Գիրք հարցմանց Երիցս երանեալ Սրբոյն Հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Ի յաւարէ պա՞րտ է յեկեղեցիս մատուցանել կամ մատաղել, թէ ոչ։
      
       Պատասխան։ Ի գողունից կամ յաղաղակոց ո՛չ է պարտ զի պիղծ է։ Այլ ի յաւարէ թագաւորաց որ ի յերկրէն թշնամեաց բերեն՝ հալալ է մատուսցի նուէրք յեկեղեցին։ Զի գործ արդարութեան է սպանանել զթշնամս՝ նոյնպէս եւ աւարն արդարութեան մասն է։
       Որպէս զաւար մադիանացոց Մովսէս մասնաւորեաց ի խորանն Աստուծոյ։
       Եւ այսպէս բաժանեսցեն զաւարն, ի ճէն զմինն տայցեն քահանայապետին. եւ յիսնէն զմինն քահանայից եւ աղքատաց. եւ հնգէն զմինն թագաւորաց բաին. եւ կէսն աւար բերողացն է զինուորացն. եւ կէսն այլ հեծելիցն. որպէս բաժանեաց Մովսէս։ Այլ եւ ոսկին ի յաւարացն թագաւորին է բաժին. եւ արծաթն թագուհւոյն եւ կամ իշխանացն։
       Եւ այլ աւարն զօրացն։
       Վասն Բնակութեանցն Հարցումն։
       Զի՞նչ նշանակէ որ Բ ցեղն եւ կէսն մնացին յայնկոյս Յորդանանու եւ ժառանգեցին, եւ այլքն անցին ի քանանացիքն։
      
       Պատասխան։ Բարւոք թուելութեամբ. Նախ՝ նշանակէ զնահապետսն. իե ազգ որ բնական օրինօք արդարացան նախ, եւ ապա գրաւորն բնականաւն զօրացեալ արդարացոյց զզնոսա։
       Երկրորդ՝ հին օրէնքն եւ մարգարէքն. որ նախ քան զմկրտութիւնս խորհրդով եւ օրինակօք յառաջապահք եղեն նորոյս։
       Երրորդ՝ հեթանոսաց ազգ. որ նախ քան զմկրտիլն բնական բարութեամբ եւ երկիւղիւ գան յԱստուածպաշտութիւն եւ մկրտին։
       Չորրորդ՝ ազգս քրիստոնէից. հաւասար անծեալք ընդ Յորդանան եւ մկրտեալք։ Այլ ոմանք մնացեալք ի մարմնի, եւ բազումք ժամանեալք յօթեւանս վերին։ Այլ տես զի ասէ. «Յառաջապահ եղբարցն եղիցուք, եւ ընդ նոսա ժառանգեսցուք զվիճակս մեր»։ Զի առաջին ընտրեալք եւ վերջին արդարք ի միասին ժառանգեսցեն զաւետիսն։ Ըստ այնմ. «Սոքա ամենայնքն վկայեալք ի հաւատոցն՝ չեւ եւս ընկալեալ զաւետիսն Աստուծոյ վասն մեր լաւագոյն համարեալ. զի մի՛ առանց մեր կատարեսցին»։ Այսոքիկ հասարակ կարծիք եւ ընդունելիք։
       Այլ ոմանք՝ ճաւոր զերկին, եւ վաթսնաւոր զդրախտն, եւ երեսնաւոր զերկիրս ասեն նշանակեալ Բ ցեղիցն յայնկոյս Յորդանանու, եւ թէպէտ ցեղիցն յերկիրն քանանացւոց։ Այլ այս ո՛չ է հասարակաց ընդունելի կարծիք։
       Իսկ թէպէտ ցեղն նշանակէ զեկեղեցի նոր օրինացս թէպէտ աստիճանօք կարգաւորեալ։ Եւ կէսն զնոսա, որք ունին թերութիւն ինչ ի հաւատս կամ ի վարս ինչ եւ յուսմունս։
       Իսկ ի վերջինն գաւառ՝ կիսովն իմանին կուսանքն ընտրեալք. որք լնուն զթերութիւն անկեալ դասուն։ Եւ թէպէտ միւս որմունք ըստ դասուցն իմանալեացն փառաբանիչք։ Եւ դարձեալ՝ հրեշտակք եւ մարդիկք մշտնջենաւորք՝ պակաս ունին առ Աստուածպետութիւնն յաւիտենական. եւ նա է կատարումն Ժերորդ. անսկիզբն եւ անվաշճան գոլով։ Իսկ զԽ իջեւանքն ոմանք խորհուրդ առնուն յետ ելիցն ի մարմնոյ հոգւոյն՝ ԽԽ աւուրբ հասեալ յօթեւանս։ Եւ վկայ ածեն զհամբարձումն Քրիստոսի յետ Խ աւուր։ Այլ եւ Փիլիպպոս խ օր արտաքոյ եկաց դրախտին։
       Ի յայս միտս խ կատարեն ննջեցելոց։ Զի ասեն եթէ՝ Խ օր էր պայմանն Ադամայ. յետ խ աւուր ուտէր ասեն՝ ի փայտէն գիտութեան եւ սրբութեամբ որդիս ծնանէր. եւ ապա ուտէր ի կենաց փայտէն եւ վերափոխէր. եւ այլ բազում բանս տողեն։
       Այլ ոմանք է օր ասեն յամել ի է գօտիս. վասն որոյ է օրէք առնեն։ Եւ ոմանք ի նոյն ժամն ասեն հասանիլ յիւրաքանչիւր օթեւանս։
       Այլ մեզ ուղղափառ եկեղեցոյս միջինն է ընդունելի։ Զի Խ վասն այն կատարեմք, որ առաջինքն զննջեցեալքն Խ օր լային անմխիթար. որպէս զնահապետն Յակոբ լացին Խ օր։ Այլ եւ ամսագլուխ կատարեմք։ Զի զահարօն եւ զՄովսէս լ օր լացին։ Իսկ է ի յայն խորհուրդն, զի որ ի պիղծ մերձենայր՝ է օր արտաքոյ բանակին կալով յերորդ եւ յէերորդ օրն սրբէր, եւ ապա մտանէր. վասն որոյ Գ օրէք եւ Է օրէք կատարեմք։
      
       Հարցում։
       Զի՞նչ նշանակէ Եղիազար քահանայ, եւ Յեսու, եւ իշխանքն որք բաժանեցին զերկիրն։
      
       Պատասխան։ Եղիազար՝ Աստուծոյ զօրութիւն լսի որ է Քրիստոս եւ քահանայ եւ փրկիյ մեր. եւ իշխանք՝ բաժան առաքեալքն աթոռակիցք Քրիստոսի։ Եւ սոքա բաժանեալ մեզ զերկիրն պարգեւաց. ա աստ զնոր օրէնք ն, եւ անդ զվերինն Երուսաղէմ։