Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Բաղձանք բնաւորեալ է բնականապէս. երկիր առ երկին. եւ արարած արարչի. եւ սկսեալն կատարման իւրոյ։ Սոյնգունակ բանականս երկրի՝ վեհագոյն երկնի. յորմէ, եւ որով, եւ յորում ունիմք զկայ կատարման. ըստ որում մեծն ի մարգարէս՝ երգարան եւ քնար սրբութեան հոգւոյն՝ կարօտէր անձկալի, թալկացեալ հոգւով։ «Անձն իմ որպէս երկիր ծարաւի է առ քեզ. եւ նուաղեցաւ յինէն հոգի իմ. ե՞րբ եկից երեւեցայց երեսացդ Աստուծոյ»։ Եւ կրկին է կարօտութիւն. Աստուծոյ. եւ վասն Աստուծոյ. Աստուծոյ Հոգւոյ. եւ վասն Աստուծոյ մարմնով։ Եւ զի մարմնով երեւելեաւս տպաւորեալ տեսանի հոգեւորն եւ աներոյթն։ Եւ նախ է հանդէս քան զյաղթանակն. եւ դրունքն քան զարքունիսն։ Նմանապէս եւ ներքինս դրունք՝ մուտ է վերնոյն Երուսաղէմի. որ է մայր մեր հրաշալի եւ արքայարան արքային երկնից. մուտ եւ դուռն կոչի Սիօնի ստորնայինս Երուսաղէմ ի յերկրի։ Վասն որոյ յորդորէ զմեզ մարգարէն Եսայի եւ ասէ։ «Եկայք ելցուք ի լեառն Տեառն՝ եւ ի տուն Աստուծոյ Յակօբայ»։ Այլ գիտելի է՝ զի բաւական գովութիւն է ասելն «լեառն Տեռան եւ տուն Աստուծոյ»։ Բայց մեք ի սկիզբն երթիցուք. եւ անտի զգովութիւն նորա տեսցուք եւ ասասցուք։ Նախզի՝ տեսչութեամբ վերնական խնամոցն։ Սէմ որդին Նոյի՝ ժառանգեաց զոսկերս նախստեղծիցն՝ որք էին ի տապանին. եւ յորժամ նեղէին զնա որդիքն քամայ , ծածկեաց զնոսա ի վիճակի կալուածի իւրոյ։ ԶԱդամայն ի Գողգոթայ. եւ զԵւային ի Բեթղէհէմ. ուր ծնաւ փրիչն որդի նոցա եւ խաչեցաւ. եւ փրկեաց զնոսա ի մեղաց իւրեանց։ Երկրորդ՝ յետոյ Աբրահամու խոստացաւ Աստուած տայ զերկիրն զայն ի ժառանգութիւն որդւոց նորա եւ ասէ՝ «ել յերկրէ քումմէ եւ յազգէ. եւ եկ յերկիր զոր ցուցից քեզ»։ Եւ եբեր ի Բաբիլօնէ ի խառան. եւ անտի յԵրուսաղէմ. եւ ոչ ետ նմա եւ ոչ քայլ մի ոտին. այլ պանդխտութեամբ բնակեցոյց ի նմա։ Զի թէ ոչ գոյր շնորհ ի տեղին յայն, ընդէ՞ր եհան ի քաղդէացւոցն եւ եբեր անդ. կամ ընդէ՞ր ոչ ետ առա ժամայն՝ այլ յուսով խոստացաւ զի յետոյ տայցէ։ Ապա թէ մեծին Աբրահամու ցանկալի էր ելանել ի հեռաւոր երկրէ եւ գալ յԵրուսաղէմ, քանի՞ առաւել մեզ պարտ է։ Երրորդ՝ անդ զառաջինն աստուածապաշտութիւն եւ ծանօթութիւն եղեւ Աստուծոյ. եւ անդ սեղան կանգնեցին յանուն Տեառն Աստուծոյ. եւ մատուցին պատարագ յանուն ճռմարտին Աստուծոյ Աբրահամ Իսահակ եւ Յակօբ։ Եւ անդ երեւումն եւ աստուածախօսութիւն. որպէս առ կաղնեաւն Մամբրէի երեւեցաւ Աստուած Աբրահամու. եւ Բ հրեշտակ ընդ նմա։ Եւ Իսահակայ առ ջրհորովն. որ գուշակէր զխորտուրդ աւազանին։ Եւ ընդ Յակօբայ գօտէ մարտեալ՝ զմարդեղութիւն բանին նշանակելով. եւ սանդուխք յերկրէ Յերկինս. եւ Տէր հաստատեալ ի նմա. որ նշանակէր չխաչն՝ եւ զմարդն Քրիստոս բեւեռեալ ի նմա. որեւ հրեշտակք յերկիր իջին. եւ մարդիկ յերկնիս ելին։ Յաղագս այնորիկ տեղին այն պատուաւոր եղեւ։ Չորրորդ՝ հայրն Աբրահամու որ գոգ եղեւ արդարոց՝ անդ թաղեցաւ. նոյնպէս եւ Իսահակ. նոյնպէս եւ զՅակօբ որ կոչեցաւ Իսրայէլ՝ բերին յԵգիպտոսէ եւ անդ թաղեցին։ Այսպէս եւ Յովսէփ ողջախոհն՝ վասն Ոսկեբերաց իւրոց պատուիրէր հանել յԵգիպտոսէ, եւ տանիլ յերկիրն պարգեւաց։ Զի թէ կենդանիք ոչ փութասցին ելանել անդ՝ հաւատ մեռելոյն յանդիմանեսցէ զնոսա։ Ապա ուրեմն զի կայր անդ շնորհ պարգեւաց՝ վասն անդ թաղեին նահապետքն սուրբք։ Հինգերորդ՝ զի չորս հարիւր ամ զորդիսն Իսրայէլի յԵգիպտոս ի ծառայութիւն պահեաց. եւ յետոյ զՄովսէս փրկիչ առաքեաց. որ բազում հարուածովք տանջեաց զԵգիպտոս. եւ զփարաւօն ի ծովն ընկղմեաց եւ սեամբ հրոյ եւ ամպոյ՝ ժողովրդեանն առաջնորդեաց ի յանապատն։ Եւ զքառասուն ամ պահեաց յանապատին. մանանայ յերկնից ետ. եւ ջուր ի վիմէն։ Հանդերձն ոչ մաշիւր. եւ կօշիկն ոչ պատառիւր։ Մինչ հարքն եգիպտական գործովքն անդ վախճանեցան. եւ որդիք նոցա որք անդ ծնեալք, որք ոչ գիտէին զչար եւ զբարի, նոքա մտին եւ ժառանգեցին։ Որ նշանակէ Եգիպտոս զերկիրս զայս. եւ անապատն զկայանս հոգւոցն. որք առաջնորդ ունելով զՔրիստոս՝ անցեան ընդ ծով կենցաղոյս. մկրտեալք յամպն եւ ի ծովն. եւ զհոգեւոր կերակուրն կերեալք։ Վայ ինձ եւ եղուկ եմ ես. յոր ժամ զգործս չարութեան Եգիպտոսի ունիցիմք՝ ոչ կարեմք մտանել ի պարգեւաց երկրին ի վերինն Երուսաղէմ. այլ որք անմեղք են եւ մանկացեալ ի չարեաց. որպէս զմանուկն զոր էառ Տէրնի գիրկս եւ ասէ. «որ ոք ոչ դարձցի եւ լինիցի իբրեւ զմանուկս զայս՝ ոչ մտցէ յարքայութիւնն Աստուծոյ»։ Վեցերորդ՝ մեծն Մովսէս որ զայն ամենայն սքանչելիսն կատարեաց եւ զժողովուրդն ազատեաց, եւ ընդ Աստուած բերան ի բերան խօսեցաւ, եւ ետես զյետոյսն Աստուծոյ եւ էառ զօրէնս պատգամացն, նա ծարաւի էր մտանելոյ յերկիրն պարգեւաց. եւ արգել զնա Աստուած եւ զԱհարօն զեղբայր նորա։ Եւ ասէ՝ «ոչ մտանիցէք դուք յեկիրն պարգեւաց զոր խոստացեալ եմ. զի դառնացուցիք զիս ի վերայ ջուրցն հակառակութեան, եւ ոչ սուրբ արարիք զիս»։ Այս է՝ զի բարկութեամբ եհար զվէմն եւ ոչ բղխեաց ջուր՝ ցոյց տկարութեան էր անուանն Աստուծոյ. այս է ոչ սուրբ առնել զնա։ Այլ ասէ՝ «տես զերկիրն ի հեռաստանէ եւ անդ մի մտցես»։ Որոյ աչս ետ իբրեւ զարեգակն եւ ետես զնա։ Նաեւ արարչական հոգւովն՝ որպէս ետես զլինելութիւն երկնի եւ երկրի. եւ զդրախտն ընդ արեւելս. եւ զծառն կենաց ի մէջ. եւ զծառն գիտութեան. այլեւ նախքան զկազմելն ետես զձեւ խորանին ի լերինն։ Նոյնպէս եւ ետես զերկիրն պարգեւաց. եւ լցաւ կարօտութիւն նորա։ Նախ՝ օրինակ էր Մովսէս հին օրինացն. որ եկն մինչ ի մկրտութիւնն յորդանանու, եւ անդ արգելաւ։ Իսկ զնոր օրէնս՝ Յիսուս փրկիչն մեր ետ քրիստոնէից եւ առաջնորդաց։ Երկրորդ՝ օրինակ է հոգւոցն. որք ելեալ ի մարմնոց տեսանեն զխոստումն բարեաց զժառանգութիւնս իւրեանց. այլ մի մտցեն ի նա, մինչեւ ի յարութեանն աւուր հոգւով եւ մարմնով մտանեն ի ձեռն Քրիստոսի. ըստ այնմ, «սոքա ամենեքեան վկայեալք ի հաւատոցն՝ չեւ եւս ընկալեալ զաւետիսն. Աստուծոյ վաս մեր լաւագոյն համարեալ, զի մի առանց մեր կատարեսցին»։ Այսինքն ոչ հոգին առանց մարմնոյս, եւ ոչ առաջինքն առանց մեր վերջնոցս։ Դարձեալ վայ իմ լսելեացս եւ մտացս. օրինակք են Մովսէս եւ Ահարօն՝ առաջնորդաց եկեղեցւոյ. որպէս եպիսկոպոսք վարդապետք եւ այլք. որք թէպէտ առաջնորդք են եւ հովուեն զժողովուրդն, այլ ոչ ի կամս Աստուծոյ. այլ ի փառս անձանց եւ ի պատիւ. եւ յինչս եւ ի ստացուածս. եւ արտաքոյ մնան երկրին աւետեաց. ըստ այնմ, «ո՞չ յանուն քո մարգարէացաք եւ դեւս հանաք. եւ զզօրութիւնս բազումս արարաք. եւ ասէ՝ ոչ գիտեմ զձեզ ի բաց կացէք ամ մշակքդ անիրաւութեան»։ Եւ ծառային որ ունէր զմին քան քարն ծրարեալ ի վարշամակի ծուլութեան՝ ասաց. «ծառայ չար եւ վատ. եւ հանէք ի խաւարն արտաքին»։ Եօթներորդ՝ գովութիւնն Մովսէսի որ ասէ. «երկիրն որ բղխէ զկաթն եւ զմեղր՝ երկրի լեռնային եւ դաշտային. եւ յանձրեւոյ երկնից ըմպէ ջուր. եւ աչք խնամոցն Աստուծոյ է ի վերայ նորա ի սկզբանէ տարւոյն մինչեւ ցկատարումն»։ Որ բղխէ կաթն եւ զմեղր. այսինքն, զի անասնբոյծ է եւ մեղուաշատ։ Այլեւ պարարտ է մեղերբ եւ իւղով՝ մինչեւ զի ի վերայ քարանց նստի գազպէն եւ ծորի. եւ իւղ եւ պտուղ ձիթենոյ բազում։ Լեռնային է եւ դաշտային, եւ ոչ հարթ հաւասար. զի մի պակասեսցին պտուղքն. եւ ոչ վնասեն խորշակք որպէս զդաշտս։ Յանձրեւոյ ըմպէ ջուր. այսինքն, խնամօքն Աստուծոյ. զի յորժամ ի կամս նորա լինինմք, ածէ զանձրեւ. եւ յայսմանէ երկնչելով՝ հանապազ զհաճոյս նորա առնեմք։ Զի անդ է ակնարկութիւնն. եւ զամենայն տեսանէ միշտ։ Այլեւ երկիր պարգեւաց է նոր օրէնքս. զոր ետ աստուածատես ազգիս քրիստոնէից. եւ կաթն եւ մեղր՝ քաղցրութիւն օրինացս է եւ դիւրութիւն. եւ ոչ «ակն ընդ ական. եւ ատամն ընդ ատաման»։ Ունի զլեառն հաւատոյ՝ եւ զդաշտ առաքինութեան գործոյ։ Անձրեւ՝ Սուրբ Գիրք հին եւ նոր կտակարանք։ Ամպ՝ մարգարէքն եւ առաքեալքն. որ ոչ բնական իմաստութեամբ, այլ հաւատոյ գիտութեամբ դալարի եւ պտղաբերի։ Եւ տեսութիւն տնօրէնութեանն Քրիստոսի՝ ի բոլոր տարին կատարի առ մեզ. ի ծննդենէ մինչեւ ի համբարձումն։ Դարձեալ պարգեւաց երկիր՝ վերինն Երուսաղէմ. բղխէ զկաթն եւ զմեղր. կաթն Բանն Աստուծոյ. եւ մեղր քաղցրութիւն հոգւոյն անսպառ բղխմամբ. լերինք եւ բլուրք յաւիտենականք՝ հրեշտակք եւ սուրբք ի մարդկանէ. եւ դաշտք հանգիստք եւ վայելքն. անձրեւ՝ իմանալի գիտութիւն ի յամպոյ հոգւոյն։ Եւ տարին ունի յինքն զօր եւ զշաբաթ եւ զամիս։ Արդ՝ օր է կեանքս այս փոփոխական ի բարի եւ ի չար։ Եւ շաբաթ հանգիստն մահու. «զի մահ մարդոյ հանգիստ է ասէ Յոբ»։ Եւ ամիսն է երեսուն օր լուսնին. յորում նուազի, եւ դարձեալ լուսաւորի. որ է մինչ ի յարութիւն. զի երեսուն ամեայ յառնեմ յորում Ադամ ստեղծաւ. եւ Տէրն մկրտեցաւ. եւ ի նոյն հասակն յարեաւ։ Իսկ տարի է՝ յետ յարութեանն յաւիտենական փառքն. եւ սկիզբն է ստեղծումն աշխարհի. եւ կատարումն անվախճան։ Ապա ուրեմն փափագելի են ըղձալի տեղիքն Երուսաղէմի՝ որ զայսպիսի գովութիւնս ունի։ Ութներորդ՝ զի օրէնք եւ շնորհք եւ մարգարէութիւնք՝ ի նմանէ ելին ընդ բոլոր տիեզերս. ըստ այնմ, «որէնք ի Սիօնէ ելցեն. եւ բան Տեառն յԵրուսաղէմէ»։ Զի թէպէտ ի Սինա ետ զօրէնսն. այլ յելսն Յորդանանու յայտնեցաւ եւ գրեցաւ ի վերայ արձանաց՝ զի ամենայն երկիր լսիցէ։ Այլեւ յԵրուսաղէմէ յերկոտասան ազգն տարածեին օրէնք եւ դատաստանք եւ ընտրութիւնք։ Եւ ոչ միայն այս՝ այլեւ ի նորս առաքեալքն ի վերնատունն առին զՀոգին Սուրբ եւ զբան քարոզութեան. եւ տարածեցին յամենայն ազգս քրիստոնէից. որպէս առաքեալն Պօղոս՝ «յԵրուսաղմէ մինչ ի Լիւրիկէ»։ Նոյնպէս եւ ամենայն առաքեալքն յԵրուսաղէմէ վիճակեցան յամենայն երկիր՝ եւ քարոզեցին զբանն հրամանաւ եղբօր Տեառն Յակօբայ. որ զառաջինն անդ եդ զաթոռ հայրապետութեանն։ Եւ նա մատոյց զփրկական պատարագն յաւուր պայծառակերպութեան Տեառն. նոր սեղանն եւ նոր պատարագն. եւ նոր քահանայն որ մատուցանէր։ Ապա ուրեմն պատուաւոր է քաղաքն սուրբ ուստի օրէնք եւ շնորհք սփռեցան ընդ ծագս տիեզեաց։ Իններորդ՝ գլուխ եւ կատարումն ամենայնի. զի անդ են տեղիք տնօրնութեանն փրկչին. ու ոտք մարդացելոյն Աստուծոյ կոխեցին։ Զի անդ ի յերկնից էջ Բանն Աստուծոյ. եւ մարդ եղեւ յանարատ կուսէն։ Եւ անդ Աստուածածինն կոյս ծնաւ զԲանն Աստուած ի Բեթղէհէմ։ Եւ անդ մկրտեցաւ. եւ անդ շրջեցաւ եւ կոխեաց։ Եւ անդ քարոզեաց։ Եւ անդ չարչարեցաւ եւ խաչեցաւ . եւ թաղեցաւ եւ յարեաւ. եւ երեւեցաւ առաքելոցն։ Եւ անտի համբարձաւ յերկինս։ Վասն որոյ՝ պատուելի է եւ երկրպագելի է տեղին այն. զի տնօրէնութիւնքն Քրիստոսի ամենայն անդ կատարեցան. որպէս ասէ Դաւիթ։ «Մտուք ի յարկս նորա. եւ երկիրպագցուք ի տեղւոջ ուր կացեալ են ոտք նորա»։ Իսկ աստ Եսայի ասէ «Եկայք ելցուք ի լեառն Տեառն»։ Արդ՝ եթէ մեծն Մովսէս ցանկայր տեսանել զտեղիս տնօրէնութեանն Քրիստոսի եւ ողջոյն տալ նախքան զիջանելն եւ զշրջիլն ի վերայ նորա։ Եւ մարգարէն Դաւիթ եւ Եսայիաս երկիրպագանեն սուրբ տեղեացն՝ քանի՞ առաւել երկրպագելի եւ ըղձալի է մեզ այժմ. որ տեղի տնօրէնութեան եղեւ մարդացելոյն Աստուծոյ։ Զոր օրինակ՝ թէ ոք զնիւթ ինչ պատուեսցէ, եթէ լինելոց է ի նմանէ սրբութիւն՝ կաեմ խաչ՝ կամ այլ ինչ. քանի՞ առաւելապէս պատուելի է խաչն կազեալ։ Եւ թէ ոք զտեղի տաճարի սրբեսցէ նախ քան զշինուածն, քանի՞ առաւել զտաճարն շինեալ։ Նոյնպէս եւ այժմ Երուսաղէմ է։ Տասներորդ՝ զի անդ լինելոց է դատաստան վերջին. զի անդ է տեղի դատաստանին ի ձորն Յովսափաթու. «զի անդ նստայց եւ դատեցայց ես ասէ Տէր»։ Եւ այս վասն չորս պատճառի։ Նախզի՝ անդ խօսեցաւ առնել զդատաստան ի կալն ուռնայի. յորժամ յերից պատուհասից Դաւիթ կրեաց զմահն։ Եւ ի պատարագելն զեզինսն ուռնայի, բարձրաւ մահն յերկրէ։ Երկրորդ՝ զի տեղի դատաստանին՝ պարտի հասարակ լինիլ. եւ Երուսաղէմէ մէջ եւ հասարակ ամենայն երկրի որպէս կէտ կարակնի։Երրորդ՝ պարտ է յայտնի լինիլ. եւ է առաւել յայտնի վասն տնօրէնութեանն որ անդ գործեցաւ։ Չորրորդ՝ զի տեղին այն յարմարի իրին որ անդ լինելոց է ողորմութիւն է արդարութիւն։ Զի ձիթենեաց լեառն՝ մերձ է ի տեղին. որ նշանակէ զողորմութիւն. եւ Յովսափաթն լսի դատաստան Տեառն. որ նշանակէ զարդարութիւն։ Արդ եթէ արժանի է տեղին ուր Աստուած իջանէ ի դատաստան քննութեան՝ եւ ամենայն հրեշտակք եւ ամենայն սուրբք ընդ նմա, ապա արժանի է ամենայն ումեք ընթանալ անդ, իբրեւ թէ դէմ ընդ առաջ Քրիստոսի. եւ մարմնով դէմ յանդիման լինիլ եւ տեսանել զՔրիստոս եւ զտեղի մարդեղութեան նորա։ Եւ յամենայն տեղեացն խորհրդապէս՝ շնորհս եւ պարգեւս վայելել յաննախանձ եւ առատաձիր պարգեւատուողէն մերմէ Յիսուսէ Քրիստոսէ. որում փառք յաւիտեանս ամէն։