Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Գիտելի է՝ զի եօթն ազգ իր կայր ի տաճարն Սողոմոնի՝ որ նշանակէր առ մեզ զեօթն խորհուրդ եկեղեցւոյ։ Առաջին՝ պղնձի ծովն որ ի դուռն էր. յորժամ կամէին մտանել ի տաճարն՝ նախ լուանէին անդ եւ ապա մտանէին։ Եւ յերկոտասան եզին էր եդեալ ծովն. եւ երեք երեք էին կարգեալ ի Դ կողմն։ Այս նշանակէր զաւազանին մկրտութիւն. որ բարձեալ էին առաքեալքն երկոտասան։ Եւ մկրտէին յանուն Սրբոյ Երրորդութեան ըստ հրամանին Տեառն ընդ չորս ծագս տիեզերաց. եւ առանց սորա ոչ ոք իշխէ մտանել ի տուն Աստուծոյ։ Երկրորդ՝ կայր աշտանակն ոսկի. որ ունէր եօթն ճրագ՝ որ լոյս տայր տաճարին եւ իւրն։ Եւ երեք յատկութիւն ունի։ Նախ՝ որ ոտքն լայն լինի որ հաստատ պահէ։ Երկրորդ՝ որ զոխն բարձր լինի. Երրորդ՝ ճրագն ոսկի էր որ զձէթն եւ զլոյսն ունէր։ Նշանակէ զդրոշմն որ ունի յինքն զԷ շնորհս հոգւոյն. որ կարէ լուսաւորել զինքն եւ զեկեղեցի. եւ երեք իրօք ապա հաստատի ի մարդն. հաւատն՝ որ աթոռն է. յոյսն՝ որ բազումն էղ. սէրն՝ որ ճրագն է։ Երրորդ՝ հացի երեսաց սեղանն. դնեին անդ յամենայն երկոտասան հաց։ Նշանակէ զխորհուրդ պատարագին. որ երկրոտասան ազգ քրիստոնէից՝ յամենայն աւուր պատարագեն ի վերայ սրբոյ սեղանոյն. եւ խունկ դնէին ի մէջ հացին, որ զկուսութիւնն նշանակէ։ Չորրորդ՝ խնկոց սեղանն. որ զամենայն ազգ խունկ աղային. եւ սովորութիւն է յորժամ զիրսն աղան մանր, թէ չար իր է՝ հոտ գայ. եւ թէ բարի, անուշ։ Նշանակէր այս զխորհուրդ խոստովանութեանն. զի զանազան հոտ ելանէ ի մանր քննութեան զանազան բանիցն. եւ բարի հոտն է՝ զոր ապաշխարութիւնն եւ աղօթքն հանապազ բուրէ առաջի երեսացն Աստուծոյ։ Հինգերորդ՝ կայր անդ տապանակն Աստուծոյ պատեալ ոսկւով ներքոյ եւ արտաքոյ. չորս օղ եւ երկու լծակք։ Եւ էին անդ երեք իրք. տախտակք օրինացն. եւ գաւազանն Ահարօնի. եւ սափորն ոսկի լի մանանայիւ։ Եւ բարձր էր տապանակն. եւ ունէր զիկյափունսն. եւ էր ի սրբութիւն սրբոցն։ Նշանակէր այս զխորհուրդ քահանայութեան. որ բարձր է քան զամենայն. եւ ի սրբութիւն սրբոց։ Պատեալ ներքոյ եւ արտաքոյ. նման ոսկեղէն աստուածային նմանութեան եւ բարի գործոյ։ Չորս օղն՝ չորս սեռական առաքինութիւնք։ Երկու լծակքն՝ զերկու կամսն զիւրն, եւ զամենայն ի մի լծէ. եւ բառնայ զտապանակ աւետարանին քարոզութեան։ Եւ երեք իրքն որք անդ կային՝ զերեք մասունս հոգւոյն նշանակեն։ Այլեւ զերեք ժամանակօք առաքինութիւն եւ մաքրութիւն. զոր պարտ է քահանայն սրբութեամբ կենցավարիլ. զտղայութեան, զերիտասարդութեան, եւ զկատարեալ հասակին. զանցեալն, զներկայն, եւ զապառնի խորհուրդն բարի։ Այլեւ տախտակն ունէր զտասն բանեան օրէնսն։ Նախ՝ ըստ տասն կատարեալ թուոցն՝ զկատարեալ առաքինոււթիւնն։ Երկրորդ՝ զիմաստութիւն զներքին եւ զարտաքին։ Երրորդ՝ զի հինգ ի մի կողմն, եւ հինգ ի մի, եւ երկուքն ի մի տախտակի. ներքինն զհինգ զօրութիւնս հոգւոյն. եւ հինգ զհինգ զգայութիւն մարմնոյս ցուցանէ։ Չորրորդ՝ հինգն հրաժարական, եւ հինգն յանձնառական. այսպէս ուսուցանէր տախտակն. այսպէս քահանայն ի մեղացն հրաժարեցուցանէ, եւ զբարին յանձնէ։ Հինգերորդ՝ որ զամենայն առաքինութիւնն յինքն կրէ գործով. որ ամենայն ոք որ ի նա հայի, առանց նորա ուսուցանելոյ՝ տեսանէ իբր ի տախտակի եւ ուսանի։ Վեցերորդ՝ որ կարծր լինի եւ հաստատուն իբրեւ զադամանդ տախտակն. որ անգիծ մնայ ի սատանայի գրոյն։ Եօթներորդ՝ որ միայն յԱստուծոյ մատանցն եւ ճշմարիտ եւ ուղիղ գիտութիւն լինի գծեալ ի յինքն. որպէս զայս տախտակս՝ որ միայն Աստուծոյ գիրն էր անդ։ Եւ կամ թէ որ յայլոց ուսանի՝ պարտի որ Մովսէս գրէ զերկուսն. այսինքն հեղահոգի ճշմարիտ աստուածատես եւ ուղղափառ վարդապետք. զոր Աստուած առաքէ փրկիչ. եւ ոչ հերձուածօղք ոմանք, որք արծաթով զանունն միայն գնեցին վարդապետութեան, եւ ոչ զգործն եւ զգիտութիւն. եւ ոչ առնել այնպիսեացն զմիտսն իւր տախտակ եւ այլն։ Իսկ գաւազանն՝ նախ զիշխանութիւնն քահանային ի վերայ ժողովրդեանն։ Երկրորդ՝ զճշմարիտ դաւանութիւնն անաչառ։ Երրորդ՝ զի նեցուկ լինի ժողովրդեան եւ զէն ընդդէմ օձին։ Չորրորդ՝ ի չոր արգանդէն՝ այս է, ի կուսութենէն բերէ պտուղն ընդ առաւօտս զծաղիկ առաքինութեան. ի գիշերի զաղօթսն եւ զպտուղ արքայական զՈրդին Աստուծոյ. որ նիւթ էր լուսոյ եւ արեգակն հոգւոյ. ընդ առաւօտն՝ զպատարագն որ լուսաւորին հոգիւք տեսողացն։ Եւ այս վասն երկու պատճառ։ Նախ որ հաստատի առ ինքն աստիճան քահանայութեանն Ահարօնի որպէս ի հնումն։ Երկրորդ՝ զի ոչ պատշաճի մամնոյ յառաջ տեսանել զփառս իւր, եւ ապա հոգին. այլ պատ է նախ հոգին որ թագաւորէ՝ վայելէ ի տես թագաւորին եւ ապեգականն արդարութեան. եւ ապա զգալի աչքս զզգալի արեգակնս։ Եւ այս բնական է՝ զի իմանալի բնութիւնն թեթեւ եւ շտապ հասանի յիրսն քան զգայութիւնն. ապա պարտ է որ նախ հոգին տեսանէ զարքայական կաղնին. եւ ապա մարմինն զարեգակնն։ Իսկս զիկն որ կայր եդեալ ի շուրթն որ էր ծնօտն՝ նշանակէ զսուաղ եւ զբարակ կեանս քահանային. որ հարկաւորօքն միայն շատանայ. որպէս ձեւացուցանէ քահանայն զայն ի հեր գլխոցն. զի որպէս զիկմի եւ պսակ թողու ի հերս գլխոյ իւրոյ։ Վեցերորդ՝ քերովբէքն ունէին զդէմս իւրեանց որ ընդ միմեանս հայէին. եւ երկոքեանն ի սեղանն հայէին. նշանակէր զխորհուրդ պսակին. զի պարտին այր եւ կինն որ միայն ի միմեանս հային. եւ հանապազ զերկիւղն Աստուծոյ ունին ի միտս իւրեանց։ Դարձեալ եւ զայն ցուցանէր՝ զի խորհուրդ հարսին եւ փեսային՝ գուշակէր զՔրիստոս եւ զեկեղեցի. վասն այն ի տապանակն հայէին, զՔրիստոսի միանալն ընդ եկեղեցի նշանակելով. որպէս ասէ Պօղոս թէ՝ «խորհուրդս այս մեծ է. բայց ես ասեմ ի Քրիստոս եւ յեկեղեցի»։ Եօթներորդ՝ կայր անդ իւղ օծութեան. որ զքահանայսն եւ զթագաւորսն եւ զպատարագօղսն օծանէին։ Նշանակէր զխորհուրդ օծմանս որ յայսմ երեկոյի լուանամք զոտս, եւ օծանեմք օրհնեալ իւղով եւ ձիթովն սուրբ։ Իսկ արիւնն որ էր անդ՝ երկու իր ցուցանէ. նախ՝ զմարտիրոսութիւնն գործով. եւ երկու՝ զկանօք չարչարակից լինիլն։ Վասն որոյ՝ պարտ է մեզ յայսմ հետէ հսկել ի պաշտօնս եւ չարչարակից լինիլ Քրիստոսի. ի սուգ եւ ի ցաւ՝ եւ ի լլկանս մարնոյ։ Զի յերեկոյն յետ ընթրեացն եւ լուանալոյ զոտս աշակերտացն, զմարմին եւ զարիւնն բաշխեաց, նախ ճաշակեաց ինքն եւ ետ ամենայն առաքելոցն. եւ յայնմ հետէ սկսաւ զչարչարանացն ճառել եւ ասել։ «Ամենեքեան դուք գայթակղելոց էք յինէն յայսմ գիշերի»։ Պարտ է գիտել՝ զի ի վեց բաժանի գայթակղութիւնն։ Նախզի՝ յորժամ մարդ ընթանայ ի ճանապարհ, գթի ի պատահմանէ ի մեքէ։ Երկրորդ՝ զի յորժամ մի ճանապարհ ի բազումս բաժանի, զուղիղ պողոտայն սխալի եւ գթէ։ Երրորդ՝ զի յորժամ ի բաց կայ ի կրօնիցն. այսինքն զպատուիրանաւն անցանէ եւ գթէ։ Չորրորդ՝ յորժամ ի բաց կայ ի հաւատոցն եւ գթի ուրացմամբ։ Հինգերորդ՝ գթիլ ասի՝ զի ի յառաջագոյն սիրոյն պակասի եւ յետս ընթանայ։ Վեցերորդ՝ ի բաց կալ ի սպասաւորութենէն՝ գթիլ ասի։ Իսկ Քրիստոս ասէ «գայթակղելոց էք»։ Ոչ այլ ինչ ասէ վասն առաքելոցն. բայց միայն ի բաց զկալի ի սպասաւորութենէն իւրմէ ի ժամ մատնութեանն։ Եւ ի վերայ բերէ զմարգարէին բանն թէ՝ «հարից զհոգիւն, եւ ցրուեսցին ոչխարքն»։ Վասն վեց պատճառի։ Նախ՝ յորդորէ զառաքեալսն ըստէպ ուշ դնել գրոց եւ ի միտ առնուլ։ Երկրորդ՝ ցուցանէ թէ , կամաւ հօր գայ ի չարչարանս. որպէս ասէ թէ՝ «հարից զհովիւն, եւ ցրուեսցին ոչխարքն»։ եւ վասն Քրիստոսի ասէ հայր թէ՝ «կամաւ իմով առաքեցից»։ Երրորդ՝ ցուցանէ թէ, որպէս յառաջագոյն ասացի զայս բան ի ձեռն մարգարէին, նոյն Աստուածն եմ որ այժմ արդեամբք կատարեմ։ Չորրորդ՝ զի յայտնէ զմիաբանութիւն նորոյս ընդ հնոյն։ Հինգերորդ՝ վասն մարգարէութեանն որ վասն իւր ասէ՝ ցուցանէ առաքելոցն եւ մեկնէ։ Վեցերորդ՝ զի մարգարէն վասն տնօրէնութեանն մարգարէացաւ. եւ հասեալ էր ժամանակ տնօրէնութեանն. վասն այն յիշէ զմարգարէին բանն։ Որեւ միւս մարգարէն ասէ. «հրեշտակք մերձեալ զօրացուցանէին զնա»։ Եւ գիտելի է՝ զի կրկին է զօրացուցանելն։ Նախ զօրութիւն տալ եւ քաջալերել. եւ ըստ այսմ ոչ է. «Քրիստոս Աստուծոյ զօրութիւն է». եւ կամաւ ի մահ ետ զանձն իւր։ Երկրորդ՝ զծածուկ զօրութիւնն յայտնել եւ ցուցանել. եւ ըստ այսմ է զօրացուցանելն զՔրիստոս հրեշտակացն։ Զի որպէս փառաւորելն զԱստուած հրեշտակաց՝ եւ բարեբանելն ոչ է ի փառս յաւելուլ նմա եւ ի բարիս, այլ խոստովանութիւն եւ վկայութիւն է ի հրեշտակաց եւ ի մարդականէ փառաւորեալ գոլ նմա եւ բարեբուն. նոյնպէս եւ մերձ ի չարչարանսն ի ջեալ հրեշտակապետն ամենայն հրեշտակօք ասէին։ Զօրաւոր ես Աստուած հզօր եւ կատարօղ. որ աստուածաբար ստեղծեր. եւ մարդասիրապէս մեռանիս վասն մարդկան. զայս ասէին երկրպագելով. որպէս ասէ մարգարէն Մովսէս։ «Երկիրպագցեն նմա ամենայն որդիք Աստուծոյ. եւ զօրացուսցեն զնա ամենայն հրեշտակք Աստուծոյ»։ Զորեւ մեք այժմ ժողովեալք ի պաշտօն սուրբ եւ երկրպագելի եւ պաշտելի փրկական եւ կենսունակ չարչարանացն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, ընդ նմա խոնարհիլ եւ ընդչ նմա մատնիլ. զտկարութիւն կրեալ եւ ընդ նմա զօրանալ. ի խաչն բարձրանալ, եւ ընդ նմա բեւեռիլ. ի հող խոնարհիլ. եւ ընդ նմա դժոխս ի ջանել։ Զի ընդ նմա փառաւոր յարութեանն եւ միւսանգամ գալստեանն արժանաւորք լիցուք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր. որ է օրհնեալ յաւիտեան։