Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Եկեղեցին հոմանուն է. եւ բազում նշանակութիւնս ունի։ Եւ հոմանունն յերիս իրս խնդրելի է։ Նախ թէ՝ քանի՞ նշանակութիւն ունի. եւ ապա թէ՝ յաղագս որո՞յ է Բանն. եւ ապա վասն նորա խօսիլ։ Արդ եկեղեցին մի անուն է. եւ երկու իրսս նշանակէ. զշինեալն, եւ զիշինօղս։ Մինն բնակութիւն. եւ միւսն բնակեալ. որ է ժողովեալ. եւ ժողովարան։ Զի եկեղեցին ժողովելով է անուն. որպէս հրամայեաց Աստուած Մովսէսի։ «Եկեղեցացո զժողովոուրդդ ի դուռն խորանին». այսինքն ժողովեա։ Որեւ զեկեղեցւոյ անունս Աստուած կոչեաց յառաջագոյն։ Արդ երկու եկեղեցւոյ՝ մի է անուն. եւ ունի բազում բաղդատութիւն ըստ մի անուանն։ Նախ՝ որպէս նա ի քարանց եւ յայլ նիւթոց է ժողովեալ. եւ մարդս եկեղեցի՝ յոսկերաց յերակաց եւ ի մսոյ է. կամ ի զանազան դիմաց եւ ազգաց. որպէսս այր եւ կին՝ ծեր եւ տղայ ժողովեալ կոչի մի եկեղեցի։ Երկրորդ՝ որպէս նա եռայարկեան խորան. գաւիթ եւ մէջն եւ բեմն։ Եւ մարդսս է երեք յարկեան. մարմինն արտաքին. եւ հոգին միջին . եւ իմացումն առաջին։ Երրորդ՝ ձեւն խաչանման յարեւելս գմբեթայարդ։ Եւ մարդս խաչաձեւ է՝ եւ յերեւելս երկիրպագանեմք. ուստի ակնունիմք գալստեան փրկչին. որպէսս յարեւելից. եւ գումբէթն «զվերինն խորհելոյ ուր Քրիստոս նստի ընդաջմէ Աստուծոյ»։ Չորրորդ՝ սա կոչի տաճար Աստուծոյ եւ բնակութիւն. ըստ այնմ, «Տէր ի տաճար սուրբ իւրում»։ Եւ «դոք տաճար Աստուծոյ կենդանւոյ էք ասէ. եւ հոգի Աստուծոյ բնակեալ է ի ձեզ»։ Հինգերորդ՝ ի սմա երկոտասան քարինք հիմնարկեալք. եւ երկոոտասան լուսանցոյցք ի խորհուրդ մարգարէից եւ առաքելոց . որք հիմունք են եկեղեցւոյ եւ լոյս ծագօղք։ Եւ ի մեզ երկոտասն անդամք մարմնոյ. եւ երկոտասան դրունք զգայութեանց. որպէս երկու աչք. երկու ականջք. պինչք. բերան, եւ այլն։ Վեցերորդ՝ ի սմա կրկին դրունք ի հարաւ , եւ յարեւմուտս. որ նշանակէ. զդուռն ողորմութեան եւ զդուռն արդարութեանն Աստուծոյ հարաւոյն եւ արեւմտիցն։ Զի ողորմութիւնն ի կողմանէ յորժամ անտես առնէ, դուռն է հարաւոյն։ Եւ արդարութիւնն դէմ յանդիման որ ողղութեամբ դատէ՝ դուռն է արեւմտից։ Իսկ ի մեզ դուռն մարմնոյ որ յերկիր եւ ի խաւար հայի, արեւմտեան է. եւ դուռն մտացն որ յերկինս եւ ի լոյս հայի, հարաւային է։ Եօթներորդ՝ ի սմա եօթն խորհուրդ եկեղեցւոյ ներգործի. եւ ի մեզ կատարի եւ կրի. զի մեք կատարեմք զխորհուրդս եւ ի մեզ կրեմք դարձեալ. որպէս մկրտութիւնն՝ դրոշմն՝ պատարագն՝ ապաշխարութիւնն՝ օծումն՝ եւ պսակն։ Ութներորդ՝ սմա անուն կոչի եկեղեցի. զոր կամիս եւ դուստր Սիօնի։ Եւ եկեղեցի սուրբ հարսսն անախտ եւ անարատ եւ դշխոյ ընդաջմէ փեսային Քրիստոսի . ըստ այնմ, «կացցէ դշխոյ ընդ աջմէ քումմէ ի հանդերձս ոսկէ հուռս զարդարեալ եւ պաճուճեալ»։ Սա մայր կոչի հոգեւոր ծննդոցս. եւ մեք մայր եւ ծնօղ հոգեւոր զաւակաց բարեաց։ Իններորդ՝ ըստ մասին ի սմա խաչն փրկական. եւ ի մեզ խաչ չարչարանացն Քրիստոս եւ մահուն։ Ի սմա սեղանն սրբութեան. եւ ի մեզ սիրտ սուրբ սեղան նուիրանաց։ Աստ անարիւն պատարագն մատչի. եւ ի մեզ բանեղէն պատարագն զհոգին եւ զմարմին միշտ նուիրել Աստուծոյ կենդանի։ Աստ երեք՝ դասք պաշտօնէից. պետաց՝ քահանայից՝ եւ սարկաւագաց. եւ ի մեզ իշխանականն՝ եւ իմացումն՝ եւ խորհուրդ բարեաց։ Աստ լոյս վառեալ. եւ ի մեզ լոյս խղճիմտացս. եւ հոգին սուրբ անշէջ. «մի շիջուցանէք ասէ զհոգին սուրբ»։ Տասներորդ՝ սա սրբի ջրով եւ օծանի՝ եւ ապա է եկեղեցի. իսկ այս եկեղեցի՝ մկրտի ջրով եւ դրոշմի սուրբ մեռոնաւն՝ եւ ապա լինի եկեղեցի եւ ժողովուրդ Քրիստոսի։ Զայս եւ զսոյնպիսիս նշանակէ միոյ անուան հաղորդութիւն որ կոչի եկեղեցի։ Իսկ երկրորդն յաղագս շինեալ եկեղեցւոյս է բանս։ Որպէս ասեն վարդապետք՝ որքան մարդն կենայ յաշխարհի, մեղաւոր է. վասն որոյ եւ հաշտութեանն Աստուծոյ կարօտ է։ Եւ մեղաւորքն յերկինս ոչ ելանեն. զի յոյժ բարձր է. եւ Աստուած ի մարմնաւոր տունս իջանէ. զի մեղաւորին են տեղիք. վասն որոյ շինեցին զտունս զայս անուանն Աստուծոյ. եւ սրբեցին զսա օրհնութեամբ. ուր հաշտութիւնս մեր կատարի։ Զի թէ ոչ էր նիւթեղէն՝ ոչ լինէր բնակութիւն մեզ։ Եւ թէ ոչ էր սրբեալ եւ օրհնեալ՝ ոչ բնակէր Աստուած։ Եւ յամենայն տեղիս գոյ մեղաւոր . յամենայն տեղիս պարտ է շինել եկեղեցի. ուր հաշտութիւնս այս կատարի։ Եւ արդ՝ եկեղեցի շինի յաղագս չորս պատճառի։ Նախ՝ ի կողմանէ Աստուծոյ։ Երկրորդ՝ ի կողմանէ մարդկան։ Երրորդ՝ ի կողմանէ հրեշտակաց։ Չորրորդ՝ ի կողմանէ դիւաց։ Արդ նախ շինի եկեղեցի ի կողմանէ Աստուծոյ. զի Աստուած ունի զանուն իւր աստ. զի կոչի տաճար եւ տուն։ Այլեւ տունս այս օծեալ է. եւ Քրիստոսն օծեալ թարգմանի. որ օծաւ իւղով աստուածութեանն ի հօրէ եւ ի Հոգւոյն Սրբոյ։ Այլեւ ունի զաչսն իւր եւ զականջն աստ. ըստ այնմ, «աչք Տեառն ի վերայ արդարոց՝ եւ ականջ նորա յաղօթս նոցա»։ Որով տեսանէ զծունր կրկնելն, եւ զարտասուելն սրբոց. որ լսէ զաղօթս եւ զհառաչանս սրտից նոցա։ Այլեւ տեսանէ զարատ հայեցուածս ոմանց. որք զարդարեն զինքեանս ի ցոյցսս միմեանց ցանկութեան մեղաց։ Այլեւ լսէ զբամբասանս եւ զչարախօսութիւնս ոմանց. մանաւանդ կանանց ազգի. զի պարտին լռութեամբ կալ յետոյ. եւ ծածկել զգլուխս եւ զերեսս. եւ մի լկտութեամբ այսր եւ անդր շրջել զաչսն։ Այլեւ յինքեանս ժողովել զմիտսն. եւ առաջի տարածել զյանցանսն։ Եւ իբր դատապարտեալ առաջի դատաւորի. կապեալ ձեռօք եւ կորացեալ դիմօք. վայր անկեալ աչօք. բեկեալ սրտիւ եւ յորդ արտասւօք. հառաչմամբ եւ պաղատանօք խնդրել զթողութիւն յանցանաց յանյիշաչար Տեառնէն։
       Այս ի կողմանէ Աստուծոյ։
       Իսկ երկրորդն ի կողմանէ մարդկան շինի եկեղեցի։ Զի եկեղեցին յոյժ պիտանի է մարդկան առ ի յընդունելի զամենայն բարեաց վայելումն եւ զմերժումն ամենայն չարեաց։ Նախ ընդունիմք զբարիս յեկեղեցւոյ. որ եօթն խորհուրդ քրիստոնէից անդ կատարի. մկրտութիւն. դրոշմել. հաղորդութիւն. քահանայութիւն. ապաշխարութիւն. օծումն. պսակ, եւ այլն ամենայն։ Նոյնպէս անդ աղօթեմք եւ խօսիմք ընդ Աստուծոյ. եւ խնդրեմք զամենայն բարութիւնս հոգեւոր եւ մարմնաւոր. խաղաղութիւն աշխարհի. հաշտութիւն թշնամեաց. առողջութիւն հիւանդաց. բարեխառնութիւն օդոց . անձրեւաց եւ պտղոց առատութիւն։ Ապա ուրեմն զհոգեւոր եւ զմարմնաւոր բարիս զամենայն՝ ի յեկեղեցիս խնդրեմք եւ ընդունիմք։ Այլեւ զմերժումն ամենայն չարեաց։ Նախ զթողութիւն մեղաց եւ արձակիլ ի կապանաց, եւ ազատիլ ի դժոոխոց խնդրեմք. եւ ապա վասն ցասման աշխարհի . եթէ կարկուտ. եթէ երաշտւթիւն, եթէ մարախ, եթէ մահտարաժամ, կամ ցաւ հիւանդութեան. զոր ինչ խնդրեմք յեկեղեցիս՝ լսէ Աստուած եւ դարձուցանէ։ Որպէս Սողոմօն յօրհնութիւն տաճարին Աստուծոյ խնդրեաց զայս ամենայնի, եւ լուաւ Աստուած։ Ապա ուրեմն օրհնեալ եկեղեցին՝ պիտանի մարդկան. զի զամենայն բարիս եւ զշնորհս հոգեւոր թէ մարմնաւոր՝ աստ ընդունիմք։ Եւ զամենայն չարիս հոգեւոր թէ մարմնաւոր՝ աստ մերժէ ի մէնջ։ Երրորդ պատճառ՝ օրհնի եկեղեցի վասն հրեշտակաց։ Զի հրեշտակք յօրհնեալ եկեղեցին իջանեն. եւ սպասաւորեն Գ եղանակաւ։ Նախ՝ յորժամ Քրիստոս պատարագի, հուպ գան հրեշտակք եւ սպասաւորեն ընդ քահանային։ Յաղագս այնորիկ՝ զսրբասացութիւնն ի դէմս հրեշտակացն երգեմք. որք պարկից լինին մարդկան ի ժամ սուրբ պատարագին. զի ոչ ոք ի հաւատացելոցն երկբայեսցի։ Զի ի ձայն քահանային բանին երկինք. եւ հրեշտակք յերկիր իջանեն. եւ երկրաւորացս կցորդին ի սպասաւորութիւն պատարագին Քրիստոսի։ Երկրորդ՝ սպասաւորեն, զի զաղօթս հաւատացելոց մատուցանեն առ Աստուած. որպէս ասէ ի Տուբիթն. «յորժամ կացեր դու յաղօթս, եւ նունքո Սառա, ես մատուցի զյիշատակ աղօթիցն ձեր առաջի Աստուծոյ»։ Երրորդ՝ սպասաւորեն, զի հաւատացելսն ի յարկածից դիւացն պահն յորժամ գան յեկեղեցիս. եւ յորժամ կան անդ, եւ յորժամ դառնան անտի. որպէս ասէ Յուդիթ. «պահեաց զիս հրեշտակն ի բնակիլն անդ, եւ ի դառնալն անտի»։ Չորրորդ՝ սպասաւորեն, զի սաղմոսողացն զինքեանս եւ ցորդեն. որպէս ասէ Դաւիթ. «կանխեցին իշխանք հանել զօրհնութիւն ի մէջ գուսանաց եւ գովչաց»։ Քանզի կանխեն քան զսաղմոսօղն ի յեկեղեցին, եւ կցորդին նոցա ի փառաբանութիւնն Աստուծոյ. եւ ի մէջ հոգւոց նոցա անձանձիր օրհնութեամբ հուպ լինին։ Չորրորդ պատճառ՝ օրհնի եկեղեցին վասն դիւաց. վասն զի օրհնեալ եկեղեցին՝ յոյժ ահարկու է դիւաց ի հինգ պատճառէ իրաց որք անդ պարունակին։ Նախզի՝ անդ են հրեշտակաց օգնականութիւնք. որովք եկեղեցին ամրանայ։ Երկրորդ՝ անդ մարմինն տէրունական պատարագի եւ պահի։ Երրորդ՝ անդ խաչն կանգնի։ Չորրորդ՝ անդ աղօթք հաւատացելոց զեղանի։ Հինգերորդ՝ անդ եւ նխարք սրբոց անփոփին։ Եւ այսոքիկ ամենեքեան՝ յոյժ ահարկու են դիւաց։ Քանզի սատանայ յառիւծ նշանակի. որպէս ասէ Պետրոս. «ոսոխն ձեր սատանայ իբրեւ զառիւծ գոչէ»։ Եւ առիւծն ի չորից իրաց երկնչի։ Նախ՝ յընթացից կառաց եւ անուոց։ Երկրորդ՝ ի հրոյ բորբոքելոյ։ Երրորդ՝ ի խօսողէ. մանաւադ յորժամ սպիտակ իցէ։ Չորրորդ՝ յորժամ տեսանիցէ հարկանել առաջի իւր զկորիւնն։ Արդ՝ անիւք եւ կառք նշանակեն զզօրս հրեշտակաց . որպէս ասէ Դաւիթ. «կառք Աստուծոյ բիւրապատիկք»։ Եւ նոյն ինքեանք հրեշտակք՝ ի կառս հրեղէնս Եղիայի երեւեցան. եւ նոքա ահարկու են դիւաց. որպէս յորժամ Յակօբ ետես զսանդուխն, եւ ընդ նմա զհեշտակս ելանել եւ իջանել՝ ասէ. «ահարկու է տեղիս այս»։ Սանդուխն զապաշխարութիւն մեր նշանակէ. այսինքն է, յորժաամ հրեշտակք ի ջանեն եւ ելանել, եւ զաղօթս մեր մատուցանեն Աստուծոյ, յոյժ զարհուրին դեւք։ Երկրորդ՝ առիւծն երկնչի ի բորբոքեալ հրոյն նշանակէ զջերմեռանդ աղօթս հաւատացելոցն. եւ այն չափ ահարկու են դիւացն, մինչ զի այրեն զնոսա. որպէս ասաց սատանայ սրբոյն Բարդուղիմէոսի թէ՝ այրեն զիս աղօթք քո։ Այլեւ ասեն վարդապետք թէ, նետք են ընդդէմ սատանայի բանք Աստուծոյ, եւ բանք աղօթիցն։ Այլեւ ասեն վարդապետք թէ, հաւատք եւ յոյս եւ գործքն՝ սուր են սպանօղք թշնամւոյն։ Երրորդ՝ երկնչին ի սպիտակ խոսողէ. որ նշանակէ զսուրբն. զմարտիրոսսն եւ զխոստովնօղսն որք եղեն խօսող. այսինքն, վկայութեամբ որ վասն Քրիստոսի. եւ սպիտակաք են մաքուր ամբծութեամբ. եւ նոցա նշխարքն որք յեկեղեցիս անփոփին, են յոյժ դիւաց ահարկու. որպէս Ոսղէբերանն մեկնէ յաւետարանն. որպէս աւազակք ի ճանաչել զթագաւորական հարսանիսն, զարհուրին եւ փախչին։ Այսպէս եւ դեւք որք զմարտիրոսաց մարմինն եդեալ տեսանեն, վաղվաղակի զարհուրին եւ փախչին։ Չորրորդ՝ եկնչին ի հարկանել զկորիւնն. որ նշանակէ զՔրիստոս. եւ եղեւ կորիւն Աստուծոյ մարմնովն. որ զթմրեալս ի մեղս զարթուցանէր. եւ լեզուաւն զվէրսս չարացն բժշկէր։ Այս կորիւնս գանեալ եղեւ ըստ Եսայեայ». յոտիցն մինչեւ ի գագաթն ոչ եղեւ նմա առողջութիւն»։ Բայց յայս գանիցս եւ ի չարչարանաց Տեառն՝ երկու իրք մեզ յիշատաակ մնացին. մին փայտ խաչին. եւ երկու խորհրդածութիւն մարմնոյ եւ արեանն Տեառն։ Եւ երկոքեանս երկիւղ են սատանայի եւ դիւաց նորա. քանզի փայտ խաչին՝ ահարկու է. վասն զի է նմա սուր որով վիրաւորի. որպէս ասէ Ոսկէբերանն. այն քան է զօրութիւն սուրբ խաչին, զի թէ ոք մտօք հաատարմապէս ունիցի՝ ոչ դեւ մերձենալ կարասցէ, տեսեալ զսուրն որով ինքն ի բաց հատաւ։ Այլեւ ահարկու է դիւաց սուրբ մարմնոյ եւ արեն խորհրդածութիւնն. որպէս ասէ Ոսկէբերանն. «յամենայն ուրեք որ զարիւնն Տեառն տեսանեն, փախչին դեւք եւ ընթանան հրեշտակք»։ Յաղագս այս չորից պատճառացս՝ շինի եկեղեցին եւ օրհնի ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. որ է օրհնեալ յաւիտեանս ամէն։