Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Խրատ ետուն նախնի ծնօղքն Ադամ եւ Եւա զաւակաց իւրեանց եւ ասեն. մեք մեղանչելով ելաք ի դարխտէն. դուք անմեղ կացէք՝ եւ յընչից ձերոց պատարագ եւ նուէրս Աստուծոյ մատուցէք. որ տանիլ զձեզ վերստին ի դարխտն։ Եւ յայնմ բանէ՝ ուսան որդիքն զմատուցմունս պատարագաց իւրեանց։ Եւ էր Աբէլ խաշնարած եւ հովիւ. որ թագաւորութիւն եւ զքահանայութիւն նշանակէր. զոր կորոյս Ադամ մեղօք զշնորհս զայս՝ Աբէլ անմեղութեամբն ի յինքն երեւեցոյց։ Եւ թէ ոք ասիցէ՝ եթէ թագաւորութիւնն եւ քահանայութիւնն եւ մարգարէութիւնն շնորհօք էր անձնական ի յԱդամ, վասն է՞ր ի յորդիսն երեւեցաւ յետոյ։ Զի զինչ շնորհ զոր անձամբ ունի ոք՝ ի յորդիսն ոչ անցանէ. որպէս իմաստութիւն, վարդապետութիւն, եւ այլն։ Իսկ թէ բնութեամբ էր ի յԱդամ, յետոյ ընդէ՞ր զրկեցաւ ի նմանէ վասն յանցանացն. զի թէպէտ եւ մեղանչէ ոք՝ զինչ իր զոր բնութեամբ ունի, ոչ բառնի. որպէս մարմին եւ հոգին ոչ բարձաւ ի նմանէ։ Ասեմք եթէ զշնորհս զայսորիկ վասն անմաղութեանն Ադամայ՝ բնական պարգեւ ետ նմն։ Եւ շնորհքն է վասնն անմեղութեանն. այլեւ բնական է եւ ոչ յետամտական։ Զի յորում փչեաց ի նա շունչ կենդանի եւ եղեւ մարդն յոգի կենդանի ըստ կենդանութեան հոգւոյն, համանգամայն եւ զայս շնորհս փչեաց ի նա։ Արլ արդ՝ վասն զի անմեղութեան էր պարգեւն, ընդ մեղացն բարձաւ ի նմանէ։ Եւ զի բնական է Ադամայ. ըստ այնմ որք հաղորդեցաք բնութեան Ադամայ՝ հաղորդեցաք եւ բնականին նմա. վասն այսորիկ թէպէտ ծակկեցաւ ի յԱդամայ՝ եւ ի մեղաւոր զաւակսն ի նմանէ. յայտնի դարձեալ ի բարի ծնունդս նորա. որպէս նախ եւ առաջին երեւեցաւ ի յանմեղ Աբէ. ըստ որում հովիւ եղեւ խաշանց եւ իշխան եւ տարածօղ. թէպէտ անբանք են՝ սակայն կենդանիք են։ Իսկ կային որ էր ցաւածին եւ անիծից զաւակ՝ զանիծից երկիրն գործէր անմիտ եւ անզգայ որպէս զինքն։ Եւ յորժամ արտորայքն նորա հասանէր յետ աւուրց՝ ապա բերէր պատարագ զկոխեալն ի գազանաց եւ զխորշակահարն։ Իսկ Աբէլ ի խաշանց իւրեանց զանդրանիկն եւ զանարատն եւ զպարատն բերէր պատարագ Աստուծոյ։ Նախ՝ ի խորհուրդ անմեղ գառինն Աստուծոյ որ պատարագեցաւ ի խաչին վասն հաշտութեան աշխարհի։ Զի անդրանիկ ծնունդ էր Աստուծոյ Հօր. եւ եղեւ անդրանիկ որդի կուսին։ Եւ արդրանիկ էր շնորհօքն եւ արդարութեամբն. եւ անդրանիկ եղեւ յարութեամբն ի մեռելոց։ Իսկ անդրանիկ եւ անբիծ՝ «զի ոչ արար մեղս, եւ ոչ գտաւ նենգութիւն ի բերան նորա»։ Եւ ճարպն եւ պարարտն՝ էր լուսոյ աստուածութեանն. որ վառեաց զճրագ մարմնոյ իւրոյ եւ ասէր. «ես լոյս յաշխարհ եկի. որ հաւատայ յիս՝ ի խաւարի մի մնասցէ»։ Այս ըստ խորհրդոյն։ Իսկ առ մեզ գիտելի է. զի զընտիրն եւ զպատուականն հանելի է բաժին Աստուծոյ որպէս Աբէլ. եւ ոչ զխոտանն եւ զանարգն որպէս կային։ Եւ այս վասն տասն պատճառի։ Նախզի՝ գիտել պարտ է զմեծութիւնն Աստուծոյ. եւ զազնիւն բաժին Աստուծոյ հանել. եւ զխոոտանն եւ զանարգգն մեզ թողուլ։ Երկրորդ՝ զի բաժանեաց Աստուած ի յերկրէ ի ջրոյ՝ ի յօդոյ՝ եւ զկենդանին որ է մեզ պիտանի ետ մեզ. եւ այս արդարութիւն է. որպէս նա զոր ինչ մեզ էր պիտանի՝ ետ մեզ. եւ մեք զոր ինչ Աստուծոյ է պիտանի՝ զայն բաժին հանեմք նմա։ Երրորդ՝ ինքն Աստուած ետ մեզ զկենդանիսս. եւ ի մէջն եւ ի մէնջ բաժին խնդրէ զիւրն. ոչ իբրեւ զկարօտ. «զի Տեառնէ աշխարհ լրիւ իւրով». այլ զի այնու բաժնով՝ բաժին տացէ մեզ յարքայութենէ իւրմէ։ Չորրորդ՝ խնդրէ ի մէնջ բաժին. զի սէրն զոր ունիմք առնա ցուցանէ. որպէս ասեն աշխարհականք. «սրտին սէրն՝ ի ձեռաց տուրսն երեւի». զի վասն սիրոյն որ է մշտնջենաւոր, տայ Աստուած զանանց կեանսն. եւ ոչ վասն անցաւոր ընչիցն։ Հինգերորդ զանդրանիկն եւ զլաւն տալի է Աստուծոյ բաժին. զի մնացորդն որ առ մեզ՝ դարձեալ Աստուծոյ բաժին լինի եւ օրհնեալ։ Վեցերորդ՝ զանարգ իւրս չեմք խնդրէր փախարէն որ զանարգն տամք. այլ զպատուականն եւ զզազնիւ իրն խնդրեմք յԱստուծոյ. այսինքն, զարքայութիւնն, զանանց պսակն, զթողութիւն մեղացն, եւ զայլն. ազնիւ իրացն ազնիւ գին պարտիմք տալ։ Եօթներորդ՝ պատուաւոր մարդն՝ պատուական աղերս ընծայէ թագաւորին. նոյնպէս հոգւովն պատուական է մարդն. պարտ է պատուական եւ ազնիւ ընծայս նուիրել Աստուծոյ։ Ութներորդ՝ զխորտանն ոչ ընդունի. այլ անարգանօք յետ դարձուցանէ. որպէս առ կային ասէր. «առքեզ լիցի դարձ նորա»։ եւ յայլ ուր ասէր. «զապաւառ նորա յերեսս ձեր ձգեցից». վասն որոյ զպատուականն ընծայելի է Աստուծոյ։ Իններորդ՝ մարդ սրելւոոյն զպատուական իրն տայ. եւ ատելոյն զխոտանն. այլ Աաստուած առաւել սիրելի է մեզ եւ ոչ ատելի. ապա պարտ է զազնիւն ի մէնջ նուիրել Աստուծոյ։ Տասներորդ՝ զի ինքն Աստուած զպատուականն իւր ետ մեզ. այսինքն զՄիածին Որդին ի մահ վասն մեր։ Այլեւ Քրիստոս զհոգին ի գին ետ մեզ. զջուր կողին ի լուացումն. զարիւնն ի ճաշակումն. եւ զմարմինն յուտել։ Վասն որոյ եւ մեզ պարտ է՝ զի փոխարէն նորա զհոգի եւ զմարմին մեր նուիրեալ Աստուած. որպէս արարին մարտիրոսքն. կուսանքն. եւ ճգնաւորքն։ Եւ թէ զայս ոչ կարեմք որ ճշմարիտն է եւ ճշմարտութիւն. այլ զհին եւ զօրինակն կատարեսցուք. այնպիսի մատուցանելի է Աստուծոյ՝ որ հաւասար լինի մեր անձինս։ Զի՞նչ է այն. այսինքն, զինչ որ առաւել սիրելի է մեզ՝ զայն մատուցանելի է Աստուծոյ։ Եւ զի՝ զոր ինչ մատուցանեմք Աստուծոյ՝ ոչ թախծեալ եւ տրտմեալ եւ տխրեալ դիմօք. այլ յստակ սրտիւ եւ զուարթ երեսօք։ Նախ զի՝ «զտուրս զուարթս առատս սիրէ Աստուած»։ Եւ ապա զի Աստուած նախ հայի ի սիրտ մարդոյն թէ որպիսի կամօք է. եւ ապա յինչսն. որպէս առ մեզ է տեսանել. զի նախ ի մարդն հայիմք թէ ով է բերեալ. եւ ապա զաղերսն ընդ ունիմք։ Նոյնպէս Աստուած նախ ի սրտին սրբութիւն նայի. եւ ապա ի յաղերսն. որպէս ասէ։ «Նայեցաւ Աստուած ի Հաբէլ եւ ի պատարագս նորա. եւ ի Կային եւ ի զոհս նորա ոչ հայեցաւ»։ Եօթն ազգ բարեգործութեան տեսակ երեւի աստ ի Հաբէլ. վասն որոյ եւ եօթանց պարգեւաց արժանաւորեցաւ։ Նախզի՝ սիրտ սուրբ եւ աննենգ ունէր. ուստի յայտ է յանմեղութեամբ գնալոյն ընդ եղբօրն ի դաշտն։ Երկրորդ՝ զի խոնարհ եւ հնազանդ էր յամենայնի. ուստի մնաց անդրանիկ եղբօրն պատարագի. որ իւրն երեք ամսով յառաջ էր հասեալ քան զեղբօրն. այսինքն ծնունդ ոչխարացն, քան զպտուղ երկրին. ըստ մարգարէին՝ «զսիրտ սուրբ եւ զհոգի խոնարհ Աստուած ոչ արհամարհէ»։ Երրորդ՝ զի յօժար կամօք եւ զուարթ սրտիւ. ուստի երեւի այս ի նուէրսն. ըստ այնմ, «ես կամօք իմովք պատարագս մատուցից քեզ»։ եւ թէ՝ «զտուրս զուարթս առատս սիրէ Աստուած»։ Չորրորդ՝ զի զանարատս եւ զպարարտս մատուցանէր Աստուծոյ. յօրինակ անարատ գառինն Աստուծոյ. եւ զճարպաւորն՝ յօրինակ լուսոյ Աստուածութեանն։ Հինգերորդ՝ զի զանդրանիսն մատուցանէր. որպէս վկայէ գիրն. «յանդրանկաց եւ ի պարարտաց ասէ մատուցանէր»։ Վեցերորդ՝ ի սոցանէ երեւ ի գործ արդարութեանն. յորմէ զընտիրսն Աստուծոյ նուիրէր գիտելով զմեծութիւն նորա, եւ զբոլոորիցն տուրսն. եւ զխոտանն իւրն թողլով։ Եւ սոքա ամենեքեան վասն եօներորդ դին է՝ որ է սէրն, զոր ունէր կատարելապէս առ Աստուած։ Զայսոոսիկ որք ասացան՝ունէրր նա ընդ պատարագելն։ Իսկ զփոխարէն պարգեւսն՝ ընկալաւ։ Վասն առաջնոյն զի ասէ գիրն. «հայեցաւ՝ այսինքն, հաճեցաւ Աստուած ի Հաբէլ»։ Վասն երկրորդին ասէ՝ «եւ ի պատարագս նորա». այսինքն է, զի ընկալաւ ի հոտ անուշից։ Վասն երրորդին՝ զբերկրումն սրտին եւ զզուարթութիւն դիմացն. ըստ Սողոմօնի «սրտի բերկրեցելոյ՝ երեսք զուարթ»։ Վասն չոորրորդին զի առաջին եղեւ քահանայ՝ ի տիպ ճշմարիտ քահանայապետին։ Վասն հինգերորդին՝ զի զանդրանկութեան օրհնութիւնն ընկալաւ. որպէս Յակօբ զեսաւայն։ Վասն վեցերորդին՝ արդար վկայեցաւ գոլ յամեներանեան բերանոյն. ըստ այնմ, «յարենէ արդարոյն Աբէլի, մինչեւ ցարիւնն Զաքարիայի խնդրեցից յազգէդ յայդմանէ». այսինքն ի սպանողացն. զի սպանողին ազգ՝ սպանօղն է։ Վասն եօթներորդին՝ այնքան սիրեցաւ յԱստուծոյ՝ մինչ զի յետ մահուանն վրէժխնդիր եղեւ արեան նորա. ըստ այնմ, «գոչումն արեան եղբօր քոյ՝ բողոքէ առիս». այսինքն տեսութեամբն գոչէ. կամ զհոգին կոչէ արեան անուամբ։ Դարձեալ սիրեցաւ յԱստուծոյ. զի առաջին մարտիրոս սա եղեւ. թէպէտ թոյլ ետ ի ջանել ի դժոխս. զի ի պատճառս նորա . խնդրեին եւ այլքն. որպէս ի պատճառս ղովտայ զերծան սոդոմայեցիքն Աբրահամաւ։ Իսկ Կային զի ոչ այսպիսի կամօք մատոյց, անարգեցաւ եօթիցս ընդդիմակօքն։ «Զի ոչ հաճեցաւ ի նա ե ոչ ի զոհս նորա. եւ տրտմեցան երեսք նորա եւ այլն»։ Դարձեալ եօթն յանցանօք մեղաւ կային. վասն որոյ եւ եօթիցս ընդդիմակօք պատժեցաւ։ Առաջին յանցանք՝ անարժան պատարագն։ Երկրորդ՝ նախանձն առ եղբայրն։ Երրորդ՝ խաբելն ի զբօսանս երթալ։ Չորրորդ՝ սպանանելն։ Հինգերորդ՝ զի առաջին սպանօղ է։ Վեցերերորդ՝ զի եղբայրասպան է։ Եօթներորդ՝ զի ստեաց ի հարցանելն վասն զղջման։ Իսկ եօթն պատիժքն։ Նախ անէծքն։ Երկրորդ՝ յերկրէ զոր արեամբ ոռոգեաց։ Երրորդ՝ գործելն վաստակաւ։ Չորրորդ՝ չտալ զզօրութիւնն։ Հինգերորդ՝ երերիլն։ Վեցերորդ՝ տատանիլն։ Եօթներորդ՝ նշանն որ եդաւ չսպանանել զնա։ Ոմանք զպիսակն ասեն։ Այլք զդողդոջալն. որեւ հաց եւ ջուր չկարէր ի բերանն տանիլ։ Այլք եղջիւրս ասեն ունիլ ի ճակատն. որ իբրեւ զփող գոչէր. դայ կային եղբայր սպանն։ Զանէծսն ոչ յինքենէ ասաց. զի մի սատկեսցի. այլ յերկիր ետ՝ որ է զէն մահու եւ չարչարիչ. եւ գերեզման յետոյ։ Իսկ գործել ասաց զերկիր. զի դրախտին չեղեծ արժանի։ Եւ մի տացէ զզօրութիւն իւր։ Նախզի՝ արեամբ շաղախեցար զնա։ Երկու՝ զի զօրութիւն որ քեզ տուաւ յԱստուծոյ՝ չարչար արկեր ի կիր։ Երեք՝ ասէ չտա զզօրութիւնն՝ զի մի դադարեսցիս ի գործելոյ զնա , եւ չորս՝ զի յաւելեր յանէծս երկրի զկնի հօրն քոյ Ադամայ։ Իսկ զի ասէ երեւեալ՝ յայտ է իբրեւ զծառ մարմնովն. Եւ տատանիլն իբրեւ զծով ալէկոծիլ միշտ խորհրդովն։ Դարձեալ հոգի որ յԱստուծոյ հեռանայ՝ ինքն յինքենէ շարժի անհաստատ յերկրի, անպատսպարան յերկինս։ Իսկ թէ վասն է՞ր այսպիսի դառն պատժեցաւ։ Առաջին պատճառ՝ զի մի այլ ոք համարձակեսցի։ Երկրորդ՝ զի զպատիժն անցաւոորովս կրեսցէ։ Երրորդ՝ զի որ նոց չարիս գործեսցէ՝ առաւել պատժեսցի. որպէս սոդամաեցիքն վասն արտօրէն գործոցն՝ արտօրէն ի ջմամբ հրոյ պատժեցան։ Որպէս փարաւօն վասն հեղձուցեալ մանկացն՝ ջրասոյզ կորեաւ։ Եւ յառաջ զայս՝ տասն հարուածովք պատժեցաւ։ Եւ որպէս կորխ Դադան եւ Աբիրոն վասն հակառակութեացն ընդ Մովսէսի եւ Ահարօնի՝ հրով եւ բացմամբ երկրի դատապարտեցան։ Նոյնպէս եւ որք նոր իմն բարեգործութեանց սկիզբն լինիցին՝ առաւելապէս պարգեւաց արժանասցին։ Որպէս «Ենովս որ յուսացաւ կոչել զանուն Տեառն Աստուծոյ». այսինքն յուսացաւ ի հանդերձեալ կեանսն՝ որ աներեւոյթն էր. եւ վասն իւրաքանչիւր գործոցն հատուցման. եւ կոչեաց զանուն Աստուծոյ ի յօգնութիւն. վասն որոյ վկայեցաւ ենովս՝ որ է մարդ. զի պատկերն Աստուծոյ վերստին նորոգեցաւ ի նա. ուստի եւ զորդիսն նորա՝ որդիս Աստուծոյ անուանէ գիրն։ Եւ Ենովք վասն անպտուղ կալոյն, եւ զզգայարանսն ծածկելոյն. վերափոխեալ եղեւ։ Եւ Նոյ վասն կուսութեանն զհինգ հարիւր ամն՝ եւ վասն արդար գոլոյն՝ որում վկայէ Մովսէս։ «Նոյ էր այր արդար կատարեալ յազգի անդ իւրում». վասն որոյ ապրեցաւ ինքն եւ տուն իւր. եւ երկրորդ սկիզբն եղեւ մարդկութեանս, եւ աշխարհի շինութեան։ Նոյնպէս Աբրահամ վասն աներկբայ հաւատոյն արդարացաւ. վասն որոյ ասէ. «հաւատաց Աբրահամ յԱստուծոյ, եւ համարեցաւ նմա յարդարութիւն»։ Ըստ որում առաւել փառաւորեցաւ կրկին կենօք. աստ հայր ազգաց բազմաց եղեւ. մանաւանդ թէ եւ նորին իսկ Քրիստոս ըստ մարմնոյ. եւ ի հանդերձեալն՝ գոգ եւ հանգիստ արդարոց կոչցաւ ըստ Ղուկասու թէ՝ «Ղազար էր ի գոգն Աբրահամու»։ Նմանապէս եւ մեծն՝ ի մարգարէս աստուածախօսն Մովսէս. որ Աստուած կոչեցաւ փարաւօնի իշխելով տարերացս փոփոխման. որ ջրածինն էր՝ եւ եղեւ վիմածին եւ կայծակնածին. որոյ լուսամւորեցան երեսքն։ Եւ մարգարէն Դաւիթ որ աստուածահայր կոչեցաւ։ Եւ Եղիաս նախանձախնդիրն Աստուծոյ , եւ այլք բազումք։ Այսպէս եւ ի նորս՝ Ստեփաննոս. որ եղեւ առաջին մարտիրոս եւ վկայ Քրիստոսի, հեղլով զարիւնն իւր. «տեսանէր բացեալ զերկինս՝ եւ զՅիսուս ընդաջմէ Աստուծոյ»։ Եւ նախկին կրօնաւորացն մեծն Անտօն. որեւ զայլս բազումս հրաւիրեաց ինոյն . ըստ Տեառն հրամանին թէ, «որ արասցէ եւ ուսուսցէ, նա մեծ կոչեսցի յարքայութեանն երկնից»։ Եւ գիտելի է՝ զի հինն նորոյս է օրինակ. եւ մարմինն հոգւոյն. «զի երեւելի արարածովքս՝ աներեւոյթն տեսանի ասէ առաքեալն»։ Վասն որոյ՝ Կային եւ Աբէլ միոյն Ադամայ ծնունդ՝ նշանակէ զհոգիս եւ զմարմինս մեր միոյ արարչի ստեղծուած։ Եւ որպէս ծնունդն ունի զծնողի պատկերն. նոյնպէս մեք ունիմք զԱստուծոյ պատկերն. ըստ այնմ, «արար Աստուած զմարդն ի պատկեր իւր»։ «Եւ Աբէլ եղեւ հովիւ խաշանց». նշանակէ զիշխանական միտս մեր. որ առաջնորդ է իշխան ցասման եւ ցանկութեան. տածօղ եւ խնամօղ բոլոր մարմնոյն։ Իսկ Կայինն գործէր զերկիր. նշանակէ զմարմին մեր. որ զգայարանօքս ընդ երկիր եւ ի գործ մարմնական աշխատի։ Իսկ նախանձ եղբայրական ի մէջ մարմնոյ եւ հոգւոյն այն է՝ որ հոգին զբարին եւ զսրբութիւնն սիրէ. եւ մարմինն զչարն եւ զհեշտութիւն. եւ այսպէս հակառակ է Հոգւոյն. ըստ այնմ, «մարմին ցանկայ հակառակ հոգւոյն»։ Իսկ տանիլ ի դաշտ եւ սպանանել այն է՝ որ մարմինն ի սէր աշխարհիս հեշտանայ. եւ զբօսնու զգայարանօքն. եւ հեռանայ ի խրատուց առաջնորդաց. եւ մեղօք սպանանէ զհոգին։ Իսկ յետ մեղացն գործոյ՝ նախ կամի ծածկել զմեղսն որքան կարէ։ Երկրորդ՝ թէ յայտնի, լրբի եւ համարձակի։ Երրորդ՝ թէ հարցանեն , զայլ ինչ պատճառէ. ըստ այնմ, «պատճառել զպատճառս մեղաց»։ Չորրորդ՝ եւ թէ խրատեն ապաշխարել՝ սովորութիւնն եւ յուսահատութիւնն՝ խափանէ եւ անզեղջ մնայ. որոպէս Կային եսպան զեղբայր իւր ի ծածուկ. յորժամ հարցին ծնօղքն, պատճառեաց թէ, Աստուած զնորա պատարագն ընկալաւ. եւ փոխեաց ի դրախտն։ Եւ յորժամ կամէր Աստուած յապաշխարութիւն ածել՝ ասէ. «ո՞ւր է եղբայրն քո». զի ոչ թէ անգիտութեամբ հարցանէր, այլ որպէս զԱդամ եհարց «ո՞ւր ես». նոյնպսէ եւ ատո հարցանէ. «ո՞ւր է եղբայրն քո. զի ապաշխարեսցէ եւ խոստոովանեսցի». յայն ժամ անզեղջ կամօք յուսահատեալ, լրբութեամբ եւ խստութեամբ պատասխանեաց չգիտեմ. մի թէ պահապա՞ն իցեմ եղբօրն իմոյ։ Եւ վասն չորից պարտ էր՝ պահապան լինիլ եղբօրն։ Նախզի՝ եղբայր էր եւ կրտսեր եւ անմեղ եւ աստուածասէր։ Նոյնպէս եւ հոգիս մեր՝ եղբայր է եւ կրտսեր. ոչ ժամանակաւ, այլ զի մեք կրտսեր եւ յետին արարաք. եւ անմեղ է սկիզբն ի ստեղծմանէ եւ աստուածասէր. զի ի պատկերն Աստուծոյ է ստեղծեալ։ Այսպէս պարտ է եղբայրք՝ պահապան լինիլ հոգւոյս մերոյ հանապազ առաքինութեան գործօք. եւ սրբութեամբ պարսպել յամենայն չարէ։ Ապա թէ ոչ պահեմք եւ ոչ, սպանանեմք այս է՝ որ ոչ զչար գործեմք, եւ ոչ զբարի, ոչ պատժի եւ ոչ պսակի։ Ապա թէ զբարին ոչ գործեմք՝ այլ զչարն, յայն ժամ սպանանեմք զհոգին մեր մեղօք. յայնժամ զկայինին անէծան ժառանգեմք. ոչ անցաւոր կենօք, այլ մշտնջենաւոր եւ յաւիտենական։ Այն որ ասէ. «երթայք յինէն անիծեալք ի հուրն յաւիտեանից»։ Եւ մի համարիք սուտ կարծեօք , եթէ մնայ մեղք առանց պատժոց ամենայն մեղաց պատիժ գոյ եւ հատուցումն. ըստ այնմ, «ամենայն դատարկ բանի՝ համարս տայցեն»։ Եւ ոչ մի այն բանից, այլեւ մտացն. զի «որ քննէ զսիրտս եւ զերիկամունս. է Աստուած արդար դատաւոր եւ հզօր»։ Եւ թէ սոցա քննութիւն է՝ ապա զի՞նչ լինիցիմք վասն գործոց մեղաց. որ ոչ միայն մի հոգի՝ այլեւ բազմաց լինիմք սպանօղք զանազան, եւ բազում անգամ։ Վասն այն ասէ՝ «որ սպանանէ զնա, եօթնապատիկ տուժեսցի». այսինքն որ զիշխանական միտսն եւ զհոգին սպանանէ մեղօք, պատժեսցի հինգ զգայարանօք. եւ ձայնական եւ սերական անդամօք. կամ եօթնալիր անիծիւքն՝ եօթնապատիկ տանջեսցի ի դժոխս։ Այն որ ասէ. «երթայք յինէն անիծեալք ի հուրն յաւիտենական. որ պատրաստեալ է սատանայի եւ հրեշտակաց նորա»։ Եւ այսպէս զանազանութիւն է ի մէջ պատժոցն. զի մեղքն մի է, եւ պատիժն զանազան. որպէս կային որ զԱբէլ եսպան, եօթնապատիկ տուժեցաւ։ Եւ զամէք զկային եսպան. եւ եօթանասնեկին է. Է եօթանասուն. եւ Է ընդ միոյն տասն. եւ եօթն մի այլ աւելի պատժեցաւ։ Եւ օրէնքն հրամայեաց արիւն ընդ արեան. «որ սպանանէ զմարդն՝ սպանցի եւ ինքն եւ վճարի»։ Ահա տես՝ մի պատիժ. եւ մի արեանն՝ եօթն պատիժ. եւ մի արեանն՝ ՀԷ։ Թէպէտ ասաց առ ի վերոյ թէ, Կային նոր սկիզբն եղեւ սպանման. վասն այն եօթն պատժեցաւ։ Այլ զմեք ունէր օրինակ զմարդասպանն. եւ գիտէր զպատիժն. եւ հրաման էր առեալ ոչ սպանանել զնա. վասն այն բազում պատժեցաւ։ Իսկ հասարակ մարդիկ՝ ոչ են որպէս կային առաջին սպանօղք. եւ ոչ զամէք հրաման առեալ. յորժամ երիւն հեղուն, փոխարէն արեանն՝ իւրեանցն հեղանի։ Այս ըստ գրոյն։ Իսկ հոգեւորն՝ նշանակէ թէ, մին մեղացն զանազան է պատիժն ի գործօղն՝ ի գործն՝ եւ ի պարագայսն։ Զի թէ գործօղ մեղաց է իմաստուն, եւ գիտուն, եւ քահանայ, առաւել է մեղք քան զտգէտն եւ զաշխարհականն. ըստ այնմ, «որ գիտէ եւ գործ է արժանի ինչ գանի, արբցէ գան բազում . եւ որ ոչ գիտէ եւ գործէ, արբցէ գան սակաւ»։ Եւ վայ է ինձ հազար բերան. զի անձամբ զանձն իմ դատապարտեմ։ Այսպէս գործն թէ կամաւ եւ չարութեամբ լինի, առաւել է մեղք քան զոչ կամայն եւպատահմամբն. որ ներելի է, եւ թողութեան հանդիպի։ Նոյնպէս եւ պարագայք մեղացն. որքանն. եւ ո՛ւրն. եւ ո՛րպէսն. սոքա առաւելուն զպատիժ մեղացն եւ նուազեն։ Եւ զայս եւս գիտացիք. զի գործն մեր բարի եւ թէ չար ոչ միայն մեզ , այլեւ նախավախճանելոցն են օգուտ, կամ վնասակար։ Զի թէ յետամնացն ննջեցելոց չար է, վնասի եւ տանջի հոգի նոցա. որպէս մեծատունն որ էր ի դժոխս՝ վասն եղբարցն աղաչէր զի դարձցին ի մեղաց. զի մի չարչարեսցի ինքն վասն նոցա։ Այսպէս եւ բարի յետամնացն՝ օգուտ եւ հանգիստ է ննջեցելոցն. կամ ի ձեռն իւրոյ սրբութեան եւ աղօթից. կամ տրօք եւ ողոորմութեամբ. կամ պաշտմամբ եւ պատարագօք. երւ այլ ինչ յուսով։ Որպէս Նոյ առաջին նահապետացն որք վախճանելք էին , եղեւ հանգիստ. ըստ այնմ, «սա հանգուսցէ զմեզ ի մեղաց եւ յանիծիցն». վասն զի Նոյ հանգիստ եղեւ նոցա։ Նախ՝ իւր սրբութեամբ եւ արդարութեամբն. որ Է հարիւր ամ կուսութեամբ եկաց. եւ հանգոյց զհոգիս իւր, եւ զնախնեացն իւրոց։ Դարձեալ ջրովն ծածկեաց զչար զաւակսն ծնողացն. եւ կարճեցան մեղք եւ անպարշտութիւնք նոցա. եւ այնու հանգեան ծնօղքն։ Եւ երկրորդ՝ ինքն բարի սերմն եղեւ ծնողացն. եւ բարի յիշատակ նախնին հարցն. եւ այնպէս հանգոյց զնոսա։ Նոյնպէս եւ ամենայն յետամնացք ի ձեռն բարի գործոցն՝ օգուտ եւ հանգիստ են ննջեցելոցն. որպէս Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս եղեւ հանգիստ եւ արդարութիւն նախնին ծնողացն եւ հարցն։ Զի նա օրհնեաց յառաջին յանիծիցն. ըստ այնմ, «ի նա օրհնեսցին ամենայն ազգք». եւ նովաւ արդարացաք ամենեքեան. ըստ այնմ որ եղեւ սրբութիւն եւ արդարութիւն մեր. եւ նա հանգոյց ի տառապանաց եւ ի չարչարանաց զկենդանիս եւ մեռեալս. ըստ այնմ, «եկայք առիս ամենայն աշխատեալք եւ բեռնաւորք. եւ հանգուցից զձեզ»։ Բեշնաւոր, է իմանալ զկենդանիս. որք զծանրութիւն եւ զբեռն մեղացն ունին. իսկ աշխատեալք՝ զննջեցեալսն. որք զգործ մեղացն որ է բեռն՝ ի բաց են ձգեալ. իսկ զաշխատանս որ է պատիժն՝ դեռ եւս ունին։ Որոց ասէ. «եկայք առիս հաւատով եւ յուսով. եւ ես հանգուցից զձեզ»։ Այս է՝ զկենդանիսն ի մեղաց թեթեւացոյց. եւ զննջեցեալսն ազատեաց ի տանջանաց դժոխոցն։
       Յորոց զձեզ առհասարակ եւ զննջեցեալսն ձեր՝ ազատեսցէ Քրիստոս ի ծանր ծառայութենէ մեղաց, եւ ի դառն տանջանացն դժոխոց. եւ հանգուսցէ յօթեւանս լուսոյ ընդ սուրբս եւ ընդ սիրելիս անուան Իւրոյ. եւ Նմա փառք յաւիտեանս ամէն։