Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Սովորութիւն է մարդկան՝ յորժամ մեռանի ոք ի յայլ տեղիս եւ առնէ կտակ եւ թէ ոք երթայ եւ տայ գուժ ընտանեաց նորա, յայնժամ որ առաւել սիրելին է՝ աւելի լայ։ Այսպէս եւ Քրիստոս հայր մեր այսօր մեռաւ. եւ ես եկեալ տամ ձեզ գուժ. զի ժամանակ է լալոյ եւ ժամեանակ ուրախութեան։ Այսօր թէպէտ հոգւոյ ուրախութիւն է որ չարչարանօքն Քրիստոսի Հոգիս մեր ազատեցաւ ի դոխոցն. այլ մարմնապէս սուգ է եւ տրտմութիւն. որպէս լուսաւորքն խաւարեցան յերկինս. երկիր շարժեցաւ. վէմք պատառեցան. եւ վարագոյր տաճարին հերձաւ. եւ լոյս տաճարիս շիջաւ։ Վասն որոյ՝ պարտ է մեզ այսօր ի սուգ մտանել. ողբալ ընդ արարածոցս, եւ չարչարակից լինիլ Քրիստոսի։ Եւ վասն տասն պատճառի ողբայ ոք զհայր իւր։ Նախզի՝ թէ ծեր մեռանի. ոչ կարի լալ. այլ ի տղայութեան հասակն՝ առաւել լան. իսկ Տէր մեր երեսուն ամաց էր։ Երկրոդ՝ զի թէ հայր ուրումն իւր մահուամբն մեռանի, ոչ է պարտ լալ. բայց Տէր մեր բազում նախատանօք եւ չարչարանօք մեռաւ։ Երրորդ՝ թէ ոք վասն իւր մեղացն եւ վնասուն մեռանի, ոչ է պարտ լալ. իսկ Տէր մեր որ անմեղն էր՝ վասն մեր մեռաւ. եւ փախանակ բազում բարութեանն սպանաւ։ Չորրորդ՝ զի թէ որդիքն չլինին պատճառ մահու հօրն՝ ոչ լան. այլ որպէս Դաւիթ յոյժ լայր զկոտորումն ժողովրդեանն ի հրեշտակէն. զի գիտէր որ վասն իւր մեղացն էր։ Այսպէս պարտ է մեզ առաւել լալ. զի պատճառ մահուանն Քրիստոսի՝ մեր մեղքն էին։ Հինգերորդ՝ զի թէ ի ռամիկ շինականաց ոք մեռանի, ոչ այնպէս կսկիծ է, որպէս միամօր եւ գեղեցիկ որդի թագաւորի. ահա այսօր որդի անմահ թագաւորին մեռանի։ Վեցերորդ՝ զի թէ ոք խստասիրտ չար եւ անողորմ ոք մեռանի, ոչ այնպէս կոծան որպէս զողորմած եւ զբարի այր . իսկ Տէր մեր յոյժ ողորմած էր. որպէս լայր ի վերայ Ղազարու։ Եօթներորդ՝ զի յորժամ տեսանէ ոք զայլս ի լաց, ի հարկէ լայ եւ ինքն. ահա այսօր անբան եւ անշունչ արարածք լան. որպէս արգեակն եւ լուսինն եւ այլք որպէս ասացաք. ապա որչափ բանաւոր որդիքս։ Ութներորդ՝ յորժամ ոք դիւրին մահուամբ մեռանի առանց չարչարանաց, ոչ լան. բայց մահն Քրիստոսի՝ էր առաւել չարչարանօք քան զամենայն սրբոց։ Եւ այս վասն վեց պատճառի։ Նախզի՝ մարմին նորա առաւել զգայր զչարչարանս. զի նման էր աչաց՝ որ առաւել առնու զգայութիւն. զի կուսածին էր եւ ի հոգւոյն սրբոյ. որ ոչ էր կաշտացեալ մարմին իբրեւ զայլոցն ի մեղս վարեցելոց։ Երկրորդ պատճառ՝ զի չարչարանքն սրբոցն՝ հասուցանէր ուրախութիւն ինչ ի հոգին. եւ ուրախութիւնն այն՝ ուրախացուցանէր զմարմինն. իսկ ի մարմինն Քրիստոսի ոչ եհաս ամենեւին ուրախութիւն. զի գին լինէր փրկութեան մերոյ։ Երրորդ՝ զի զանազան են չարչարնքն. այն որ չուանով կախի՝ եւ այն որ ձեռքն եւ ոտքն բեւեռեալ լինի. զի անդ են ժողովեալք ամենայն ջիլք անդամոցն. ուստի զգայութիւնն էր։ Չորրորդ՝ զի չարչարանք ամենայն անդամոցն՝ հասարակ էր. զի ոչ էր անդամ առանց չարչարանաց։ Հինգերորդ՝ վասն մօրն. զի տեսանէր զչարչարանս որդւոյն. զի յորժամ չարչարեն զայլ ոք՝ զմայրն ի տուն արգիլեն։ Վեցերորդ՝ զի յամենայն մարդկանէ չարչարանս կրեաց. ի հրէից ի հեթանոսաց՝ յարանց եւ ի կանանց. ի ծերոց. եւ ի տղայոց. ի մեծամեծաց եւ ի փոքունց. ի քահանայից եւ ի ժողովրդոց. եւ ամենայն բարեկամք նորա փախեան. եւ ոչ ոք կայր առ նմա։ Վասն այն ասէ Երեմիա յողբսն։ «ձեզ ասեմ անցաւորացդ ճանապարհի. դարձէք հայեցարուք եւ տեսէք, թէ իցե՞ն երբէք ցաւք ըստ ցաւոցս լեալ որք ի վերայ իմ հասին»։ Իններորդ՝ ըստ կարգի առաջնոյն . զի թէ սպանեալ լիցի օտար կամ թշնամի, ոչ ոք կոծայ. իսկ Տէրն մեր՝ էր ճշմարիտ սիրելի եւ բարեկամ հայր եւ եղբայր։ Տասներորդ՝ զի թէ մեռանի ոք յօտարաց, ոչ ինչ է. այլ Տէրն մեր Քրիստոս՝ յազգականաց եւ ի սիրելի աշակերտէն ի Յուդայէ մեռաւ։ Ո՛վ Յուդաս խորամանկ. վասն ա՞յն վաճառես զՔրիստոս՝ որ եթող քեզ զսպանումն հօր եւ մօր քոյ. եւ յաշակերտութիւն կոչեաց զքեզ. եւ ետ քեզ զօրութիւն յարուցանել զմեռեալս. եւ գանձապահ արար զքեզ։ Ո՛վ նենգաւոր Յուդա. յորժամ կամէ իր վաճառել զորդին Աստուծոյ եւ զՄարիամու՝ վասն է՞ր ոչ յառաջագոյն գնացեր առ կոյսն մայր. զի հնարէր եւ տայր քեզ ոսկի։ Ո՛վ թշուառական՝ զծառայ մի որ ոչ ինչ գիտէ՝ ի հարիւր գահեկան ծախեն. դու զվարդապետն եւ զարարօղն երկնի վասն երեսուն արծաթի։ Ապա գողացեալ էին եւ ոչ էր քո. վասն այն թաքուն եւ դիւրագին վաճառես. ահա լաւ էր թէ չէիր ծնեալ։ Եւ յորժամ երթալ վաճառ էր զՏէրն՝ նա նստեալ ի պարտիզին ուսուցանէր զաշակերտսն. մեկնեցաւ ի նոցանէ սակաւ մի. եւ սկսաւ խորհիլ վասն մահուն. եւ սկսան հասիլ ի նմանէ քրտունք արեան։ Արդ՝ թէ ի խորհիլն այնչափ երկիւղ կրէր՝ որչափ եւս առաւել յորժամ կրէր զչարչարանս։ Յայնժամ եհաս Յուդա բազմութեամբ հրէիցն. եւ ասէ Յիսուս. «զո՞ խնդրէք». եւ ասեն՝ զՅիսուս Նազօրեցին։ Եւ ասէ ես եմ. եւ ամենեքեան անկան ի վերայ երեսաց իւրեանց։ Դու տես՝ որ կարէր փրկել զինքն ի նոցանէ։ Յայնժամ ասէր Յուդա ողջ լեր վարդապետ. եւ համբուրեաց զնա։ Եւ ասէ Յիսուս. ընկեր՝ համբուրելո՞վ մատնես մարդոյ։ Ո՛վ խորամանկ Յուդա. նմանաւ սիրո՞յ մատես զՈրդին Աստուծոյ. յայնժամ կալան հրէայքն զՅիսուս։ Իսկ Պետրոս ջերմ սիրով հանել զսուրն, եհատ զականջն մաղքոսի. ասէ Յիսուս դարձ զսուրդ. զի թէ կամիմ փրկել զիս, աւելի քան զերկոտասան գունդս հրեշտակաց իջուցանեմ. այլ կամաւ մեռանիմ. զի թէ ոչ մեռանիմ, աշխարհս ո՞րպէս փրկի. կամ գիր մարգարէիցն ո՞րպէս լնանի. յայնժամ զականջ ծառային առողջացոյց։ Ապա կապեցին զնա. եւ աշակերտքն փախեան. եւ տարան զնա բազում նախատանօք առքահանայսն։ Իսկ Քրիստոս քաղցրութեամբ տայր պատասխանի։ Եւ ծառայն որոյ զունկն ողջացոյց՝ եհար ապտակ փոխանակ պարգեւին։ Եւ յորժամ գայլն այն սկսաւ խայծանել զգառն Աստուծոյ, ապա եւ այլ գայլքն սկսան խայծանել. ոմանք հարին զբերանն ամենօհնեալ, մինչեւ լցաւ արեամբ։ Այլք ապտակէին զերեսն. այլք պիղծ բերանով թքանէին յերեսն. այլք հարկանէին զգլուխն. այլք փետէին զհերն. եւ ոմանք ձգեալ յերկիր ոտօք եւ ձեռօք հարկանէին։ Ո՛վ ստեղծօղ Որդի Աստուծոյ ո՛վ Որդի Մարիամու Սրբոյ կուսի. յո՞րպիպի ինչ հասեր վասն մեղաց մերոց։ Յայնժամ կատակէին զնա հրէայքն. ծածկելով ի միջի իւրեանց հարկանէին եւ ասէին. մարգարէաց ո՞վ է որ եհարն զքեզ։ Եւ այսու ոչ շատացան. այլ կապեցին զնա ի քարեղէն սիւնն կարծր. եւ յամենայն կողմանց հարին զնա ուժգին, մինչեւ ամենայն մարմին եղեւ արիւն։ Եւ ի ձեռաց սոցա անկաւ ի ձեռս զինւորացն Պիղատոսի. զոր մերկացուցին. եւ եդին ի գլուխ նորա պսակ ի փշոց, եւ կատակէին. եւ ագուցին նմա քղամիթ կարմիր. եւ ի ծունր ի ջանէին եւ ասէին. ողջ լեր թագաւոր հրէից. եւ եղեգամբ հարկանէին. եւ թքանէին ի սարսափելի երեսս նորա։ Արդ՝ այսր ամենայնի՝ ոչ էր տեղեակ Մարիամ. այլ նա աղօթէր ի տանն։ Այլ պարտ է ի հարկէ գնալ եւ պատմել նմա. բայց ո՞վ երթիցէ. ով Գաբրիէլ՝ դու որ ծանօթ ես՝ գնա եւ պատմեա։ Պատասխանէ Գաբրիէլ. քաւ լիցի թէ ես ասիցեմ զայդ. գուցէ լուեալ մեռանիցի. զի ես ետու նմա աւետիս ուրախութեան. այժմ ոչ տամ գուժ մահու։ Ո՞վ Հոգի Սուրբ՝ դու որ ուրախութիւնդ ես տրտմեցելոց. մխիթարիչ սգաւորաց. դու երթ մխիթարեա զնա. իսկ նա պատասխանէ. ոչ է մխիթարութեան եւ ուրախութեան. թէպէտ ուրախութիւն տամ, ոչ առնու յանձն։ Ո՞վ մարիամեանք սիրելիք կուսին. դուք ծանուցէք կուսին զմահ Որդւոյն ի հրէիցն. երթալ սոքա առ նա՝ նստան տրտմեալ երեսօք. եւ ոչ ինչ ասեն յայնցանէ. զի մի ի տրտմութենէն մեռցի. այլ ի միմեանս հայելով լռեն։ Ո՛վ Յօհաննէս աւետարանիչ՝ դու երթ պատմեա. զի կանայքն թուլասիրտ եւ բազմաղէտ են. վասն այն ոչ ինչ կարեն ասել։ Եւ սա երթեալ հարցանէ. ո՛վ Մարիամ ո՞ւր է Որդին քո. ո՞ւր է ուրախութիւնն քո. ո՞ւր է վարդապետն մեր։ Ահա մայր Տեառն իմոյ՝ հրէայքն ըմբռնեալ տանին զնա ի խաչ եւ ի մահ։ Եւ ընդ ասելն Յօհաննու. հրէայքն անցուցանէին զՅիսուս ընդ դուռն Մարիամու։ Եւ ոմանք զղաղակէին։ որք կամիք զմահ սուտ մարգարէիս՝ մեծ նախատանօք եկայք եւ տեսէք։ Եւ յորժամ լուաւ սուրբ կրոյսն զայս, զարմացեալ եկն արտաքս. ետես զայս եւ գնացեալ ի խելացն, անկան յերկիր իբրեւ զմեռեալ. ոչ կարէր խօսիլ կամ տեսանել կամ լսել։ Ո՛վ մարիամեանք՝ փութով օգնեցէք մօր Տեռան մերոյ. փութացան եկին եւ յարուցին զնա. երբ ի յուշ եկն, եւ ետես զորդին յայնպիսի նախատինս, լայր դառնապէս. աղաղակէր եւ հարկանէր զերեսսն. զհերն փետէր. զհանդերձն պատառէր. սուբ առնոյր ի վերայ որդւոյն եւ ասէր։ Ո՛վ սիրելի որդեակ՝ որպէս կորուսի զքեզ։ Ո՛ լեարդ իմ եւ սիրտ. ո՛ւրախութիւն իմ. զի՞նչ առնէ գերի մայրս քո. արդ առ ո՞վ երթիցեմ։ Դարձեալ հրէայք շրջեցուցանէին զՅիսուս ընդ ամենայն Երուսաղէմ. եւ մայրն Յիսուս զհետ։ Եւ էին անդ բազում օտարք. թէ անդ էիր՝ տեսեալ էիր թէ, որպէս հրէայքն նախատանօք քար եւ հող արկանէին ի վերայ նորա։ Եւ գերեակ մայրն սակաւ քայլեաց եւ դարձեալ անկաւ. եւ առեալ յարուցանէին զնա։ Եւ Որդին Աստուծոյ յոյժ եւ յերկար տանջեցեալ եղեւ. զի ծանր էր խաչն , ոչ կարէր տանիլ. եւ քարշէին զնա չուանօք։ Եւ կալան պահակ զՍիմօն կիւրեացի՝ զի բարձցէ զխաչն։ Ո՛վ Աստուածածին՝ վասն է՞ր արտաքս ելանես եւ գնաս ի Գողգոթայ. ո՞չ է բաւական զի զհայրն մեր կորուսաք. զքեզ եւ՞ս կորուսցուք. դարձիր ի տուն։ Իսկ նա ոչ կամէր դառնալ. այլ բազում աշխատանօք հասանէր ի Գողգոթայ։ Ապա կանգնեցին զխաչն առաջի աչաց մօրն. եւ տարածեցին զՅիսուս քարշեալ յերկու կողմանց խիստ բռնագոյն զձեռս. եւ մերկացուցին՝ եւ զոտս եւ զձեռս հաստ եւ գուլ բեւեռօք անխնայ կռանաւ ստէպ հարկանելով բեւեռեցին. եւ ապա կանգնեցին զխաչն՝ զի ամենեքեն տեսցեն։ Եւ յայնժամ առաւել տանջեալ Յիսուսի. եւ արիւնն հեղեալ յոյժ յոտիցն եւ ի ձեռացն։ Եւ մայր Տեառն կայր խորովեալ, սրտիւ առ խաչին. եւ այնչափ արտասուեաց՝ որ իբրեւ զառու հողոյր։ Ո՛վ Սուրբ Աստուածածին՝ վասն է՞ր այնչափ լաս։ Եւ նա ասէ. ունիմ պատճառ յոյժ լալոյ. զի տեսամնեսմ զորդին իմ ի տանջանս՝ եւ ոչ կարեմ օգնել։ Տեսանեմ ի լաց՝ եւ ոչ կարեմ մխիթարել։ Տեսանեմ զի մեռանի՝ եւ ոչ կարեմ ընդ նմա մեռանիլ։ Տեսանեմ ծարաւի՝ եւ ոչ կարեմ արբուցանել։ Վայ ինձ. զի՞նչ արարից. աղաղակէ որդեակն իմ եթէ ծարաւի եմ. եւ լեղի արբուցանեն. երկնչիմ երթալ բերել ջուր. գուցէ մեռեալ գտանիցեմ։ Կարէր ասել ընդ հրեշտակն։ Ո՞ւր է աւետիքն իմ։ Ո՞ւր է ուրախութիւն իմ։ Ո՞ւր է ողջոյնն իմ, եւ այլն։ Այսօր ամն ինձ հակառակ երեւի։ Վայ է ինձ զի Մարիամ ձայնեցեր յայն օրն. որ թարգմանի լուսաւոր աստղ. այսօր խաւար եղէ։ Ասացեր լի շնորհօք. այսօր լի եմ դառնութեամբ։ Ասացեր Տէր ընդ քեզ՝ այսօր առին զՏէրն իմ։ Ասացեր օրհնեալ ես դու ի կանայս՝ այսօր նախատինք եմ ի մէջ Իսրայէլի։ Եւ դարձեալ կարէր ասել առ Եղիսաբէթ։ Ո՛վ ազգական իմ՝ ո՞ւր է Աւետիսն քո. որ ասացեր օրհնեալ է պտուղ որովայնի քո եւ այլն։ Զայս ասելով գիրկս արկանէր խաչին եւ համբուրէր. եւ ոչ կարէր առնուլ զորդին իւր ի խաչէն։ Աւաղ. աւաղելի տեսանէր զորդին իւր, եւ այլագունեալ ի վերայ խաչին. որպէս ասէր Եսայի։ «Տեսաք մեք զնա՝ եւ ոչ գոյր նորա տեսիլ, եւ ոչ գեղեցկութիւն. այլ տեսիլ նորա անարգ նուազեալ քան զամենայն որդւոց մարդկան»։ Եւ ասէր ցհրէայսն՝ սպանէք եւ զիս ընդ որդւոյս իմոյ. զի մեռանիլն քաղցր է ինձ , քան թէ իցեմ յետ սորա կենդանի։ Որպէս Դաւիթ սգայր Զաբիսողոմ ասելով. որդեակ՝ ո՞վ տայր զմահ քո ինձ։ Ո՛վ որդեակ՝ այլոց ողորմիս՝ ինձ ընդէ՞ր ոչ ողորմիս որ ընդ մեռանիցիմ. զաւազակն մխիթարես ասելով թէ, «ընդիս ի դրախտին իցես». զի ս ընդէ՞ր թողուս ի մէջ գայլոցս։ Իսկ Յիսուս հանապազ աչօքն ի մայրն հայէր, եւ զնա մխիթարէր. մի լայր մայր իմ. զի ցաւ քո առաւել է ինձ քան զցաւս իմ։ Եւ այսպէս սկաւ ասել առհայր. «էլի էլի՝ Լամասափաքթանի»։ Եւ արձակեաց զհոգին։ Ահա դու տես զկատարած մօրն։ Այլ զհետ աւետարանիդ ընդ արձակեա։Եւ զոր օրինակ՝ տանուտէրն մեռանի՝ յայնժամ տունն ամենայն դղրդի։ Այսպէս աշխարհս ամենայն սուգ է։ Դու յերկարեա՛ ո՛րչափ պիտոյ է. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս ամէն։