Գիրք հարցմանց Երիցս երանեալ Սրբոյն Հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Զի՞նչ է էութիւն եւ բնութիւն՝ եւ անձն եւ գոյացութիւն։
       Պատասխան։ Էութիւն եւ բնութիւն մի են որպէս մարդկութիւն։ Այլ էութիւնն երբեմն նշանակէ զանձն որ ա՛ստ է եւ այժմ. իսկ բնութիւնն՛։
       Այլ գոյացո ւթիւնն է ունօղ բնութեանն, կամ ներքոյ կացեալ բնութեանն որպէս մարդ։ Իսկ ենթադրութիւն է զանազանելին եւ ո՛չ զանազանեալն բացորոշ յատկութեամբ. որպէս ոմն մարդ։ Իսկ անձն է զանազանեալ հանդերձ բացորոշ յատկութեամբ. որպէս Պետրոս։ Եւ անձն ունիլ ասի միայն ի պատիւ բանակա ն բնութեանն։ Եւ յա՛յտ է զի եզական եւ անհատն մարդ՝ է՛ զանազանեալ իւր յատուկ որակութեամբն։
       Հարց։ Ուստի՞ ճանաչի անհատն։
       Պատասխան։ Քանակաւն եւ որակաւն. զի սոքօք անհատ գոյացութիւնն երեւի։
       Հարց։ Քանի ի՞նչ է պարագրօղ մարմնոյ։
       Պատասխան։ Հինգ. այսինքն Քանակն որ է չափն։ Որակն. որ է գոյնն. ձեւն. տեղին . զատութիւնն։
       Վասն տեղւոյ հարցումն։ Զի՞նչ է տեղին։
       Պատասխան։ Տեղին է պարագրօղ մարմնոյ. զի ամենայն տեղեաւ պարագրի. եւ ամենայն տեղի է ի պատահական սեռէ։ Այլ է՛ տեղի բաղկացական մարմնոյ, եւ է՛ տեղի պատահական։
       Բաղկացական է, որ ընդ մարմնոյ մասկանցն գոյանայ ի ներս եւ ի դուրս. վերոյ եւ ներքոյ եւ շուրջանակի. զի իւրաքանչիւր մասունք ի տեղին ունին զդրութիւնն. եւ կայացեալ ի բոլորն։ Իսկ պատահական տեղի է, յորում նստեալ ոք՝ կարէ՛ թողուլ զայն եւ լինիլ յայս տեղւոջ. որպէս ի վեր կամ ի վայր։ Իսկ անմարմնոյն ո՛չ է տեղի մարմնական. որպէս Աստուծոյ կամ հրեշտակաց. կամ հոգւոց. զի անպարագրելի են։ Այլ եւ ո՛չ տեղի պատահական. թէպէտ ի նշան պատուոյ ասին յերկինս. այլ ոչ իբր ի մարմնական տեղւոջ։
       Եւ գիտելի է՝ զզանազանութիւն սոցա. զի հոգին է ի մարմինն կալմ ամբ եւ սահմանեալ. այլ ո՛չ պարագրեալ. իսկ հրեշտակն ո՛չ կալմամբ ի մարմին եւ ո՛չ պարագրեալ. այլ սահմանեալ։ Իսկ Աստուած արտաքոյ է սոցա. զի ո՛չ է սահմանեալ եւ ո՛չ պարագրեալ եւ ո՛չ կալեալ յիմեքէ. ո՛չ իմացմամբ եւ ո՛չ տեղեաւ կամ մարմնով։