Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Որքան մարդն ի հեշտութիւն աշխարհիս է ըմբռնեալ՝ ոչ իմանայ զվախճան կենաց. եւ ոչ զկատարած աշխարհիս։ Այլ յորժամ ի միտ ածէ զնեղութիւն աշխարհիս, եւ զփոխումն կենաց, ապա յարաջ ընթանայ միտքն. եւ տեսանէ զկենցաղս զայս՝ ստուեր եւ երազ եւ անցաւոր. յայն ժամ գիտէ թէ վախճան գոյ աշխարհիս. եւ փոփոխին երեւելիքս. անցանէ ժամանակս. եւ հասանի յարւիտեանն. իջանէ դատաւորն. եւ պահանջէ ի մէնջ զհամարս գործոց։ Յայնժամ փայլատակի հուրն, սասանի երկիր. ցամքին ծովք . խառնակին ամպք. գալարին երկինք. թօթափին աստեղք. խաւարին լուսաւորք։ Յայնժամ շարջին զօրութիւնք երկնից. աղաղակեն փողք. բանին գերեզմանք. յառնեն մեռեալք. եւ ընթանան առաջի դատաւորին։ Որ ի մէջ գիշերին ծագէ հայրական փառօք «որպէս փեսայ ելեալ յառագաստէ»։ Եւ զպատրաստսն մուծանէ ի ներքս. եւ ծուլիցն փակի դուռն առագաստին. որպէս աւետարանական բանն զոր ինչ լինելոց է յայնմ ժամանակի, այժմ պատմէ մեզ՝ զի զգաստ եւ արթուն լիցուք. վասն այն ասէ։ «Նմանեցաւ արքայութեանն երկնից տասն կուսանաց»։ Եւ յառաջ քան զտեսութիւն բանիս՝ Դ իրս հարցաքննեսցուք։ Նախ թէ՝ վասն է՞ր առակաւ խօսէր Քրիստոս։ Երկրորդ՝ թէ վասն է՞ր տասն կուսանս ասէ։ Երրորդ՝ թէ զի՞նչ է լապտերն եւ իւղն։ Չորրորդ՝ թէ վասն է՞ր զարքայութիւնն ի հարսն եւ ի փեսայ առակէ։ Տեսցուք զառաջինն թէ վասն է՞ր առակաւ խօսէր զբանն։ Ասեմք թէ վասն չորս պատճառի։ Նախզի՝ կատարեսցի մարգարէութիւնն որ ասէ. «բացից առակաւ զբերան իմ. խօսեցայց զռակս ի սկզբանէ»։ Երկրորդ՝ զի առակաւոր խօսքն՝ առաւել հաստատի ի սիրտ մարդոյ։ Երրորդ՝ զի տկար է լսելիք մեր. եւ զամենայն բան մարմնոյս միջնորդութեամբ եւ օրինակաւ կարեմք իմանալ. որպէս տեսանելով զգիրն՝ իմանամք զծածուկ բանն ի նմա. այսպէս առակաւ խօսից՝ զիմաստութիւնն իմանամք։ Չորրորդ՝ զի այս կեանս օրինակ է. եւ հանդերձեալն ճշմարտութիւն. եւ օրինակաւս ճշմարտութիւնն երեւի. որպէս ասէ առաքեալն։ «Երեւելի արարածովքս՝ աներեւոյթն Աստուծոյ իմացեալ տեսանի։ Վասն այնորիկ Տէր մեր՝ առակաւ եւ օրինակաւ խօսեցաւ աստ ի յօրինակ կենացս. եւ զճշմարիտն ի հանդերձեալն ցուցանէ։ Այս առաջին գլուխն, թէ վասն է՞ր առակաւ խօսի Քրիստոս։ Երկրորդ հարցումն թէ վասն է՞ր տասն Կուսանս ասէ։ Ասեմք թէ՝ կուսութիւնն յայնմ ժամանակի՝ քան զամենայն առաքինութիւնս մեծ եւ պատուական էր. եւ յայտ է յերից իրաց։ Նախզի ի հիինն եւ ի նորս՝ սակաւք ընտրեցան որ կուսութեամբ սրբեցան. որպէս Եղիա եւ Եղիսէոս ի հինն. եւ մկրտիչն Ովհաննէս աւետարանիչն ի նորս։ Եւ զառաքինութիւնս բազումք ի մարգարէիցն եւ յառաքելոցն ունէին։ Երկրորդ՝ յայտ է ի յաւետարանէն որ ասէ. «են ներքինիք՝ որք զանձինս իւրեանց արարին ներքինս վասն արքայութեանն Աստուծոյ. որ կարօղն է տանիլ տարցի»։ Երրորդ՝ յայտ է յառաքելոյն որ ասէ. «վասն կուսանաց հրաման ի Տեռանէ ոչ ունիմ. բայց գովեմ զոսա թէ ամենեքեան լինէին զիս»։ Եւ այսպէս մեծ փառք էր կուսութիւնն. վասն այն օրինակ ի մէջ բերէ թէ՝ որ զայնպիսի կուսութեան գործն ունիցի, եւ զողորմութիւն ոչ ունիցի, ընդ պոռնիկս համարի եւ յարքայութենէն արտաքս ելանէ։ Իսկ որ տասն կուսանս դնէ զամենայն ազգս մարդկանն նշանակէ. եւս առաւել զազգս հաւատացելոց. զչարս եւ զբարիս ի տասն կուսանս առակէ . որպէս յայլ ուր ժ դրամ ասաց. եւր զմինն կորուսալ. այսինքն զազգս մարդկան։ Եւ տասն մնաս՝ եւ տասն քանքար ասաց՝ զամենայն շնորհս մարդկան նշանակելով. եւ տասն քաղաք՝ որ զամենայն փառս մեծութեան նշանակէր։ Այսպէս եւ աստ ի տասն կուսանս առակէ զամենայն հաւատացեալս։ Նախզի՝ տասն կատարեալ թիւ է եւ նուէր Աստուծոյ. զայն ցուցանէ, թէ որք նուիրեն զանձինս իւրեանց Աստուծոյ, եւ զամենայն առաքինութիւնս կատարեալ ունին, նոքա են արդանիք արքայութեանն երկնց։ Երկրորդ՝ զի տասն են մասունք աշխարհիս . ե տասն երորդ է երկինք. այսինքն, եօթն գօտիքն. եւ երեքն՝ է հաստատութիւնն՝ եւ ջրեղէն եւ հրեղէն երկինքն. որ է ի վեր քան զամենայն երկինս։ Զայն ցուցամնէ թէ, ի բոլոր մասանց աշխարհի կուսանացն տեղիք պատրաստեալ է հրեղէն երկինքն. որ ի վեր է քան զամենայն աշխարհս։ Երրրոդ՝ զի ինն դասք հրեշտակաց են. եւ մարդս տասներորդ է ի թիւս նոցա։ Ցուցանէ թէ կուսանքն միայն են խառնիլոց ի դասս հրեշտակաց. եւ նոքա լնուն զտեղիի անկելոց հրեշտակացն. զի կուսութիւնն գործ հրեշտակաց է. վասն այն ի թիւս հեշտակաց դասեսցին։ Չորրորդ՝ զի տասն է զգայարանք մարդոյս. հինգ զօրութիւն հոգւոյն է. եւ հինգ զգայութիւն մարմնոյս։ Զայս ցուցանէ, թէ որք տասն զգայութեամբք կոյս եւ սուրբ լինին՝ այսինքն, մտօք եւ հոգւով եւ մարմնով եւ զգայութեամբ սրբին, նոքա են արժանաւոր վերին առագաստին։ Վասն այն զհինգն յիմար՝ եւ զհինգն իմաստուն ասէ. իմաստուն զհոգւոյն զօրութիւնս, եւ յիմար զմարմնոյ հինգ զգայութիւնս ասէ։ Այս երկրորդ գլուխն։ Երրորդ հարցումն թէ, զի՞նչ լապտերն եւ իւղն։ Ասեն վարդապետք եթէ՝ լապտեր աստ զշնորհս կուսութեանն կոչէ վասն չորից։ Նախզի՝ յստակ եւ սուրբ է լապտերն. եւ կուսութիւնն սրբէ եւ յստակէ զհոգին եւ զմարմին մարդոյն։ Երկրորդ՝ զի պայծառ եւ լուսատու է լապտերն . եւ կուսութիւնն պայծառ եւ լուսաւոր առնէ զմիտս մարդոյ։ Երրորդ՝ զխաւարն փարատէ լապտերն. եւ կուսութիւնն փարատէ զխաւար մեղաց եւ զանգիտութեանն։ Չորրորդ՝ զճանապարհս ցուցանէ լապտերն. եւ կուսութեանն սրբութիւն՝ ցուցանէ զճանապարհս արքայութեանն երկնից. վասն այն զկուսութեան շնորհս լապտեր կոչէ։ Իսկ իւղն՝ զողորմութիւն եւ մարդասիրութիւն ցուցանէ վասն չորից։ Նախզի՝ իւղն նիւթ է լուսոյ. եւ ողորմութիւնն նիւթ է մշտնջենաւոր կենացն եւ լուսոյն։ Երկրորդ՝ իւղն ամենայն իրաց ի գլուխն ելանէ. «եւ ողորմութիւն բարձր ի գլուխ պարծի առ դատաստանաւն Աստուծոյ»։ Երրորդ՝ զի պարարտ եւ զուարթուն է իւղն. եւ ողորմութիւնն պարարէ զհոգիս եւ զուարթացուցանէ։ Չորրորդ՝ իւղն յամենայն ինչ մտանէ անարգել. եւ յինքն ոչ ինչ մտանէ։ Այսպէս ողորմութիւնն առանց արգիլիյոյ մտանէ առ Աստուած եւ առ հրեշտակս եւ առ սուրբս. եւ զամենայն մեղս ծածկէ եւ քաւէ. եւ ինքն ի մեղաց ոչ ծածկի եւ ոչ յաղթի. որպէս ասէ Դանիէլ. «զմեղս քո ողորմութեամբ քաւեսցես. եւ զանօրէնութիւնս քո գթովք անանկաց»։ եւ սէր ծածկէ զբազմութիւն մեղաց ասէ Յակոբոս»։ Եւ դարձեալ՝ յերից իրաց վառի լապտերն. եւ թէ մինն պակասի՝ շրջանի. այսինքն, լոյսն՝ իւղն՝ եւ պատրոյկ։ Այսպէս եւ հոգւոյ լապտերն՝ յերից իրաց է. այսինքն, կուսութիւնն՝ եւ ողորմութիւնն՝ եւ դիտաւորութիւնն. զի կուսութիւնն լոյս է. եւ մարդասիրութիւնն իւղ . եւ ճշմարիտ դիտաւորութիւնն պատրոյկ ի միջի. զի զկուսութիւնն եւ զողորմութիւնն՝ վասն դիտաւորութեան արքայութեանն եւ սիրոյն Քրիստոսի արասցէ. եւ ապա վառի լապտեր հոգւոյն։ Դարձեալ՝ ձէթ ողորմութիւնն առ աղքատս. եւ պատրոյկ պահքն որով ցամաքի մարմնոյ գիջութիւն. եւ ջերմեռանդ սէրն առ Աստուած եւ առ ընկերն՝ հուր է որով վառի լապտեր հոգւոյն։ Այս երկրորդ գլուխն։ Չորրորդ՝ հարցանելի է թէ վասն է՞ր արքայութիւնն երկնից ի փեսայ եւ ի հարսն առակէ։ Գիտելի է՝ զի արքայութիւնն երկնից՝ երբեմն ընթերիս կոչի յաւետարանն վասն անճառ բարեացն վայելման. զի ոչ է անդ մարմնաւոր ուտելի եւ ըմպելի. այլ հոգեւոր եւ աստուածային որպէս հրեշտակացն. որ միշտ կերակրին իմաստութեամբն Աստուծոյ։ Երբեմն դրախտ կոչի արքայութիւնն երկնից. որպէս ասաց Տէրն աւազակին. «այսօր ընդիս իցես ի դրախտին». այսինքն յարքայութեան. զի վասն պէսպէս եւ զանազան բարեացն որ անդ է՝ դրախտ կոչի։ Երբեմն գոգ Աբրահամու կոչի արքայութիւնն. որպէս «Ղազար որ հանգեաւ ի գոգ Աբահամու». վասն զի Աբրահամ հայր է հաւատացելոց. եւ որդիքն ընդ նմա հանգչիցին։ Իսկ երբեմն փեսայ եւ հարսանիք կոչի որպէս աստ. վասն իմաստուն կուսանացն եւ փեսային՝ հարսանիք կոչէ վասն կրկին պատճառի։ Նախ՝ վասն անտրտում ուրախութեանն որ է յարքայութեանն՝ հարսանիք կոչէ զնա։ Երկրորդ՝ վասն Աստուծոյ ընդ ծառայս իւր սիրով միաւորութեանն՝ փեսայ եւ հարսանիք անուանի։ Որեւ գերազանց է միաւորութիւնն Քրիստոսի ընդ եկեղեցի, քան զմարմնական հարսանեաց. որպէս գերազանց է լոյս քան զխաւարն. եւ որպէս իւղ անուշ քան զգարշութիւնս. այսպէս միաւորութիւն մարմնական հարսանեաց՝ խաւար է եւ գարշութիւն. եւ միաւորութիւն հոգւոյ մեր ընդ Քրիստոսի՝ լոյս եւ անուշահոտութիւն։ Այլեւ առաւել գերազանց է քան զանմամնոցն միութիւն վասն երեք պատճառի։ Նախզի՝ առ նոսա միւորեալ է Քրիստոս, որպէս ընդ ծառայս. իսկ ընդ եկեղեցիս հաւատացելոց՝ միաւորի Քրիստոս որպէս փեսայ ընդ հարսին. եւ գլուխ ընդ անդամոց։ Երկրորդ՝ ընդ հրեշտակս միաւորի որպէս այլ ընդ այլոյ միացեալ. իսկ ընդ եկեղեցի միաւորի, բնութենակից եւ գոյակից միացեալ։ Երրորդ՝ զի միջնորդութեամբ Քրիստոսի՝ միաւորի եկեղեցի ընդ հօր եւ ընդ Հոգւոյ Սրբոյ. եւ լինի Աստուած միացեալ. ըստ այնմ , «որպէս դու հայր ի յիս, եւ ես ի քեզ. եւ սոքա ի մեզ իցեն. զի եղիցին կատարեալք ի մի»։ Այսպէս վասն սոյնպիսի գերազանց միաւորութեանս՝ առակէ զարքայութիւնն երկնից փեսայի եւ հարսին որպէս ասէ աւետարանն։ «Նմանեցաւ արքայութիւնն տասն կուսանաց»։ Արդ ի մտանել ի մեկնութիւն բանիս՝ նախտեցուք թէ, ե՞րբ ելին կուսանքն ընդ առաջ փեսային։ Եւ թուի թէ՝ յորժամ մահուամբ ելին յաշխարհէս. կամ յորժաեմ յարեան ի գերեզմանէ, ելին ընդառաջ փեսային։ Ոչ է այս ասէ սուրբն Ոսկէբերան։ Այլ ե՞րբ ելին. այսինքն, յորժամ յաշխարհական կենաց հրաժարեցան։ Յորժամ զերկնաւոր ճանապարհն սկսան գնալ։ Յորժամ զնեղ եւ զանձուկ ճանապարհն ընտրեցին։ Յորժամ զաշխարհական հեշտ ցանկութիւնս աղտեղի համարեցան. եւ ցանկացան եկնից արքայութեանն եւ սուրբ փեսային Քրիստոսի։ Յայնժամ ելին ընդառաջ փեսային. զայս նշանակէ ելանելն։ Իսկ որ ասէ։ «Հինգն իմաստունք էին. եւ հինգն յիմարք»։ Եւ հինգ են նշանակութիւնք իմաստնոցն։ Նախ առ հասարակ հինգ զօրութիւնք հոգւոյն՝ իմաստունք են. զի բանականխք են եւ ի հոգեւորն ցանկան։ Իսկ զգայութիւնք մարմնոյս՝ յիմարք են. զի ի մարմնաւորս եւ յաշխարհիս ցանկան. որք ի տեսանելն հեշտանան. եւ ի լսելն, եւ ի ճաշակելն, եւ յայլն։ Ապա ուրեմն յայտ է՝ զի նոքա են իմաստունք, որք ի հոգեւորն եւ աստուածայինն կենացն են ցանկացեալ. եւ այնմ հասաին։ Եւ յիմարք են՝ որք մարմնաւորիս ցանկացան. եւ յայնմանէ զրկեցան։ Երկրորդ՝ յատուկ իմաստունք նոքա են՝ որք ընդ կուսութեան եւ սրբութեան անձինն, եւ զողորմածութիւնն խառնեցին. զի ոչ միայն պահօք եւ աղօթիւք ինքեամբ սրբի մարդն. այլեւ ի ձեռն այլոց ողոմութեամբ աղքատաց։ Ըստ այնմ, «տուք ողորմութիւն, եւ ամենայն ինչ ձեր սուրբ է»։ եւ թէ «զմեղս քո ողորմութեամբ քաւեսցես»։
       Երրորդ՝ իմաստունք են նոքա՝ որք զբարի գործս ընդ հաւատոցն խառնեցին. «զի հաւատք առանց գործոց մեռեալ են ասէ առաքեալն»։ Զի որպէս արծուին երկու թեւօք թռչի. նոյնպէս եւ մարդ հաւատով եւ գործով կարէ բարձրանալ յերկինս։ Չորրորդ՝ իմաստունք են նոքա՝ որք զձայն փեսային լսեցին եւ ի միտ պահեցին որ ասէր. «զողորմութիւն կամիմ եւ ոչ զզոհս». այսինքն, քան զզոհս եւ զպատարագս եւ զաղօթս զորս Աստուծոյ մատուցանեմք՝ ողորմութիւն է հաճոյ որ աղքատաց առնէք։ Եւ թէ՝ «ողորմութիւնն բարձր ի գլուխ պարծի առ դատաստանաւն Աստուծոյ»։ Հինգերորդ՝ իմաստունք են որք յառաջագոյն զիւղ լապտերին պատրաստեցին. որպէս ասէ մարգարէն. «պատրաստեցայ. եւ ոչ խռովեցայ». այսինքն, զքաղցեալսն կերակրեցին. զմերկն զգեցուցին, եւ զայլսն։ Եւ այնպէս փեսայն ուրախ լինէր. եւ առագաստն պատրաստիւր. եւ այսպէս զաման իւղոյն լիցին ի դիպաւոր ժամանակի. եւ պատրաստ կացին երկնաւոր հարսանեացն։ Իսկ յիմարութիւն կուսանացն՝ ամենայն ասացելոցս ընդդէմ է։ Նախզի՝ յիմարութիւն է զմարմինս որ անցաւոր է սիրել՝ եւ զհոգին որ անանց է ատել։ Երկրորդ դարձեալ՝ յիմարութիւն է՝ որ զմեծամեծ գործ կուսութեան պահեցին. եւ ընչասիրութեամբ ընդ պոռնիկսն արտաքոյ մնացին։ Երրորդ դարձեալ՝ յիմար են նոքա, որք ընկերին աստ ոչ ողորմեցան. եւ անդ ի յընկերացն ողորմութիւն խնդրեն։ Չորրորդ դարձեալ՝ յիմար են նոքա՝ որք աստ զինչսն յոլովացուցանեն. եւ անդ մերկ գտանին։ Հինգերորդ դարձեալ՝ յիմարք են նոքա՝ որք յանժամ ժամու կամեցան ստանալ զիւղն եւ զողորմութիւնն. վասն զի անցեալ է ժամանակն գտանելոյ զբարիս. զի ոչ ողորմիլ կայ, եւ ոչ գտանել. եւ ոչ գողանալ. եւ ոչ վաճառել. եւ ոչ այլ ինչ յայսպիսեացս։ Այլ ամենեւին փակեալ է եւ հատեալ ճարն անդ։ Զի ասէ առաքեալն. «ահա ժամանակ ընդունելի. ահա օր փրկութեան եւ այլն»։ Այս է որ ասէ։ «Հինգն իի նոցանէ իմաստունք էին. եւ հինգն յիմարք. զի ոչ բարձցին զիւղն ընդ ինքեանս. եւ ի յամել փեսային, նիրհեցին ամենեքեան եւ ի քում մտին»։ Վասն երեք պատճառի ասէ։ Նախ՝ ցուցանէ թէ, ոչ սակաւ է ժամանակն. այլ բազում մինչ ի գալուստն Քրիստոսի։ Երկրորդ՝ վասն աշակերտացն ասէ. զի մի ակնկալցին փութով գալ արքայութեանն Քրիստոսի։ Երրորդ՝ զայն յայտնէ թէ՝ քուն է մահն. զի այսպէս ասեն իմաստունքն, թէ մահն քուն է յաւիտենից. եւ քունն՝ մահ առժամանակեայ։ Նախզի՝ երկոքինն անգործ լինին եւ խափանին զգայ արանքն՝ ննջելոյն եւ մեռելոյն։ Երկրորդ՝ առանձանայ հոգին. եւ ինքն ըստ ինքեան ներգործէ. որպէս ի քունն՝ նոյպէս հոգի մեռելոյն։ Երրորդ՝ զի որպէս ի քունն դիւրաւ զարթնուցուն ձայնիւ. այսպէս դիւրին է Քրիստոս միայն ձայնիւ զարթուցանել զմեռեալս ամենայն ի սկզբանէ աշխարհի մինչեւ ցկատարած. եւ յայտ է ի Ղազարու՝ որ ձայնիւ միով կոչեաց ի գերեզմանէն եւ յարեաւ. այսպէս եւ զամենայն մեռեալս յարուցանէ. ըստ այնմ որ ասէ. «եկեսցէ ժամանակ՝ յորժամ մեռեալք լսիցեն ձայնի որդւոյն Աստուծոյ, եւ եկեսցեն արտաքս»։ «Եւ ի մէջ գիշերի եղեւ բարբառ»։ Մէջ գիշերի ասէ. կամ թէ առակն այնպէս պատշաճէր եւ պահանջէր զկարգ բանին. եւ կամ զայն ցուցանէ՝ թէ ի գիշերի լինելոց է յարութիւն ի վերջին գիշերն յաւուր կիրակէի. յորում ժամու յարեաւ Քրիստոս ի մեռելոց՝ ի նոյն ժամն, այսինքն ի կիրակէի ի մէջ գիշերի յարուսցէ զամենայն մարդ։ Եւ որպէս յայնժամ ի լեառն Սինա եկն Աստուած փողով եւ որոտմամբ՝ հրով եւ միգով. այսպէս ի կատարածի փողով եւ բարբառով եւ որոտմամբ հրեշտակաց երեւի. որպէս ասէ Պօղոս եթէ՝ «հրամանաւ Տէր ինքնին ի ձայն հրեշտակապետին, եւ ի փող յետին, իջանէ յերկնից»։ Զի առաջին փողք՝ էին մարգարէքն։ Եւ միջին փողք՝ առաքեալքն եւ վարդապետքն. որք քարոզեցին ամենայն աշխարհի։ Եւ զվերջին փողն հրեշտակք բարբառեն։ Եւ թէ զի՞նչ իցէ բարբառն. այս է։ «Ահա փեսայ գայ. արիք ընդ առաջ նորա։ Յայնժամ յարեան ամենայն կուսանքն. եւ պարտարստեցին զլապտերս»։ Զքունն թէ թօթափեցին. եւ զլապտերս գործոցն առին։ Այլ իմաստնոցն լուցեալ այրէին որք զիւղն ունէին. եւ յիմարացն շիջանէին։ Ո՛հ ողորմելի եւ ողբալի էր իրն. անզերծանելի վիշտք զյիմար կուսանսն պաշարէին . եւ ոչ ունէին մխիթարութիւն ուստէք։ Յայնժամ մատուցեալ առ իմաստունն կուսանսն ասեն։ «Տուք մեզ ի յիւղոյ ձերմէ. զի ահա շիջանիմք»։ Յայնժամ խնդրեն՝ զոր ոչ կարեն առնուլ։ Ասեն՝ «գնացէք գնեցէք»։ Տես՝ զի ոչ առին զոր խնդրեցին. զի թէպէտ մարդասէրք էին իմաստուն կուսանքն, ոչ ողորմեցան. եւ թէպէտ յիմարքն ժտելով խնդրէին, ոչ առին. եւ թէպէտ կարօտութիւն ունէին իւղոյն՝ ոչ հասին։ Եւ զայն ցուցանէ թէ՝ չէ ժամանակ ողորմելոյ՝ ոչ թէ չկամին, այլ զի չէ ձեռնհաս. ոչ տան զոր խնդրեն։ Զայս եւ մեծն Աբրահամ ասէր առ մեծատունն. «վիհ մեծ է ընդ մեզ եւ ընդ ձեզ. թէպէտ կամեսցի ոք, ոչ կարէ անցանել»։ Վասնն այն ասացին թէ, «գնացեք ի վաճառանոցն՝ եւ գնեցէք»։ Եւ ո՞վ էր որ վաճառէ զիւղն. այս է՝ որք ի դրունս եկեղեցւոյ նստին աղքատքն. մուրացօղքն. որբն եւ այրին. հիւանդն. քաղցեալն. ծարաւին. կաղն եւ կոյրն։ Սոքա են որք վաճառեն մեզ զիւղ լապտերին։ Սոքա են որք զգարուն հոգւոցն բերեն մեզ։ Սոքա են միջնորդ եւ բարեխօս առ Տէրն յայնմ ահագին ատենին եւ աւուրն։ «Եւ ի գնալն՝ եկն փեսայն»։ Այսինքն է, եկն խնդութիւն. եկն արդարոց պարծանքն Քրիստոս. եկն ի մէջ գիշերի լոյսն։ «Ընդառաջ ելին եւ մտին. եւ փակեցաւ դուռն»։ Ո՛հ եւ եղուկ իմոց եւ լսելեաց. գողամ եւ սարսիմ պատմելով զյանցանս իմ։ Նոքա ցանկացան տեսանել զերկնաւոր առագաստն. եւ վասն այնորիկ աշխարհէս հրաժարեցան. զ հեշտութիւնս արհամարհեցին. ընդ ցանկութիւնս պատերազմեցան։ Եւ վասն զի ոչ ունէին զիւղն՝ փակեալ գտին զդուռն արքայութեանն։ «Եւ եկեալ ասէ բաշէին՝ Տէր Տէր բաց մեզ։ Եւ ի ներքուստ պատասխանի տուեալ թագաւորն ասէ. ամէն ասեմ ձեզ՝ ոչ ճանաչեմ զձեզ»։ Ո՛հ վերջին վշտացն եւ անդառնալի աղէտիցն. ոչ է ի ձեռնն հրեշտակաց խօսի Տէրն, այլ ինքն ետ զպատասխանին։ Նախզի՝ զձայնն լսիցեն, եւ զերեսն ոչ տեսցեն, մեծագոյն տանջանս կրեսցեն։ Եւ երկրորդ՝ զի մի լիցիին այլք միջնորդք եւ բարեխօսք. ինքն պատասխանիէ։ «Ամէն ասեմ ձեզ»։ այսինքն, ստոյգ եւ ճշմարիտ ասեմ ձեզ . «թէ ոչ ճանաչեմ զձեզ»։ Եւ գիտելի է աստ՝ զի վասն Դ պատճառի ոչ ճանաչէ մարդ զայլ ոք։ Նախ՝ թէ գոյնն փոփոխեալ լինի երեսացն. որ յառաջն սպիտակ էր, եւ յետոյ սեաւ։ Այսպէս որ յառաջն սպիտակ լինի հոգին՝ եւ յետոյ սեաւ մեղօք՝ Քրիստոս զնա ոչ ճանաչէ։ Երկրորդ՝ թէ ոչ ծածկէ զերեսս իւր, ոչ ոք ճանաչէ զնա։ Այսպէս որ ծածկէ զմեղս իւր եւ ոչ խոստովանի, Քրիստոս զնա ոոչ ճանաչէ. զի մեղքն նման է գործելւոյ. որ թէ ի բազում ժամանակս թաղեն՝ ոչ ապականի ի ներքոյ հողոյն. այլ որ ձգեն ի վերայ երկրի, շուտով հալի յարեւն եւ յանձրեւն։ Այսպէս թէ ծածկես զմեղսն եւ ոչ խոստովանիս՝ ամենեւին ոչ ապականի. եւ թէ յայտնես՝ շուտով ջնջի։ Երրորդ՝ յորժամ զնշանն որ յառաջն էր փոխեն՝ ոչ ոք ճանաչէ զնա։ Այսպէս որ խոխէ զնշան հաւատոյն, եւ ուրանայ զՔրիստոս, ոչ ճանաչէ զնա Քրիստոս Աստուած. եւ ոչ հրեշտակք։ Չորրորդ՝ յորժամ ոոք ի տղայութեան երթայ յօտարութիւն, եւ մինչ ի ծերութիւնն մնայ անդ, ոչ ոք կարէ ճանաչել զնա։ Այսպէս որ ի տղայութենէ իւրմէ օտարանայ յԱստուած պատուիրանացն մինչ ի ծերութիւնն, ոչ ճանաչէ զնա Աստուած։ Արդ՝ յայտ է որ յիմար կուսանքն թէպէտ ի տղայութենէ զկուսութիւնն պահեցին, այլ զողորմութիւնն կորուսին. չունէին զառաջին սրբութիւնն. այլ ծածկեցին մեղօք. վասնն այն ասէ Տէրն թէ՝ «ոչ ճանաչեմ զձեզ»։ Եւ ասեն նոքա ողբալով. Տէր ընդէ՞ր ոչ ճանաչես զմեզ. յորովայնէ ի քեզ անկաք. եւ իմանկութենէ զհետ քոյ եկաք. «եւ յանուն քո մարգարէացաք. եւ զօրութիւնս արարաք». ընչէ՞ր ոչ գիտես զմեզ։ Ասէ՝ վասն զի «քաղցեալ՝ եւ ոչ ետուք ինձ ուտել. ծարաւեցայ եւ ոչ արբուցիք ինձ. օտար էի եւ ոչ ժողովեցիք զիս. հիւանդ էի եւ ոչ տեսիք զիս. եւ այլն»։ Եւ նոքա ասեն. ընդունայն ապա պահեցաք զկուսութիւն. ինանիր աշխատեցուցաք զանձինս. եւ ցանկացաք երկնաւոր փեսայիդ։ Ասէ՝ այո կոյս էք, այլ յիմար էք. աշխատեցայք՝ այլ վարձս ոչ ունիք. հարսնացոյք՝ այլ զզարդն ոչ պահեցիք։ Եւ ոչ կամիմ առնուլ զհարսն որ ընդիմ բարուցս մարտնչի. իմ առագաստս խաղաղական է. խռովութիւն ոչ մատուցանեմ։ Մի ձանձրացուցանէք զիս առ դուրս։ Ողորմածացն է իմ արքայութիւնս. «ի բաց կացէք յինէն»։ Զի Տէր Տէր ասելովդ զիս՝ ոչ տամ ձեզ զարքայութիւն . այլ որ առնէք զկամս իմ։ Եւ դուք որ ասէք ցիս կրկին Տէր Տէր չէք արժանի. այսինքն, որ բանիւ եւ սրտիւ ասէք Ցիս Տէր Տէր։ Այլ պարտ էր երիցս արել զիս Տէր Տէր Տէր. այսինքն, որ սրտիւ՝ եւ բանիւ՝ եւ գործով ասէք զիս Տէր. ապա լինիք արժանի արքայութեանս իմում։ Եւ արդ եղբարք՝ տեսէք եւ ի միտ առէք. զի նոքա որ ի տղայութենէ ի վեր զկուսութիւնն պահեցին, շիջեալ լապտերօք՝ ամօթալից երեսօք՝ մթացեալ աչօք՝ գլխակորեալ գնացին. զի ողորմութիւն ոչ արարին առ ընկերս։ Եւ զայս ամենայն իմացեալ մեր, եթէ ինչս, եւ թէ փառս, եթէ վերակացութիւն, եւ եթէ ուսումն, եթէ իմաստութիւն, եթէ վարդապետութիւն, եւ զամենայն ինչս հոգեւորս կամ մարմնաւորս , օդուտ ընկերացն պատրաստեցուք։ Զի այս տաղանդն որ տուեալ է իւրաքանչիւր մարդոյ ըստ կարի իւրում։ Եւ ոչ ինչ այնպէս հաճոյ է Աստուծոյ, քան զհասարակաց օգուտն. «եւ սիրել զընկերն իբրեւ զանձն իւր»։ Մինչդեռ ժամանակս ի ձեռս է, մինչդեռ դատաւորն ի շնորհաց աթոռն է բազմեալ, մինչդեռ կարելի է մեզ զբարիս գործել, այժմ աղաչեսցուք զդատաւորն. այժմ հաշտեցուսցուք զնա։ Զի յորժամ նստցի ի համաշխարհական տենին ի դատողական աթոռն, ասիցէ ցմեզ. «եկ ծառայ բարի եւ հաւատարիմ. մոտ յուրխութիւն Տեառն քոյ»։ Եւ թէ՝ «եկայք օրհնեալք հօր իմոյ». ժառանգեցէք զկեանս յաւիտենից»։ Որոց լիցի մեզ ամենայնոցն հասանիլ երանաւէտ ձայնին, եւ կոչման արդարոցն ընդ սուրբս իւր ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր. որ է օրհնեալ ընդ հօր իւրում եւ ընդ սուրբ հոգւոյն յաւիտեանս ամէն։