Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Ասէ Աստուած մարգարէին առաջնոյ եւ բարեկամին Իւրոյ Մովսէսի։ «Խորհուրդ իմ նախ ինձ՝ եւ ապա իմոցն է յայտնի. իսկ որք չեն ընդիս եւ ոչ յիմոցն, ծածուկ եւ թաքուն է ի նոցանէ։ Իսկ արժանաւորն եւ հաւատարիմն Աստուծոյ Յակօբ հայրն նահապետաց երկոտասան ազգաց՝ խորհրդագէտ եղեալ աստուածոյնոցն, զոր յետոյ լինելոց էր մարգարէանայ։ Նախ ճառագայթ աստեղացն որոց հայր էր լինելոց՝ լուսաւորեաց զմիտս նորա. այսինքն, արդարոցն դասք. եւ մարգարէիցն հանդէսք. եւ առաքելոցն պարք։ Մանաւանդ իմանալի արեգակն արդարութեան Քրիստոսի՝ յազգէ նորա էր ծագելոց։ Յաղագս որոյ՝ պայծառացոյց զմիտս նորա տեսանել զապագայն։ Երկրորդ՝ զի ընտրելք են ի սկզբանէ սուրբքն նախ քան գլինիլն աշխարհի. վասն որոյ ի ժամանակի իւրեանց՝ ծանօծք եղեն գալստեան եւ տնօրէնութեան որդւոյն Աստուծոյ։ Երրորդ՝ զի Բանն Աստուած գրակախառն գօտէմարտեաւ ընդ նմա միչեգգւ ցառաւօտն կերպացեալ ի ձեւ հասակի առն. որով եւ Իսրայէլ կոչեցաւ. այսինքն տեսօղ Աստուծոյ. եւ զշնորհ երեւեցելոցն՝ միշտ յինքեան նկարեալ ցուցանէր։ Չորրորդ՝ եւ ի ժամ հրաժարելոյն յանցաւոր կենցաղոյս՝ առաւել ոգէխառն եւ աստուածարեալ էր հոգւով. հեռանալով ի թանձրամած եւ ի խաւարային մարմնական կենաց, տեսողական մասամբ հայր ի վերայ բազում ժամեանակաց զոր ինչ լինելոց էր, որդւոյն եւ թոռանցն պատմէ հաեմաստի։ Եւ այս վասն երեք պատճառի։ Նախ՝ թէ զբարին լսիցեն, զանձինս արժանիս արասցեն հանդիպեալ այնմիկ բարւոյ։ Երկրորդ՝ թէ զչարն լսիցեն, զարհուրեալք զգուշասցին ի գալոց մեղանց. զի մի կրեսցեն զչարիսն։ Երրորդ՝ այլեւ զեղեալ յանցանսն քաւեսցեն ի ձեռն ապաշաւանաց։ Վասն որոյ՝ զերեք որդիսն անէծ վասն յանցանաց. զՌուբէն զԱնդրանիկն. եւ զՇմաւոն. եւ զՂեւի. որ կատարեցաւ յանդրանիկ ժողովուրդն հրէից. որք պղծեցին զտաճարն Աստուծոյ, զՏէր տաճարին սպանելով. եւ քահանայքն եւ դպիրքն՝ Ղեւեայ. եւ Շմաւոնի որդիքն խաչօղքն Քրիստոսի. եւ կատարեցան ի վերայ նոցա անէծքն նահապետին Յակօբայ։ Իսկ չորրորդ որդին Յուդա՝ որ խոստավանութիւն եւ երկրպագութիւն թարգմանի՝ նշանակէ զՏէր մեր Յիսուս Քրիստոս. որ չորեք նիւթեայ բնութեամբ միաւորութեամբ մարմնոյ՝ խոստովանեալ է յամենայն ազգաց եւ երկրպագեալ որդի Աստուծոյ. եւ Աստուած ճշմարիտ. որպէս ասէ Դաւիթ. «զամենայն ազգս զոր արարեր՝ եկեսցեն եւ երկիրպագցեն առաջի քոյ. եւ փառաւոր արասցեն զանուն քո յաւիտեան»։ Ամենայն ազգք՝ այսինքն ամենայն ազինք եւ ամենայն լեզուք մարդկան խոստովանեսցին զնա։ Զի յետ նեռինն՝ ամենայն ազգք եւ լեզուք խոստովանեսցին զնա. որպէս գրէ առաքեալն եթէ, «նմա կրկնեսցի ամենայն ծունր երկնաւորաց եւ երկրաւորաց եւ սանդարամետականաց. եւ ամենայն լեզու խոստովանեսցի եթէ՝ տէր է Յիսուս Քրիստոս ի փառս Աստուծոյ Հօր»։ Դարձեալ երկնաւոր զսուրբ ասէ. եւ երկրաւոր որք ի յերկրի զկենդանիս. եւ սանդարամետկանք զմեռեալս։ Եւ դարձեալ՝ ամենայն ազգք՝ այսինքն հրեշտակք եւ մարդիկ. զի եւ հրեշտակք արարածք են Աստուծոյ. «յորժամե միւսանգամ մուծցէ զԱնդրանիկն յաշխարհս ասէ՝ երկիրպագցեն նմա ամենայն հրեշտակք Աստուծոյ»։ Եւ վասն է՞ր յայնժամ երկիրպագցեն հրեշտակք Աստուծոյ. իբր թէ այժմ ո՞չ երկիրպագանեն։ Այո երկիր պագանեն այժմ հրեշտակք որդւոյ, այլ անտես ի մէնջ. յայնժամ յայտնի ի տեսութիւն մարդկան ի վայր իջեալ յերկիր։ Եւ դարձեալ խորհուրդ է. զի որպէս ինքն որդի վասն անդամոցս անհանազանդ կոչի հօր. զի նա գլուխ է մեր. եւ անհնազանդութիւն անդամոցս որք հաւատով կամ գործով՝ ի նա վերաբերի. վասն որոյ եւ հերշտակք անհնազանդք ասին նմա։ Իսկ յորժամ որդի հնազանդեսցի հօր բոլոր անդամօք, յայնժամ եւ հրեշտակք հնազանդեսցին եւ երկիրպագցեն նմա։ Զայն ասէ թէ՝ «զքեզ օրհնեսցեն եղբարք քո». զի եղբարք Քրիստոսի կոչին ծնունդք աւազանին. զի շնորհօք որդիք եղեն Աստուծոյ. համահարք եւ համամարք Քրիստոսի կուսութեամբ աւազանին։ «Եւ ձեռք նորա եղեն ի վերայ թիկանց թշնամեաց»։ Յորժամ տարածեաց զարարչագործ բազուկն իւր ի վերայ խաչին. եւ ի գիրկս իւր ժողովեաց զվաստակեալ եւ զբեռնաւոր ազգս հեթանոսաց. որք ի զոհից կռոց վասնտակեալք էին եւ մեղօք ծանրաբեռնեալք. ասելով՝ «եկայք առիս ամենայն աշխատեալք եւ բեռնաւորք՝ եւ ես հանգուցից զձեզ»։ Զոր լուեալ զայս չար իշխանն աշխարհի՝ որ չարութեամբ իւրով ունէր ըմբռնեալ զմարդիկ, արտաքս անկաւ յիշխանութենէ ըստ այնմ, «իշխան աշխարհիս այսորիկ ընկեսցի արտաքս». փախչէր եւ անկանէր յորջս դժոխոց։ Կարծէր անդ թաքչիլ ի նմանէ եւ ամրանալ. ուր եւ անդ ժամանեալ Տէրն, կողոպտեալ ի նմանէ զհոգիսն որք յԱդամայ, հանելով անտի. զայն ասէ։ «Ձեռք քո ի վերայ թիկանց թշնամեաց քոց»։ Որեւ ոչ միայն Տէրն, այլեւ առաքեալքն եւ ամենայն հաւատացեալք հրաման առին «կոխել զօձս եւ զկարիճս» որ է սատանայ եւ արբանեակք իւր։ Եւ դարձեալ մեղք եւ մահն։ Եւ դարձեալ զչարխորհուրդն եւ զկատարումն նորին յայտնէ թոյն օձին եւ խայթոց կարճին։ «Ի շառաւիղէ ելեր որդեակ։ Բազմազան է միտք բանիս. զոր եւ տասն գլխով բացայայտեսցուք։ Նախ ի շառաւիղէ իմանալի է զէութիւնն Աստուծոյ հօր յորմէ ծնաւ Բանն Աստուծոյ յառաջ քան զյաւիտեանս։ Նախզի՝ անախտ եւ անապական է ծնունդ։ Երկրորդ՝ զի անբաժանելի է ի ծնողէն։ Երրորդ՝ զի զնորին բնութիւնն ունի։ Զայն ասէ ի շառաւիղէ ելեր։ Երկրորդ՝ ել ի հօրէ եւ եկն յաշխարհս ի խնդիր կորուսեալ պատկերին եւ մոլորեալ ոչխարին։ որ էր մարդկային բնութիւնս մի ի թուոյ ինն դասուց հրեշտակաց կարգալ տասներորդ։ Եւ կորուսալ դրամ զպատկերն Աստուծոյ է իմանալ։ Եւ մոլորեալ ոչխար՝ յԱստուածպաշտութեան ճանապարհէն. այսինքն գործով կորուսեալ էր եւ հաւատով մոլորեալ. որ ճրագ վառեաց զմարմին իւր լուսով աստուածութեանն ի տան աշխարհի։ Եւ եգիտ զկորուսեալ պատկերն. եւ եբարձ ի յուս ի վերայ խաչին զմոլորեալն. զմոլորեալն. եւ էած ի փարախն երկնաւոր ի թիւ անկեալ դասուցն։ Երրորդ՝ «ի շառաւիղէ ելեր որդեակ»։ Շառաւիղ է սուրբ կոյսն Մարիամ ի յարմատոյն յԵսսեայ։ Եւ պտուղ նորին է որդին Միածին անախտ եւ առանց սերման ծնեալ. որպէս պտուղն ի շառաւիղէն բղխեալ։ Այլեւ ոչ յօտար ազգէ էր շաշաւիղն մայր. այլ Աբրահամու Իսահակայ եւ Յակօբայ դուստր. որպէս շառաւիղն է յարմատոյն յառաջ եկեալ։ Եւ դարձեալ՝ պտղեղ շառաւիղն՝ ունի երեք յատկութիւն։ Նախզի՝ կանխաւէ յառաջ եկեալ։ Երկրորդ՝ զի կանաչ է գունով։ Երրորդ՝ զի ծաղկեալ է եւ ապա պտուղ առեալ. նոյնպէս եւ Աստուածածին կոյսն՝ կանխաւ հրաւիրեալ էր ի մարգարէիցն. եւ ընտեալ կուսութեամբ ի մէջ բիւրուց. որ էր կանաչագեղ մանկութիւն, ծաղկեալ եւ զարդարեալ ի հոգւոյն սրբոյ ի սկիզնականէն. եւ ապա Բանն Աստուած մարդ եղեալ ի սրբոյ կուսէն։ Չորրորդ՝ ել ի շառաւիղէ հօր Բանն Աստուած. եւ եկն սերմանել զբանն քարոզութեան յաշխարհի. ըստ այնմ, «ել սերմանացան սերմանել սերմն յագարակի որ է աշխարհս»։ Եւ ապառաժն է թերահաւատ միտք մարդկան. որք քարացեալ են անհաւատութեամբ. զի ոչ առնուն արմատ հաստատուն. եւ շուտով չորանան։ Եւ ճանապարհն այն է՝ որ երթ եւ եկութիւն սատանայի կոխան է արարեալ. եւ ցանկութեան ախտիւ գիջացեալ՝ ոչ բուսանին քարոզութեան սերմանքն։ Եւ փուշքն մեծութիւն աշխարհիս են. որք ի ժողովելն եւ ի պահելն՝ հանապազ խոցոտեն եւ անպտուղ լինին։ Իսկ արգաւանդ երկիր է՝ «որ լսէ զբանն եւ ի միտ պահէ եւ տայ զպտուղն գործոյ» զանազան եւ ազգի ազգի առաւել եւ նուազ. հարիւր որ է կատարեալ. եւ վաթսուն որ է վեց տասն կատրեալ. եւ երեսուն որ երեք տասն կատարեալ։ Հինգերորդ՝ տանուտէր զայն է իմանալ՝ «որ ել ընդ առաւօտն ուներ մշակս յայգի իւր». նոյնպէս ի յերրորդ ժամն. եւ ի վեցն. եւ յինն. եւ ի տասն եւ մէկ ժամն։ Եւ յերեկոյն ասէ ցգաւառապետն. տուր զվարձ գահեկանի սոցա։ Արդ տանուտէրն է Աստուած ի վերայ ամենայն աշխարհի. եւ այգի եկեղեցի. եւ մշակքն յայլ եւ այլ ժամանակս կոչեցեալք՝ որք ի աղայութեան, կամ ի մանկութեան, կամ ի ծերութեան հասակս գան ի հաւատս։ Այլեւ առաւօտ են առաջին արդարք սկսեալ յԱբելէ, մինչեւ ի վերջինսն. եւ երեկոյ է առաջին եւ երկրորդ գալուստն Քրիստոսի. որ է վախճան օրինացն եւ կատարած աշխարհի. եւ գաւառապետն Քրիստոս է. որ ամենեցուն եկելոց ի հաւատս՝ միապէս տայ զշնորհս եւ զթողութիւն մեղաց յոր հասակս որք գան. եթէ ի մանկութեան, եւ եթէ ի ծերութեան։ Նոյնպէս եւ ի կատարածի՝ առաջին արդարոյն Աբէլի եւ վերջին ընտրելոյն՝ միապէս տայ զերանութիւն կենացն։ Զայս է իմանալ որ ասէ։ «Ի շառաւիղէ ելեր որդեակ»։ Իսկ այն որ ասէ։ «Ելեր՝ բազմեցար»։ Նախ զխաչն ասէ՝ ելեր ի խաչ. ըստ Ամբակումայ. «ելեր դու ի կառս քո. հեծելութիւնդ քո՝ փրկութիւն եղեւ յելանելդ քո»։ Եւ Դաւիթ ասէ. «ել ի բարձունս՝ գերեաց զգերութիւն է. էառ աւար. բաշխեաց պարգեւս, եւ ետ որդւոց մարդկան»։ Բազմեցար՝ այսինքն, տարածմամբ ձեռանց եւ ոտիցն բեւեռապինդ հեղուսմամբ ի վերայ խաչին. զի երեք բեւեռք էր խաչին. եւ վեց մարմնոյն Քրիստոսի. ընդ ամենայն ինն այսպէս. երկու ոտիցն. երկու ձեռացն. մէկ ձիաւորելոյն. եւ մէկ ուսոյն։ Իսկ խաչին մէկ թեւին ի բունն ամրանալ. եւ մէկ ոտից տախտակին . եւ մէկ գլխոյ տախտակին. ուր էր գրեալ վնասն, թէ «աս է թագաւոր հրէից»։ Եւ չորս էր փայտ խաչին. պատուանդանն նոճի. բանն ի կիպարի. խոտորնակն արմաւենի. վենագրի տախտակն ձիթենի։ Եւ չորս թեւք խաչին՝ նշանակեն զչորս բարերարութիւնս նորին. քանզի վերին թեւն՝ ցուցանէ զբացումն դրանն երկնից. ներքինն զաւերումն դժոխոց. աջն զբաշխումն շնորհաց. ահեակն զթողութիւն մեղաց։ Նմանապէս եւ չորս փայտ խաչին. նոճին նշանակէ զբարձրութիւն խոկմանն Քրիստոսի. կիպարին զանուշահոտ առաքինութիւնն. արմաւենին զպտուղ արդարութեան. զի խաչիւն արդարութիւն արար. եւ աղատեաց ի սատանայի բռնութենէն. եւ զնա դատապարտեաց. իսկ ձիթենին զկակղութիւն ողորմութեանն։ Զոր եւ մեզ պարտ է ստանալ զսոսա եւ խաչակից լինիլ Քրիստոսի։ Այլեւ մարգարէն Դաւիթ՝ «աթոռ արդարութեան զխաչն կոչէ . «նստար ասէ յաթոռ դատաւոր արդարութեան». զի խաչիւն արդարութիւն արար եւ արձակեաց զհոգիսն ի բանդէն. եւ զմեզ ազատեաց։ Եւ դարձեալ ասէ. «աթոռ քո Աստուած յաւիտեանս յաւիտենից. գաւազան զօրութեան՝ գաւազան արքայութեան քոյ»։ Զի խաչն զձեւ մարմնոյն ունի Քրիստոսի . եւ աստուածութեամբն անմեկնելի է ի նմանէ միշտ եւ յաւիտեան։ Զի ուր խաչն է՝ անդ է եւ խաչելեալն. անդ եւ խաչելութիւնն Քրիստոսի ասէ փիլիսոփայն։ Եւ էր եւ եղիցի ի սմա. ըստ այնմ, «հաճեցաւ Տէր ընդ Սիօն». որ է բարձր դիտանոց խաչին. «այս է հանգիստ իմ ասէ յաւտեանս յաւիտենից. ի սմա բնակեցայց. զի հանճեցայ ընդ սա»։ Վասն զի խաչն փառք է Քրիստոսի. ըստ այնմ, «չեւ էր հոգի. քանզի Յիսուս չեւ էր փառաւորեալ». այսինքն խաչեալ։ Եւ հայր առ որդի ասէր. «փառաւոր արարի. եւ դարձեալ փառաւոր արարից». որ է խաչիւն։ Զի կրկին է փառք խաչին։ Նախզի՝ յառաջ քան զխաչն, խառաւորէին զնա միայն վերին դասքն հրեշտակաց. իսկ ի խաչին տեսեալ եւ որդիք մարդկան, փառաւորեցին զՔրիստոս։
       Երկրորդ՝ զի խաչիւն փառաւորեցան մարդիկ հաւատալովն ի Քրիստոս. եւ այն եւս փառք Քրիստոսի է. զի նորա անդամք են հաւատացեալք. որպէս ինքն ասէր։ «Ես յոր ժամ բարձրացայց ի խաչ՝ զամենեսեան ձգեցից առիս». այսինքն հաւատովն քարշեաց ի փառս աստուածութեան իւրոյ։ Արդ վեցերորդ՝ ելեր՝ զխաչն է իմանալ. ննջեցեր՝ զմահն ասէ ննջելոյ անուամբ։ Եւ յայլ ուր առաքեալն զմահ հաւատացելոցն՝ ննջումն կոչէ. ըստ այնմ, «Աստուած զննջեցեաքսն ի ձեռն Յիսուսի ածցէ ընդ նմա»։ Եւ այս վասն երեք պատճառի։ Նախզի՝ ննջումն հանգիստ է մարմնոյն. զոր ի տիւն խոնճի եւ վաստակի. ի գիշերին ննջէ եւ հանգչի. նոյնպէս «եւ մահ մարդոյն հանգիստ է ասէ Յոբ». զի ի մարմնաւոր չարչարանաց եւ զանազան վշտաց՝ զհանգիստ էառ ի գերեզմանի։ Երկրորդ՝ որպէս դիւրին է մարդոյ ձայնիւ միայն զննջեցեալն զարթուցանել ի քնոյ. նոյնպէս եւ Տէր մեր Քրիստոս ի կատարածի՝ դիւրապէս ձայնիւ միայն զամենայն մարդիկ առ հասարակ յարուցանէ. որպէս ինքն ասէր. «եկեսցէ ժամանակ՝ յոր ժամ ամենեքեան որք եդեալ են ի գերեզմանի, լուիցեն ձայնի որդւոյն Աստուծոյ եւ եկեսցեն արտաքս»։ Եւ վկայ բանին՝ գործով հաստատեաց որ ձայնիւ միայն կոչեաց զՂազարոս չորեքօրեայ ի գերեզմանէն։ Երրորդ՝ որք ննջեն ի մահիճս՝ եւ յառաւօտուն ի ձայն հաւուն զարթչին. եւ զգենու իւրաքանչիւրոք զգեստ իւր եւ ընթանայ ի գործ իւր։ Նոյնպէս եւ մեռեալքն ի գերեզմանի՝ ի գիշեր կենցաղոյս ի ձայն հրեշտակապետին յառնեն. եւ զգենուն իւրաքանչիւրքն զգործ իւրեանց. եւ ընթանան ի պատրաստեալ տաղիս իւրեանց։ Այս վասն հասարակաց. զի հաւատացեալք՝ ննջեցեալք կոչին։ Իսկ Տեառն մերոյ՝ արտաքոյ յայսցանէ կոչի ննջիլն։ Նախզի՝ ննջեալն սակաւ մի ննջէ եւ զարթնու. նոյնպէս եւ Տէր մեր փութով յարեաւ. զի յերեք տիւ եւ յերեք գիշեր միայն եկաց ի գերեզմանի։ Երկրորդ՝ զի ննջեալն կամաւ ննջէ եւ զարթնու. նոյնպէս եւ Տէր մեր կամաւ մեռաւ եւ յարեաւ. ըստ այնմ, «իշխանութիւն ունիմ դնել զանձն, եւ իշխանութիւն ունիմ միւսանգամ առնուլ»։ Երրորդ՝ որպէս ննջելոյն զգայարանքն են խափանեալ. այլ կենդանի է հոգւովն. նոյնպէս եւ Տէր մեր մեռաւ մարմնով ի խաչին. եւ խափանեցան զգայարանքն. իսկ աստուածութեամբ միացելովն կենդանի էր ի խաչին եւ ի գերեզմանին. ըստ այնմ որ ասէ. «ես ննջեմ եւ սիրտ իմ արթուն է». սիրտ զանմահ եւ զկենդանի աստուածութիւնն կոչէ. «որ ոչ ննջէ, եւ ոչ ի քուն երթայ պահապանն Իսրայէլի»։ Զայս ասէ «բազմեցար ննջեցեր»։ Իսկ ասելն։ «Իբրեւ զառիւծ՝ եւ զկորիւն առիւծու»։ Բազում ինչ է յատկութիւն առիւծուն. որ թագաւորական է եւ հզօր. եւ խրոխտ եւ ահագին։ Որպէս յետովն զհետն ծածկէ. նոյնպէս եւ Տէր մեր ծածկեաց զտնօրէնութիւն իւր յորսողէն սատանայի։ Եւ այլ բազումս ասացեալեմք յայլ ուրեք. այլ վասն ժամուս՝ սակաւ ինչ ասացից։ Նախզի՝ յորժամ գոչէ առիւծն, սարսին ամենայն կենդանիք, մինչ զի արիւն միզեն. նոյնպէս եւ ի գոչելն Քրիստոսի ի վերայ խաչին, սարսեցան անդնդային կենդանիք. եւ հատան ի զօրութենէ իւրեանց։ Երկրորդ՝ զի ինքն գէշ արկանէ. եւ զայլոյն ոչ ուտէ. նոյնպէս եւ Տէր մեր զմարմին եւ զարիւն իւր բաշխեաց ամենեցուն։ Նախ՝ ինքն ճաշակեաց ի մարմնոյ իւրեանց . եւ ապա ետ առաքելոցն. իբր զճարտար բժիշկ որ դեղ տայ հիւանդին՝ նախ ինքն ճաշակէ զի հաւատարիմ լիցի։ Եւ զխորհուրդ կենարար մարմնոյ իւրոյ՝ գէշ կոչեաց. եւ արծուիք զառաքեալսն ի վերնատան։ «Ուր գէշն իցէ՝ անդր ժողովեսցին արծւիք ասէ»։ Երրորդ՝ զի ի ննջելն առիւծն՝ զաչսն ի բաց ունի. եւ Տէր մեր ի ննջելն մարմնով՝ աստուածութեան աչօքն հայ էր ի դժոխս եւ ազատէր զհոգիսն։ «Իսկ առիւծ եւ կորիւն առիւծու». այսինքն է, Աստուած եւ Որդի Աստուծոյ. նոյնպէս եւ մի դէմ նշանակելով զմարդացեալն Աստուած։ Դարձեալ՝ «առիւծ եւ կորիւն առիւծու՝» Բ դէմ նշանակէ. զհայր եւ զորդի. որպէս ասէր. «չեմ միայն՝ զի հայր ընդիս է»։ Իսկ կորիւն առիւծու. այսինքն, որդի այնմ որ ասաց. «ես եմ որպէս զառիւծ ելեալ ի վերայ տանն Յուդայ». որպէս յայլ ուր գառն կոչեցաւ։ Որպէս գառնն ունի զոչխարին բնութիւն եւ կորիւն զառիւծուն. նոյնպէս եւ Տէր մեր Քրիստոս՝ ունի զՀօր Աստուծոյ զբնութիւնն։ Երկրորդ՝ որպէս կորիւնն փոքր հասակաւն գործէ զգործ առիւծուն. նոյնպէս եւ Տէր մեր ի տղայութեան հասակին՝ էարկ զմագիլս մատանց ի բոյնս իժից. որ սակաւ ինչ զօրութեամբ շարժեաց զձեռագործս եգիպտացւոցն եւ կորոյս զկորուսիչ դեւսն բնակեալ ի նոսա։ Երրորդ՝ զկորիւնէ ասեն յորժամ ծնանի, յերեք օր մեռեալ մնայ. մինչ գայ հայրն եւ ձայնէ ի նա եւ կենդանանայ. նոյնպէս եւ Տէր մեր՝ երեք օրեայ մեռեալ եդաւ ի գերեզմանի. մինչ հայրն երկնաւոր յարոյց զնան ի մեռելոց. որպէս Պետրոս. «զոր դուք սպանիք. զոր Աստուած յարոյց ի մեռելոց»։ Եւ զի մի է կամք եւ զօրութիւն եւ ներգործութիւն երրորդութեանն. վասն այն երբեմն ասի հօր յարուցանել զնա. երբեմն թէ, ինքն զինքն յարոյց. երբեմեն ի հոգւոյն սրբոյ։ Այս է ասելն «ննջեցեր իբրեւ զառիւծ՝ եւ զկորիւն առիւծոյ»։ Եօթներորդ դարձեալ՝ «ելեր՝» զյարութիւնն ասէ՝ որ յարեաւ ի գերեզմանէն յետ երից աւուրց. զի ինքն իւր կամաւ մեռաւ, եւ իւր կամաւն յարեաւ։ Ելերն զայն նշանակէ։ Զի թէպէտ հրէայքն խաչեցին, այլ իւր կամաւ մռաւ։ Եւ յայտ անտի է, զի բարձր գոչեաց եւ եհան զոգին. զի ամենայն մարդկան նուազի ձայնն ի ժամ մահուանն։ Եւ թէպէտ Յովսէփ իջոյց ի խաչէն, եւ Յովսէփ եւ Նիկոդիմոս պատեցին, այլ ինքն կամաւ էջ ի վերայ բազկացն Յովսէփայ, եւ պատեցաւ զմռով, զոր յառաջ նշանակեցին մոգքն եւ ընծայս մատուցին։ Նոյնպէս եւ կամաւ իւրով յարեաւ. որպս ասէր Յակօբ. «ննջեցեր իբրեւ զառիւծ՝ եւ ո՞ է որ զարթուսցէ զքեզ»։
       Ութներորդ՝ «ելեր բազմեցար»։ Ցուցանէ մարմնով եւ բնութեամբս զհամբառնալն յերկինս, եւ ընդաջմէ հօր նստիլն. որպէս ասէ Դաւիթ. «համբարձաւ Աստուած օրհնութեամբ. եւ Տէր մեր ձայնիւ փողոյ»։
       Եւ աւետարանն ասէ. «ել ի յերկինս եւ նստաւ ընդաջմէ Հօր». եւ ելանել եւ նստիլ՝ մարմնոյ է յատկական. զայն ցուցանէ թէ՝ այս կեանքս ձախողակի է. եւ որքան էր ի կեանս՝ ի չարչարանս էր. եւ յետ աստեացս՝ ի հանգիստն նստաւ ընդաջմէ. այսինքն ի փառս աստուածուեանն։ Եւ մեզ իմանալի է թէ, որքան ի կեանս եմք՝ ի չարչարանս եմք. եւ յետ մահու՝ ապա ի հանգիստն փոխիմք. որպէս. ինքն ասէր Տէր մեր. «ընդիս զխաղաղութիւն ունիցիք. եւ յաշխարհի աստ զնեղութիւն ունիցիք»։ Եւ դարձեալ՝ իմանամք եթէ չարչարանքս Քրիստոսի՝ էր բաժին. եւ մեք այսու նմանիմք. եւ այս չարչարանօքս գտանեմք զհետ նորա. որպէս ասէր. «ուր եսն եմ. անչդ եւ պաշտօնեայն իմ եղիցի». զի հանգստեամբ զհանգիստ ոչ գտանեմք. այլ նեղութեամբ։ Իններորդ՝ «ելեր՝ բազմացար»։ Ցուցանէ զելանելն՝ ի հայրական աթոռոյն, եւ գալ բազմիլ ի դատողական աթոռ։ Եւ ո՞ յարուցանէ զնա, եթէ ոչ տառապանք աղքատին եւ հեծութիւն տնանկին ըստ մարգարէին։ «Վասն տառապանաց աղքատին եւ հեծութեան տնանկին՝ յարեայց ասէ Տէր. եդից զփրկութիւն իմ, եւ համարձակեցայց ի նոսա»։ Աղքատ եւ տնանկ՝ ասէ զմարդկային բնութիւնս. որ բազում հարստահարեցաւ եւ զրկեցաւ ի սատանայէ . եւ այն է ժամանակ գթալոյն որպէս ասէ Դաւիթ. «դու յարուցեալ գթասցիս ի վերայ Սիօնի. ժանանակ գթալոյ նորա հասեալ է ժամ»։ Եւ յառնէ ի դատաստան. եւ ցրուեսցէ զամենայն թշնամիս իւր. ըստ այնմ. «յարեաւ Աստուած՝ եւ ցրուեցան ամենայն թշնամիք նորա». այսինքն անհաւատքն եւ խաչահանքն, եւ թշնամին սատանայ։ Եւ Եսայի ասէ. «շարժեսցին երկինք եւ երկիր յերեսաց ահի Տեառն եւ փառաց զօրութեան Տեառն, յորժամ յարիցէ ի վանել զերկիր։ Եւ աւետարանն ասէ. «յորժամ գայցէ որդի մարդոյ ի վերայ ամպոց երկնից զօրութեամբ եւ փառօք բազմօք. եւ նստացի յաթոռ փառաց իւրոց. եւ ժողովսցին առ նա ամենայն ազգք երկրի. եւ մեկնեսցէ զնոսա ի միմեանց»։ Եւ մի կողմն Քրիստոսի աջ է եւ ասէ. «եկայք ժառանգեցէք զկեանսն». այսինքն արդարոց։ Եւ միւսն ձախ եւ ասէ. «երթայք. եւ տայ զտանջանս յաւիտենականս». այսինքն մեղաւորաց։ Եւ ո՞ յարուցանիցէ զնա յահաւոր բեմբին. զի նա միայն է դատաւոր կենդանեաց եւ մեռելոց. զի նա միայն մարմնացաւ. եւ ոչ հայր կամ հոգի. եւ դարձեալ նա միայն չարչարեցաւ վաս մեր եւ զփորձ էառ։ Նա միայն է դատաւոր. զի «հայեսցին ի նա խաչօղքն յոր խոցեցին». եւ ընկալցին զվրէժս իւրեանց։ Եւ հայեսցուք մեք հաւատացեալքս ի խաչելեալն. եւ ծանիցուք զնա փրկիչ մեր։ Եւ դարձեալ նա մեռաւ եւ յարեաւ. նա է դատաւոր կենդանեաց եւ մեռելոց։ Եւ դարձեալ զնա տեսանեմք մարմնով. եւ նա խօսի ընդ մեզ. եւ ոչ հայր կամ հոգի. վասն որոյ նա յիրաւի որդին միածին լիցի դատաւոր. ըստ այնմ, «ոչ թէ հայր դատէ զոք, այլ զամենայն դատաստան ետ որդւոյ իւրոյ»։ Տասներորդ՝ «ելեր բազմեցար»։ Այսինքն յետ քննութեան դատստանին, ելանէ ի հայրական փառս. եւ ամենայն ընտրեալք իւր ընդ նմա բազմելով յարքայութեանն երկնից անզրաւ կենօք եւ մշտաւէտ ցնծութեամբ. թագաւորեալք ընդ նմա ի յաւիտենական կեանս. «զոր ակն ոչ ետես. եւ ունկն ոչ լուաւ. եւ ի սիրտ մարդոյ ոչ անկաւ զոր պատրաստեաց Աստուած սիրելեաց իւրոց». անտանօր տայ ի ժառանգութիւն սրբոց եւ սիրելեաց անուան իւրոյ «որում ամենայն ծունր կրկնեսցի երկնաւորաց եւ երկրաւորաց»։ Որեւ զմեզ արժանի արասցէ մասին ժառանգութեան սրբոցն ի լոյս ի ձեռն միջնոդութեան աւուրս շնորհի, եւ սուրբ չարչարանօք իւրովք. եւ նմա փառք եւ երկրպագութիւն եւ բարեբանութիւն ընդ հօր իւրում եւ սուրբ հոգւոյն յաւիտեանս ամէն։