ դարձեալ՝ արտասուեաց ի վերայ կուրութեան հրէիցն. որ անձամբ զանձիննս գեհենին մատնեցին։ Եւ ապա հրամայեաց հրէիցն՝ զի բարձցեն զվէմն ի գերեզմանէն. որպէս զի ինքեանք իսկ վկայք լիցին ամենայն սքանչելեացն։ «Ամբարձ զաչս իւր ի վեր եւ ասէ. գոհանամ զքէն»։ Գոհացումն է եւ ոչ աղօթք. զի ոչ թէ կարօտ էր օգնականի, այլ զհամակամ միութիւնն իւր ընդ հօր ցուցանէ։ Եւ դարձեալ ցուցանէ ժխտօղ ազգին հրէից՝ թէ ոչ է հակառակ հօր որպէս նոքա կարծէին. զի հակառակն որպէս գործակից լինի, եւ կամ յամենայն ժամ լսէ։ «Զայս իբրեւ ասաց՝ ի ձայն մեծ աղաղակեաց. Ղազարէ արի եկ արտաքս». Խնդրելի է եւ զայս թէ զի՞նչ պիտոյ էր ուժգին աղաղակելն. զի մեռեալն զճայթմունս ձայնից ոչ լսէ։ Այլ այս է զի բազմամբոխ ժողովուրդն լսիցէ ի հրամանէ նորա յարուցեալ գոլ զՂազարու։ Այլեւ ցուցցէ, թէ ոչ այլոց անուամբ կոչեաց զմեռեալն. որպէս մարգարէքն ի հնումն յանուն Տեառն Աստուծոյ. եւ առաքեալքն յանուն Յիսուս Քրիստոսի։ Այլ ինքնազօր ձայնիւն հրամայեաց թէ «եկ արտաքս»։ Դարձեալ՝ զի ուսցին թէ, կենդանի էօ Հոգին եւ ի զգայութեան. այլեւ յոյժ հեռաւոր ի մամնոցն. վասն այն ըստ սովորութեան կենդանեաց ի բացուստ կացեալ կոչէ զհոգին, եւ կորզե ի բանսարկութենէն. եւ զմարմինն ի գերեզմանէն. եւ յարուցանէ կենդանի. եւ հաւատարիմ առնէ զյարութիւն իւրոյ կամաւոր մահուանն՝ իւրոց աշակերտացն եւ հաւատացելոցն ամենայնի։ Այսքան փոքր ի շատ է վասն յարութեան Ղազարու ըստ Յօհաննու աւետարանին։ Եւ ըստ այլ աւետարանչացն՝ ասասցուք վասն այսր աւուր հրաշագործութեանց։ «Եւ գան յերիքով ասէ»։ Եւ արժանի է գիտելլ թէ ուստի գայ յերիքով։ Յայտ է թէ ի կողմանցն յորդանանու. զի ամենայն աւետարանչքն միաբանեալ անտի ասեն գալ. եւ ոչ էր առանց խորհրդոյ։ Զի «այրն որ իջանէրն յԵրուսաղէմէ յերիքով՝ անկաւ ի ձեռս աւազակաց»։ Այրն՝ նշանակէր զԱդամ. որ անձնիշխան կամօք շեղեցաւ ի դրախտէն, եւ ի վերինն Երուսաղէմէ. եւ էջ ի դժոխս զոր երիքով կոչէ։ Եւ կարի իմն ի դէպ է օրինակս. զի բարձր է տեղեաւ Երուսաղէմ. որպէս բարձր է եւ երկնային վայր դրախտին. եւ երիքով ի սրտորեւ ի խոնարհ վայր. որպէս մահ եւ դժոխք։ Յեսու կործանեաց զերիքով. եւ նզովեաց որ շինէ զնա. աղան բեթելացի հրամանաւ Աքայաբու շինեաց զերիքով. եւ վասն զի արհամարհեաց զօրէնս յեսուայ՝ պատուհասեցաւ աբէներաւ անդրանկաւ եւ զերծեալաւ կրասերաւ որ կանգնեաց զնա։ Իսկ Տէր մեր Յիսուս աւերեաց զդժոխս. եւ նզովեաց որ շինել ձեռնակէ. վասն այնորիկ որ արհամարհէ զհարմանս Տէրունական եւ շինէ չար գործովք զհոգի եւ զմարմին, սատակէ անողորմութեամբ ի գեհենին. վասն այսր խորհուրդոյ գան յերիքով։ «Եւ ըստ ելանելն նոցա յերիքովէ բազում ժողովրդօք»։ Ուստի՞ էին բազում ժողովուրդքն. զի յայնկոյս յորդանանու անապատ էր ուստի գայր Քրիստոս։ Եւ յերիքով՝ զաքէ միայն հաւատաց յօրինակ Ադամայ։ Այլ երեւի թէ՝ ի գալիլեացւոցն էին. որք տեսին զնշանս ի նաւակատիսն որ զիծնէ կոյրն լուսաւորեաց։ Եւ զՂազար չորեքօրեայ մեռեալն կենդանացոյց։ Եւ զի սերտ էին հաւատով՝ եւ սիրէին զնա. վասն այն ընդ նմա շրջէին։ Այլ ոմանք ասեն թէ՝ սոքա ամենեքեան յերիքով հաւատացին. եւ կամ թէ անդ ժողովեցան։ Որ զայն նշանակէ՝ թէ հանդերձեալ է իջանել մարմնով ի գերեզման եւ ի դժոխս. եւ յառնել ի դժոխոց բազում ժողովրդօք։ «Որդի Տիմէի բարտիմէոս կոյր նստէր յանցս ճանապարհին»։ Միւս աւետարանչին երկու կոյր նշանակէ. ոչ հակառակ սմին, այլ թուի թէ մինն ամենեւին կոյր էր եւ յերեւելի արանցն՝ որ յանւանէ զինքն եւ զհայրն կոչէ. եւ կարի քաջահաւատ եւ համարձակախօս։ Իսկ միւս կոյրն՝ ունէր սակաւ մի լոյս. եւ յայն յուսացեալ յոյլ եւ հեղգ էր ի հաւատն. այլ թուի թէ որ զսակաւ լուսիկն ունէր՝ առաջնորդէր միւսոյն եւ տանէր առ Յիսուս. յօրինակ հրէից եւ հըեթանոսաց կուրացեալք յաստուածպաշտութենէ։ Զի հրէայքն թէպէտ զսակաւ մի լոյսն օրինէին. սակայն եւ նոքա կուրացան յիմանալի լուսոյ փառացն Աստուծոյ։ «Նստէին ի ճանապարհին»։ Նստիլն զթափուրն եւ զանգործն նշանակէ ի խաւարի կռապաշտութեան. իսկ ճանապարհն՝ օրինակ աշխարհիս է։ Զի որպէս ճանապարհն զուղեւորեալն յառաջ խաղացուցանէ. այսպէս եւ կենցաղս զմեզ ի հանդերձեալն առաքէ։ «Իբրեւ լուան թէ Յիսուս անցանէ՝ աղաղակէին եւ ասէին»։ Լուան հրէայքն ի մարգարէիցն, թէ Յիսուս է փրկիչ աշխարհի։ Լուան եւ հեթանոսք թէ՝ Քրիստոս է ակնկալութիւն հեթանոսաց. «եւի նա հեթանոսք յուսասցին»։ Աղաղակեն առ հասարակ հրէայք եւ հեթանոսք. եւ խնդրեն ի բարերար Տեառնէն զողորմութիւն։ Տես զկուրաց բարբառն՝ որ լաւագոյն է քան զաչացն։ Եւ զի՞նչ ասէին. «ողոմեաց մեզ». ողորմութիւն հայցէին. որ է ձրի տուրք եւ պարգեւք. այլ ոչ թէ վարձ. զի ձրի գտաք զողորմութիւն ի նմանէ։ Եւ ողորմութիւնն միայն Աստուծոյ վայելէ. որ ամենառատ է ի տուրսն. եւ ի տալն՝ ոչ սպառի. այլ առաւելու եւս։ «Եւ ամբոխն սաստէր նոցա»։ Կամ թէ վասն պատուոյ վարդապետին սաստէին. որպէս երբեմն զմանկտին արգիլէին. եւ կամ թէ չարաբանութեամբ սաստէին նոցա. զի մի մերձեսցին եւ բժշկեսցին. եւ քարոզեսցեն զաստուածութիւն նորա։ «Իսկ նոքա առաւել աղաղակէին. որդի Դաւթի ողորմեաց մեզ»։ Քարոզիչք լինէին կոյրքն աստուածութեան եւ մարդկութեան նորա. Տէր զաստուածութիւն խոստովնէին. եւ որդի Դաւթի՝ զմարդկաութիւն անուանէին. եւ բարւոք կոչեն զնա որդի Դաւթի. այն որ արար զողորմութիւն ի վերայ կուրացն եւ կաղացն յեբուսացւոց։ Որդի ասեն Դաւիթի. զի զհօրն գործն եւ նա կատարեսցէ։ «Զտեղի էառ Յիսուս՝ եւ հրամայեաց կոչել զնոսա»։ այսինքն, արգել զգնացսն եւ եկաց կանգուն. մինչեւ եկին առ նա կոյրքն։ Այլ նշանակէ զայս՝ զի յետ բազում ամաց եկն ի լուսաւորեալ զաշխարհս։ Այլեւ զայն՝ զի երեսուն ամ լուռ եղեւ. եւ ապա հրամայեց կոչել զհրէայս եւ զհեթանոսս յերկրպագութիւն աստուածութեան իւրոյ։ «Եւ ասէ՝ զի՞նչ կամիք զի արարից ձեզ»։ Եւ վասն է՞ր հարցանէ. զի մի կարծիցեն թէ նոքա զայլ ինչ կամէին, եւ զայլ ինչ տայ. զի յամենայն ուրեք սովոր էր զայս առնել. նախ հարցանել, եւ ապա բժշկել։ «Ռուբբի՝ զի բացայց»։ Այսինքն, զի լուսաւորեսցես՝ ոչ միայն զմարմոյս աչս, այլեւ զհոգւոյս որ է միտքս։ Զի տեսցուք զքեզ մարմոյ աչօք. եւ հոգւով իմասցուք Աստուած մարդացեալ զքեզ։ «Գթացեալ Յիսուս մերձեցաւ յաչս նոցա»։ Զի վասն գթութեան խոնարհեցաւ յարարածս՝ եւ զկուրութիւն մտաց մերոց կամեցաւ բժշկել. եւ մերձեցաւ մարմնով յաչս մարմնոյ նոցա. եւ աստուածութեամբն զմիտս նոցա լուսաւորեաց։ Եւ գնացին կոյրքն որք բժշկեցան զհետ նորա, մինչեւ յԵրուսաղէմ որ թարգմանի խաղաղութիւն։ Այլեւ հրէայք եւ հեթանոսք հաւատացեալք՝ զհետ հաւատոցն Քրիստոսի գնացին. եւ գնան հանապազօր մինչեւ ի վերինն Երուսաղէմ ի ճշմարիտ խաղաղութիւնն. որպէս եւ ասաց Տէրն. «ու եսն եմ՝ անդ երւ պաշտօնեայն իմ եղիցի»։ «Եւ իբրեւ մօտ եղեն յԵրուսաղէմ՝ առաքէ երկուս յաշակերտաց իւրոց եւ ասէ. երծայք. ի գիւղդ որ ընդդէմ ձեր կայ. եւ գտանիցէք էշ կապեալ եւ յաւանակ ընդ նմին. լուծէք եւ ածէք ինձ»։ Եւ ո՞յք էին երկու աշակերտքն այնք՝ թէ մինն Պետրոս եւ միսն Յօհաննէս իցէ. զի նոսա նախապատուէր յամենայն ուրեք. որպէս ի լեառն թաբօր. եւ դարձեալ ի լեառն ձիթենեաց յորժամ յաղօէս կայր։ Այլ որ մինն ծեր եւ հին աւուրց՝ եւ միւսն երիտասարդ հասակաւ. եւ դարձեալ մինն կոյս՝ եւ միւսն ամուսնացեալ. Պետրոս ծեր՝ օրինակէր զդասս մարգրէիցն. իսկ Յօհաննէս երիտասարդ՝ նշանակէր զգունդս առաքելոցն։ Իսկ էշ եւ յաւանակ՝ նշանակեն զհրէայս եւ զհեթանոսս. որք կապեալ էին ի զանազան մեղս. եւ ի չար կռապաշտութիւնս։ Զոր նախ առաքեաց զմարգարէսն. եւ յետոյ զառաքելսն։ Եւ լուծին զնոսա զօրութեամբ բանին եւ աստուածայի վարդապետութեամբն՝ երւ ածին ի հաւատս աստուածապաշտութեան։ «Եւ արկին ի վերայ նոցա ձորձս». այսինքն, զշնորհս Հոգւոյն Սրբոյ մկրտութեամբ աւազանին. եւ կազմեցին հանգիստ եւ բնակութիւն Բանին Աստուծոյ։ Այլ զի՞նչ է այն որ ասէ Մատթէոս «երթայք ի գիւղդ որ առաջի ձեր է». եւ Մարկոս է «ընդդէմ ձեր կայ». իսկ Ղուկաս թէ «հանդէպ մեր կայ»։ Այսինքն է։ Առաջի ձեր ասելովն՝ եղոյց թէ ամենատես ականն Աստուծոյ՝ ամենայն՝ աշխարհս իբրեւ զգիւղ մի է համարեալ. որ առաջի կայր քարոզութեան առաքելոցն, լնանիլլ աւետարանաւն։ Իսկ ասելն թէ հանդէպ մեր կայ՝ նշանակէ թէ Բանն Աստուծոյ ընդ նոսա իցէ, ուր եւ ընթանան աւետարանաւն. որպէս ինքն ասէր. «ես ընդ ձեզ եմ զամենայն աւուրս կենաց ձերոոց մինչ ի կատարած աշխարհի»։ Իսկ ասելն Մարկոսի, թէ ընդդէմ ձեր կայ՝ զայս առանձինն ի վերայ Երուսաղէմին է տեսանել. զի ամենայն նշանաց եւ վարդապետութեանն Քրիստոսի ընդդէմ եկաց. զի յորժամ դեւսն հանէր, ասէին թէ Բեղզեբուղաւ հանէ զդեւս։ Եւ յորժամ զհիւանդս նոցա բժշկէր, հակառակ Աստուծոյ եւ օրինազանց կոչէին զնա։ Եւ ոչ միայն բանիւ, այլեւ գործով ընդդէմ զինեցաւ նմա, զի մտանեաց զնա ի մահ խաչին. ուրացաւ զշնորհս պարգեւաց նորա. եւ զառաքեալս եւ զմարգարէս նորա սպանանել ետ եւ քարկոծել։ Եւ վասն այսորիկ բարձաւ ի նոցանէ այգին. այսինքն, թագաւրութիւնն՝ քահանայութիւնն եւ մարգարէութիւնն. եւ տուաւ հեթանոսաց ազգի, որ առնէ զպտուղս նորա։ Խնդրեսցուք եւ զայն թէ՝ վասն էր ի վերայ իշոյ նստաւ՝ որ է անարգագոյն գրաստ. եւ ոչ ի ձիս կամ ի ջորիս եւ ի կառս լծեալս։ Զի թէ ոք ասիցէ՝ թէ աղքատ էր յայսպիսեաց աստի. ասեմք թէ եւ զայն եւս ոչ ունէր։ Եւ թէ որպէս հաւանեցոյց զտեարս իշոյն. նոյպէս կարէր հաւանեցուցանել զմիտս տէրանց ձիոց եւ ջորոց։ Ապա թէ ոք ասիցէ թէ՝ խիստ եւ տրմուղ է յաւանակն. եւ առաւել անմիտ եւ անասնաբարոյ հեթանոսաց իցէ օրինակ։ Ասեմք եթէ եւ ձին եւ ջորին եւս խստագոյն եւ անմիտք են քան զնոսա, յինչ խորհուրդ եւ առնանիցին։ Եւ զի ոչ էր կարօտ նստիլ ի վերայ իշոյ, կամ այլ ինչ գրաստուց. ի բազում իրաց յայտ է։ Որ յամենայն տեղիս ուր եւ ընթանայր՝ հետի ոտս գնայր. ի քաղաքս, եւ ի գիւղս. որպէս այն որ վաստակեալ նստէր ի ճանապարհին առ ջրհորովն Սամարիայ։ Ապա յայտ է՝ զի ոչ վասն կարօտութեան նստաւ ի վերայ իշոյ։ Այլ այս է պատճառն. զի կամեցաւ զպատուական խոնարհութիւնն ամենեցուն ուսուցանել զանձն օրինակ տալով։ Մանաւանդ որ յետոյ լինելոց էին քահանայք եւ առաջնորդք եկեղեցւոյ, մի եւս յօրանալ ի ձիս եւ ի ջորիս. բայց թէ վասն տկարութեան մարմնոյ հարկ առնիցէ աշխատութիւնն, ի վերայ գրաստու նստիլ, եւ այնպէս զվիշապն ապստամբ կործանել։ Որ ի սկզբանէ վասն հպարտութեանն եւ անպիտանութեան՝ ի վայր կործանեցաւ. վասն այնորիկ Տէրն ի սկզբան վարդապետութեան՝ նախ անտի սկսանի, եւ երանէ զխոնարհութիւնն։ Նոյնպէս եւ աստ ի վերայ ծանրագնաց հանդարտաքայլ գրաստու նստելով, խափանէ զծիապարծիկ հպարտութիւնն եւ զպատերազմունս ճակատամարտից։ Նա՝ որ արեամբ խաչին իւրոյ արար զխաղաղութիւն ընդ ամենայն հեթանոսս։ Եւ վասն իշոյ եւ յաւանակին այսքան։ Ասասցուք թէ վասն է՞ր ոմանք տարածանէին զհանդերձս ի ճանապարհին. եւ այլք ոստս ի ծառոյ հատանէին, եւ յոտս յաւանակին արկանէին։ Զի թէ զմիտս բանին ոչ բանամք՝ ոչ ինչ գտանեմք օգուտս։ Արդ՝ տարածանելն զհանդերձս ի ճանապարհին՝ նշանակէ զկատարեալ անձանց հաւատսն որ ի Քրիստոս. որ ոչ միայն զերկրաւոր հանդերձս թողին . այլեւ զմարմինս իւրեանց արեամբ չափ մերկացան. որպէս մարտիրոսացն դասքն. որք մերկացան զամենայն ցանկութիւնս աշխարհի. եւ սաստիկ գանից եւ բանդից եւ կտտամահ տաջանաց ետուն զմարմինս իւրեանց վասն սիրոյն Քրիստոսի։ Իսկ ոստքն բարձրացեալ ծառոցն՝ զորս հատնէին եւ ի ներքոյ ոտից նորա արկանէին, նշանակէ զնոսա որք բարձրացեալ եւ զհպարտացեալ թշնամին ճշմարտութեան հնազանդելոց էին ի ներքոյ ոտից իւրեանց. որպէս առաքեալքն՝ որք ընդ ամենայն տեղիս ընթացան եւ կործանեցին զապստամբ զօրութիւնս թշնամւոյն. որպէս ասէ առաքեալն. «քակեմք զամենայն զօրութիւն հպարտացեալ ի վերայ գիտութեանն Աստուծոյ. եւ գերեմք զամենայն միտս ի հնազանդութիւնն Քրիստոսի»։ «Եւ ժողովուրդքն որք առաջի եւ զհետ նորա երթային, աղաղակէին. Ովսաննայ որդւոյ Դաւթի. օրհնեալ որ գայ յանուն Տեառն. Ովսաննայ ի բարձուս»։ Ո՛վսաննայն յեբրայեցւոցն ի մերս օրհնութիւն թարգմանի. կամ փառաբանութիւն, կամ մեծութիւն. եւ ըստ այլում առկի՝ սա նա է ասէին՝ որ ի սկզբանց յաւիտեանց արարիչ է. որ ի վերջին աւուրս եկն ի փրկութիւն աշխարհի։ Եւ մեզ պարտ է ի միտ առնուլ զօրհնութիւնն որ յանբան տղայոցն եւ ի տգէտ ժողովրդոցն երգեցաւ, թէ որչափ մեծ իցէ. զի Հոգին Սուրբ մարգարէութեամբ հնչէր բերանով տղայոցն։ «Ովսաննայ ասէ ի բարձունս». այսինքն թէ, սա՝ զոր այժմ նուաստացեալ տեսանեմք մերովս կերպիւ նստեալ ի վերայ անարգ գրաստու՝ ոչ երբէք մեկնեցաւ յարքայութեան փառաց աթոռոյն։ Եւ զի որդի Դաւթի զնա կոչէին. յայտ առնեն զճշմարիտ մարդեղութիւն նորա ի ցեղէն Դաւթի. որպէս ասաց հրեշտակն առ կոյսն. եւ նոյն ինքն Աստուած. եւ աւետարանիչքն եւ առաքեալքն կոչէին։ Իսկ զի օրհնեալ եկեալ յանուն Տեառն կոչէին. որպէս եւ մարգարէն ասէ. «օրհնեալ որ գաս յանուն Տեառն. եւ օրհնեցաք զքել ի տանէ Տեառն»։ Այսիքն թէ, ի բարձանց եւ կամաւ հօր եկն աշխարհ ի փրկութիւն մարդկան։ Եւ վասն այս օրհնութեանս որ յայսմ աւուր երեւեցաւ՝ սովորութիւն կալեալ մանկանց եկեղեցւոյ, Ովսաննայից տօն զսա անուանեմք։ Եւ ի ձեռս բարձեալ բերմք ոստս ձիթենեաց, կամ արմաւենեաց, կամ այլ ինչ առ ձեռն պատրաստ գտեալ։ Այսոքիկ վասն օրհնութեանց ի կարճոյ։ Դարձեալ ասասցուք վասն ոստոյ ձիթենեացն եւ արմաւենեացն. թէ ուստի՞ գիտաց ժողովուրդն ոստօք արմաւենեօք զնա բարեբանել։ Ոմանք ասեն թէ ի տօնի տաղաւարահարացն եմուտ յԵրուսաղէմ։ Եւ հրաման ուէին յօրինաց՝ գայն տօն ոստովք ձիթենեաց եւ արեմաւենեօք պատուել։ Եւ զի պատրաստ ունէին զնոոսա՝ տարեալ ընծայեցին Քրիստոսի . բայց ոչ է սա հաւաստի. զի տաղաւարահարացն տօն՝ կատարէին յեօթներորդ ամիսն ի թշրին ԺԵ։ Եւ Քրիստոս յորժամ եկն յԵրուսաղէմ ի չարչարնս ըստ հնոյ զատկին՝ ի նիսանի ԺԴ էր. որ է առաջին ամիս նոցա։ Իսկ այլք ասեն թէ՝ յառաջ ժամանակս հրէայքն օրէնս ընկալան՝ զի զմարգարէսն եւ զարդարսն եւ զսքքանչելագործ արսն՝ ընդ առաջ ելեալ ոստովք ծառոց պատուեսցեն։ Այլեւ վկայութիւն ի մէջ բերեն ի Դաւթայ, թէ «արդարքն իբրեւ զարմաւենիս ծաղկեսցին. եւ որպէս ձիթենիս ի տան Աստուծոյ»։ Արդ զայս իբրեւ զբարի սովորութիւն պահեալ՝ մատուցին Քրիստոս իբրեւ սքանչելագործի, մարգարէի, եւ արդարոյ։ Իսկ այլք ոմանք՝ ընդդէմ դառնան ասացելոցս եթէ, յիրաւի ոստովք ձիթենեօք պատուէին զնա. զի առձեռն պատրաստ էր ի ճանապարհին. վասն որոյ եւ ձիթենեաց լեառն կոչի . իսկ արմաւենիքն ուստի՞ էին զի ոչ գտանի անդ։ Այլ մեք զանց արարեալ զասացելովքս, զխորհուրդ փրկագործութեանն ցուցանեմք։ Զի ոչ տաղաւարհարց տօնին էր, եւ ոչ վասն սովորութեանն. այլ միայն ի հոգւոյն շարժեալք ի խորհուրդ փրկութեանն մարգարէանային։ Նախզի՝ ձիթենին զողորմութիւն նշանակէ։ Երկրորդ՝ զի զսէրն ցուցանէ. որ զտերեւն ոչ թողու արտաքս որ է շաղկապ սիրոյն, յորմէ ողորմութիւնն ծնանի։ Երրորդ՝ նշանակէ զհաւատոյն պտուղ պարարտացեալ. «ուստի ծերութիւն իմ ի ձէթ պարարտութեան ասէ»։ Չորրորդ՝ զմշտնջենաւոր յոյսնն ցուցանէ. որ ունի միշտ կանաչագեղ զսաղարթն։ Հինգերորդ՝ զօծումն շնորհաց ցուցանէ իւղն մզեալ. որ առատութեամբ հեղաւ ի հոգիս եւ ի միտս հաւատացելոց. ըստ այնմ, «որպէս զի իջանէ ի գլուխ՝ եւ ի մուրուսն Ահարօի»։ Վեցերորդ՝ զլուսաւորութիւն աստուածագիտութեանն յայտնէ. զի ձէթն նիւթ է լուսոյ։ Եօթներորդ՝ զի ոստ ձիթենւոյն՝ յաղթութեան է նշան. որպէս ոլօմպիական յաղթութեանն զկնի, ոստովք ձիթենեօք պսակ էին. ցուցանեն, թէ Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս՝ է յաղթօղ թշնամւոյն սատանայի եւ մեղաց եւ չարաց. որպէս արար խաչիւն. յաղթեաց թշնամւոյն. զհզօրն կապեաց, եւ զգերեալ հոգիսն ազատեաց։ Ութներորդ՝ զի բղխէ ցաղիկ սպիտակ ընդ պտղոյն գեղեցկացեալ. եւ Տէրն մեր բղխեաց ծաղիկ յարմատոյն յԵսսեայ։ Եւր յերգսն ասէ. «եղբօր որդին իմ սպիտակ է եւ կարմիր. ընտրեալ ի բիւրուց». սպիտակն զանմեղութիւնն նշանակէ. եւ կարմիրն զմեռանիլն ի խաչին։ Իններորդ՝ զի հիւանդաց առողջութիւն է եւ գեղ՝ տեղեւ եւ պտուղ ձիթենւոյն։ «Եւ նա զցաւս մեր եբարձ ասէ Եսայի». այսինքն զմարմնոյ եւ զհոգւոյ. որպէս ասէ. «ոչ է պիտոյ բժիշկ ողջոց, այլ հիւանդաց». որ ի ձեռն լուսաւոր քարոզութեանն յապաշխարութիւն կոչեաց զմեղաւորս։ Տասներորդ՝ զի ողջոցն զօրութիւն յաւելու. եւ Տէր մեր զօրացուցանէ զտկարս. եւ պահէ ամբողջ զառողջացելսն հոգւով եւ հաւատով ի յոյս կոչմանն եւ ի սէր արքայութեանն Աստուծոյ։ Արդ՝ յայսմանէ իմացեալ եղեւ, թէ վասն այն ոստովք ձիթենեօք փառաւորեցաւ Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս. զի ծանիցեն ամենեքեան եթէ ողորմած է եւ մարդասէր. վասն սիրոյ իւրոյ եւ յուսոյն երկնից՝ եւ լուսաւոր ճանապարհին՝ խոնարհեցաւ փրկել զազգս մարդկան։ Իսկ արմաւենին ունի բազում յատկութիւն։ Նախզի՝ բարձր է։ Երկրորդ՝ ուղիղ է հասակաւ։ Երրորդ՝ մեծ ունի զաճումն։ Չորրորդ՝ զի սիրտ նորա մի է։ Հինգերորդ՝ զի ունի գոյն սպիտակ։ Վեցերորդ՝ տերեւ նորա նուրբ է եւ սուր։ Եօթներորդ՝ քաղցր է պտուղն։ Ութներորդ՝ վայելուչ է տեսլեամբ։ Իններորդ՝ յերկար կեայ։ Տասներորդ՝ զպտուղն յամր տայ։ Արդ՝ բարձրութիւն արմաւենւոյն՝ նշանակէ զերկնաւոր գալուստն, թէ բարձր է եւ ի վերոյ քան զամենայն. որ այսօր խոնարհեալ գայ առ մեզ եւ գովի արմաւենի ոստովք։ Իսկ ուղիղ հասակն՝ զի թէպէտ մարմնացաւ, ոչ ինչ շեղեցաւ ի թիւրութիւն մարմնական. որպէս ասէ մարգարէն. «ուղիղ է Տէր Աստուած մեր. եւ ոչ գոյ ի նմա անիրաւութիւն»։ Իսկ աճումն մեծութեան նորա՝ նշանակէ զբարձրութիւն եկեղեցւոյ. որ աստուածային առաքինութեամբն աճեցաւ եւ եհաս «ի չափ հասակի կատարմանն Քրիստոսի»։ Որպէս եւ Սողոմօն օրինակ է զՔրիստոս յարմաւենի, եւ զառաքեալսն յոտս նորա։ «Եւ ասացի ելանել յարմաւենիս՝ եւ նայիլ յոստս նորա»։ Եւ դարձեալ՝ զեկեցեցի նմանեցուցանէ Քրիստոսի ըստ կարի մաքրութեան նորա. «նման է հասակդ քո արմաւենւոյ բարձրութեան»։ Իսկ սիրտ նորա զի մի է՝ ցուցանէ թէ մի է բնութիւն բանին մարմնացելոյ. որ այսօր նսատաւ ի վերայ յաւանակի. եւ փառաբանեցաւ ոստովք։ Իսկ սպիտակութիւնն՝ նշանակէ թէ դա է որ այսօր ոստովք փառաւորեցաւ. «նոյն ինքն է լոյս ճշմարիտ՝ որ լուսաւորէ զամենայն մարդ եկեալ յաշխարհ»։ Իսկ նրբութիւն տերեւոյն եւ սրութիւնն՝ նշանակէ զքաջութիւն յաղթութեանն Քրիստոսի. որ խոցեալ սպան զսատանայ սրով խաչին իւրոյ. եւ ետ մեզ քաջալերութիւն ընդդէմ կալ մեքենայից նորա ասելով. «քաջալերեցարուք՝ զի ես յաղթեցի աշխարհի»։ Իսկ քաղցրութիւն պտղոյն՝ ցուցանէ զքաղցրութիւն պատուիրանացն Քրիստոսի. ըստ այնմ, «քաղցր են ի քիմս իմ բանք քո՝ քան զմեղր բերանոյ իմոյ»։ Իսկ վայելչութեամբն՝ ցուցանէ զգեղեցկութիւն արանց արդարոց. ըստ այնմ, «արդարքն որպէս զարմաւենիս ծաղկեսցին»։ եւ թէ՝ «տնկեալք եղիցին ի տան Տեառն. եւ ի գաւիթս Աստուծոյ մերոյ ծաղկեսցին»։ Իսկ երկարութիւն կենացն՝ նշանակէ զյաւիտենական մշտնջենաւորութիւն Տեառն մերոյ եւ եկեղեցւոյ նորին. ըստ այնմ, «Յիսուս Քրիստոս երէկ եւ այսօր, նոյն եւ յաւիտեան»։ Եւ յիշատակ յաւիտենից եղիցի արդարն ասէ մարգարէն»։ Իսկ յամրութիւն պտղոյն՝ զիի ասեն թէ, մինչ ի հարիւր ամն՝ ապա պտղաբերի. նշանակէ զփառս եւ զպսակս արդարոցն։ որ ոչ է ի կեանս յայս, այլ ի հանդերձեալն. որպէս ասէ Սողոմօն։ «ժառանգութիւն առն որ փութացեալ լինի՝ ոչ է ի ներկայս»։ Եւ Դաւիթ ասէ. «երթալով երթային եւ լային. գալով եկեսցեն եւ ցնծասցեն ի գալստեանն Քրիստոսի»։ Արդ՝ զայսպիսի ունի խորհուրդ որք մանկունքն եւ այլ ժողովուրդքն, ոստօք ձիթենեօք եւ արմաւենեօք ելին ընդ առաջ Քրիստոսի. եւ զբարձրագոյն օրհնութիւն նմա գոչէին։ «Ովսաննայ ի բարձունս. օրհնեալ եկեալ թագաւորութիւն հօր մերոյ Դաւթի. խաղաղութիւն յերկրինս եւ փառք ի բարձունս»։ Եւ արդ եղբարք՝ ուսալք զայս ամենայն ի գրոց, պատրաստեսցուք զմեզ բարի գործովք. եւ լցուք ընդ առաջ Քրիստսի Աստուծոյ մերոյ երկնաւոր փեսային. «տղայացեալք ի չարեաց, եւ մտօք կատարեալք լիցուք»։ Առցուք ի ձեռս՝ ոչ միայն ոստս ձիթենեաց եւ արմաւենեաց, այլեւ զամենայն գործս բարիս։ Երթիցուք ի Բեթանիա ի տուն սրգոյ եւ չարչարանաց. «լալ ընդ լացօղս վասն մեղաց մերոց. ցնծայ եւ խնդակից լինիլ յարրութեան Ղազարու»։ Այլեւ ելցուք ի լեառն ձիթենեաց. այսինքն ի պատուիրանն ողորմութեան. որ զկատարեալ իմաստութիւնն շնորհէ մեզ քան զամենայն առաքինութիւնսն։ Մերկասցուք զհանդերձս մեր. այսինքն զհին մարդն գործովք իւրուվք։ Տարածեսցուք ի ներքոյ յաւանակին. այսինքն սփռեալ եւ տարածեալ խոստովանութեամբ եւ արտասուօք զգործեցեալ մեղս մեր առաջի Աստոծոյ։ Հատցուք ոստս ի ծառոց. եւ տարածեսցուք առճանապարհաւն. այսինքն, զխոստացեալ եւ զբարձրացեալ ոստս չարախորհրդոց՝ զոր սերմանեալ է սատանայ ի սիրտս մեր, հատցուք եւ ի վայր ի խոնարհ ընկեսցուք ի ներքոյ ոտից մերոց։ Այլեւ առցուք զլապտերս լուսոյ ի ձեռս մեր. որ է ողորմութիւն առ կարօտեալս։ Ասացուք ընդ ժողովրդեանն՝ «Ովսաննայ որդւոյ Դաւթի». խոստովնելով զաստուածութիւն նորա անճառապէս միացեալ ընդ բնութեանս մերում ի զաւակէն Դաւթի։ Օրհնեալ՝ գովեալ՝ եւ բարեբանեալ՝ եկեալ յանուն Տեառն ի փրկութիւն մեզ ամենայն հաւատացելոցս։ Մտցուք ընդ նմա ի քաղաքն Երուսաղէմ. այսինքն ի վերինն Երուսաղէմ որ ոչ է ի մեղաւորաց կոխան եղեալ։ Այլեւ ի նորս Սիօն որ է եկեղեցի հեթանոսաց. զի աստ առաւել մտանէ Տէր մեր եւ թագաւորն փառաց Քրիստոսի, քան յայնժամ ի տաճարն հրէից։ Զի եւ սա այսօր ընդառաջ ելանէ նմա. ոչ ըստ չարութեան վառեալ նախանձու հրէից, այլ ամենայն առաքինութեամբ վառեալ եւ բորբոքեալ սիրովն Քրիստոսի։ Զի թէ այսօր առանց դանդաղանաց ընկալցուք մեք զնա ի սիրտս մեր եւ ի տաճարս, յայնժամ ընկալցի եւ նա զմեզ ի միւեանգամ գալստեանն իւրոյ՝ յորժամ գայ փառօք հօր իւրոյ. եւ հատուցանէ իւրաքանչիւրոց ըստ գործոց իւրեանց։ Զի զորօրինակ՝ ընդ ունիմք մեք զնա այսօր. նոյնպէս եւ նա ընդունի զմեզ յայնմ աւուր։ Զի այսօր զերկոսեան գալուստն տօնեմք եւ յիշատակեմք։ Զայն որ եկն եւ կատարեաց. եւ զոր հանդերձեալ է գալ եւ կատարեալ։ Զի որպէս յառաջինս եկն եւ փոխարկեաց զստուերն ի լոյս, եւ զօրինակն ի ճշմարտութիւն. նոյնպէս եւ ի միւսանգամ գալստեանն՝ փոխարկեսցէ զգործս եւ զօրինակս մարմնականս եւ անցաւորս ի յանմարմինն, եւ ի մշտանջենաւորն։ Դարձեալ՝ որպէս ի կիրակէ լինի արմաւենաց օրն. նոյնպէս եւ վերջին օր գալստեանն Քրիստոսի՝ ի վերջնումն կիւրակէի լինելոց է. որ օր աներեկ եւ անստուեր։ Եւ ընդառաջ ելանելն արմաւենեօք այն է՝ որ ընդառաջ ելանեն Քրիստոսի ամենայն սուրբք զանազան առաքինութեամբ. իւրաքանչիւր ոք ունելով զբանի գործս իւր ի ձեռս իւր. եւ լուսեղէն ամպօք վերանան յօդս ընդ առաջ Քրիստոսի։ Այլեւ որպէս դղրդեցաւ քաղաքն ամենայն՝ ցուցանէ զշփոթութիւնն ի յարութեանն տիեզերաց. յորժամ սասանին տարրեղէն արարածք. գալարին եկրինք որպէս մագաղաթ. նսեմանան լուսաւորքն. եւ թօթափին աստեղքն խաւարեալք ի վեայ մեղաւորաց։ Զի «վայ որ ցանկայ աւուրն Տեառն ասէ մարգարէն. զի նա խաւար է մեղաւորաց եւ ոչ լոյս. օր տագնապի եւ աղաղակի եւ նեղութեան. եւ ոչ յումեքէ օգնութիւն հասեալ»։ Զայն նշանակէ դղրդումն քաղաքին այսօր։ Եւ դարձեալ որպէս այսօր զքահանայսն տարակուսէ։ զ փարիսեցիսն վտանգէ. զդպիրսն յիմարէ վասն զանազան եւ աստուածային նշանացն զոր կատարէր։ Նոյնպէս եւ յայնմ աւուր անհաւատքն եւ մեղաւորքն զգենուն սուգ անմխիթար ի վերջին աւուրն, որպէս յիմար կուսանքն. գլուխք խոնարհեալք. սիրտք տրտմեալք. զամօթի հարեալք. խղճիւք չարչարեալք։ Յորժամ տեսանիցեն զթագաւորն Քրիստոսի ահեղ կերպարանօք բազմեալ ի վերայ չորեքկերպեան աթոռոյ, «ասիցեն լերանց թէ անկերու ի վերայ մեր. եւ բլրոց թէ ծածկեցէք զմեզ յերեսաց գառինն որ նստի յաթոռ. «վասն զի հայեսցին ի նա զոր խոցեցինն». կամ յայնժամ սրով, կամ այժմ խոցեն հայհոյութեան բանիւ կամ չար գործովք։ Դարձեալ՝ ի սոյն օր կիրակէի երեկոյի կանօնն՝ օրինակ է եւ ցոյց գալստեանն Քրիստոսի. զի ամենեքեան խաչիւ ելանեն արտաքս. ցուցանեն զարտաքս ելանելն ի գերեզմանաց ի հանդիպումն Քրիստոսի։ Եւ զերգս գալստեանն երգելն եւ ուրախանալն՝ այժմ յուսով, եւ անդ արդեամբք եւ ճշմարտութեամբ դէմ յանդիման լինիլ երեսացն Քրիստոսի՝ որ ամենեցուն է բաղձալի։ Իսկ ի դուռն եկեղեցւոյն գալն եւ սաղմոսն կցորդիւ «օրհնեալ եկեալ անուամբ Տեառն՝» զառաջին գալստն հեզութեամբ բարեբանեմք։ «Օրհնեալ որ գալոց ես՝» զմիւսանգամ գալուստն յորժամ գայ փառօք հօր աստուածաբար. եւ ամենայն հրեշտակաք ընդ նմա հատուցանել ըստ գործոց։ Իսկ բանալ դրանն եւ օրհնութեամբ մտանելն յեկեղեցին՝ ցուցանէ զարդարոցն ընդ Քրիստոսի մտանելն յարքայութիւնն երկնից, ի յառագաստ փեսային ընդ իմաստուն կուսանացն։ Եւ ի վերայ բեմին կարդալն զաւետարանն՝ զաստուածախօսութիւնս առ սուրբսն նշանակէ։ Որոց լիցի մեզ ամենեցուն ասողացս եւ լսողացդ եւ առ հասարակ ամենայն հաւատացեալոց՝ ընդունիլ զպատուիրանս նորա եւ առնել. որպէս զի աստ ի շնորհս նորա վայելիցեմք. եւ յերկրորդ գալստեանն Տեառն մերոյ Յիսուս Քրիստոսի՝ համարձակութեամբ կացցուք առաջի նորա. զուարթ դիմօք եւ բաց երեսօք տեսցուք զփառս նորա. եւ ի նոյն նորոգիցուք ի փառաց ի փառս. վասն զի նմա իսկ վայելէ փառք իշխանութիւն եւ պատիւ ընդ հօր իւրում, եւ ամենասուրբ Հոգւոյն. այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից ամէն։