Զի՞նչ
է
զանազանութիւնն
մեղաց։
Պատասխանի.
Մեղք
անունն
մի
է,
եւ
բոլորապէս
յերիս
տեսակս
որոշի.
այսինքն
ի
սկզբնականն,
եւ
ի
մահացումն,
ե
ի
ներելին։
Արդ՝
թէպէ
հոգին
ո՛չ
լինի
սերեալ
ի
հօրէն
որպէս
մարմինն,
սակայն
սկզբնական
մեղքն
անցանէ
ի
հոգւոյն
յԱդամայ
ի
հոգիս
զհետ
եկելոցն
միջնորդութեամբ
մարմնոյն
ցանկութեամբ
ծնելոյն։
Զի
որպէս
ի
մեղանչել
հոգւոյն
ապականեցաւ
մարմինն
Ադամայ
եւ
եղեւ
դիւրասահ
առ
վավաշոտ
ցանկութիւնն.
այսպէս
եւ
սերեալ
մարմինն
քարշելով
ընդ
ինքեան
զապականութիւնն՝
աղտեղացուցանէ
զհոգին։
Եւ
յայտ
է՝
զի
սկզբնական
մեղքն
է
ի
մարմինն
եւ
ի
հոգին։
Այլ
ի
մարմինն
նիւթօրէն
եւ
սկզբնաբար.
իսկ
ի
հոգին
տեսակաբար
եւ
իբր
նենթակայոջ։
Իսկ
ներելի
մեղքն
է
յանցանք
փոքրագոյն
քանզի
ի
մարնկունս
յետ
մկրտութեան
նախ
յառնեն
ներելիքն.
եւ
ապա
մահու
չափքն։
Եւ
կոչի
ներելի,
իբր
ներելի
եւ
թողլի.
զի
ակամայ
եւ
անգիտութեամբ
հանդիպի։
Իսկ
մահացուն
մեղքն
է
գլխաւորօրէն
Է.
կամ
ընդ
որպէս
ասացաւ։
Եւ
կոչի
մահացու,
զի
պարտական
առնէ
զմարդն
յաւիտենից
մահուն։
Գիտացեալք
զայս՝
այժմ
տեսցուք
զզանազանութիւն
սոցա։
Արդ՝
մեղք
կզբնականին
չորիւք
զանազանի
յայլոցն.
այսինքն
ի
մահացութենէն
եւ
ի
ներելոյն։
Ըստ
միութեան.
ըստ
հասարակութեան
ըստ
հաւասարութեան.
ըստ
որոկի
տարբերութեան։
Նախ
ըստ
միութեան.
զի
մի
է
մեղքն
սկզբնական
եւ
ո՛չ
բաժանի.
որպէս
մահացուն
Է.
եւ
ներելին
Գ։
Երկրորդ
ըստ
հասարակաութեան.
զի
հասարակաբար
որք
հաղորդի
բնութեան՝
հաղորդի
եւ
սկզբնականին։
Զի
մահացուն
ոչ
է
ի
յԵրեմիայ
եւ
ի
Յոհաննէս
որք
սրբեցան
յորովայնէ.
թէպէտ
ոչ
զերծանեին
ի
ներելւոյն։
Այլ
կոյսն
Մարիամ
Աստուածածին՝
էր
ազատ
ի
մահացութենէն
եւ
ի
ներելւոյն.
բայց
ո՛չ
ի
սկզբնականէն.
զոր
հոգգւովն
սրբով
մաքրեցաւ։
Բայց
միայն
փրկին
մեր
Քրիստոս
էր
ազատ
ի
սկզբնականէն։
Որոյ
պատճառէ,
զի
ոչ
ի
սերմանէ՝
այլ
ի
մաքուր
արենէ
կուսին
էառ
մարիմն։
Երրորդն
ըստ
հաւասարութեան.
զի
սկզբնականն
հաւասարապէս
է
ամենայն
մարդկան։
Եւ
զի
ոչ
է
որպէս
մահացուն
մեծ
կամ
փոքր.
որպէս
շնութիւն
մեծ
է
քան
զպոռնկութիւնն.
եւ
մարդասպանութիւն
քան
զգողութիւն։
Չորրորդն
ըստ
տարբերութեան
որակացն։
Նախ՝
զի
սկզբնականն
հարկիւ
եւ
ակամայ
տիրէ։
Իսկ
սոքա
ըստ
կամաց։
Երկրորդ՝
զի
սկզբնականն
բնութեանն
հետեւի,
իսկ
սոքա
անձին։
Յաղագս
որոյ
այն
որ
ըստ
բնութեան
է
մեղք՝
ըստ
բնութեանն
եւ
յորդին
անցանէ։
Իսկ
անձնականն
ոչ.
զի
ներգործութեամբ
է
ստացեալ
զայնոսիկ։
Իսկ
զանազանի
մահացուն
եւ
ներելին
ըստ
առաւելութեան
եւ
նուազութեան.
որպէս
առաւել
է
հարկանումն
օձի
քան
զլուոյ.
եւ
նետին
քան
զփշի։
Այսպէս
եւ
մահացունէ
առաւել
քան
զներելին։
Դարձեալ
զանազանին
ըստ
թուոյ.
զի
մահացՈՒն
յեօթն
բաժանի.
որք
են
գլխաւորագոյնք։
Իսկ
ներելին
թէպէտ
որոշի
յերիս
տեսակս
ըստ
մեծութեան
եւ
նուազութեան.
այլ
մանրամասնաբար
յանթիւս
ելանէ։
Որպէս
ծիծաղիլ.
վայրաբանել.
եւ
այլն։
Այս
բաժանումս
է
ըստ
տեսակի
մեղաց։
Դարձեալ՝
ըստ
ենթակային
բաժանի
մեղքն
յերիս.
այսինքն
ի
մեղք
սրտին.
ի
մեղք
բերանոյն.
եւ
ի
մեղք
մարմնոյն։
Մեղք
սրտին
է
մեղք
խորհրդոցն
Մեղք
բերանոյն
է
մեղք
լեզւին
Եւ
մեղք
մարմնոյն
է
առ
հասարակ
զգայարանացն։
Դարձեալ
զանազանին
սոքա.
զի
մեղք
խորհրդոյն
կայանայ
յերիս.
ի
տեսանելն,
ի
հաւանիլն,
եւ
ի
կամիլն։
Եւ
մեղք
լեզուին
ի
սուտն,
ի
զուրն,
եւ
յանիրաւելն։
Զի
սուտ
է
բառնալն
զոր
ունի։
Եւ
զուրն
է
դնել
զոր
ոչ
ունի։
Իսկ
անիրաւելն
է
բանիւ
առ
վերինս
եւ
առ
ներքինս
աւ
առ
հաւասարս։
Այլ
եւ
մեղք
մարմնոյն՝
ի
հեշտանալն,
ի
սովորիլն,
եւ
ի
կապիլն
առ
մեղս։
Այսպէս
զանազանին
մեղք
ըստ
նիւթոյն
եւ
ենթակային։
Դարձեալ
ըստ
կատարման
բաժանի
մեղքն
յերիս.
այսինքն
ի
գործ
մեղացն,
եւ
յունակութիւնն,
ի
պատիժն։
Եւ
սոքա
այսպէս
զանազանին։
Նախ՝
զի
գործ
մեղաց
է
ի
զգայութիւնս
ներքին
կամ
արտաքին։
Եւ
ունակութիւնն
է
ի
խորհուրդն
եւ
ի
կամքն։
Եւ
պատիժն
ի
հոգին
կամ
ի
մարմինն։
Դարձեալ
բաժանին,
զի
գործ
մեղացն
է
յանցեալն
եւ
գգնացեալն։
Եւ
ունակութիւնն
է
մնացեալ
միշտ։
Եւ
պատիժն
է
ի
հանդերձեալն
որ
է
ապագայն։
Դարձեալ
զանազանին.
զի
գործ
մեղացն
է
յայլմէ
առ
մեզ՝
կամ
ի
մէնջ
առ
այլս.
այսինքն
ի
պատրանաց
բանսարկութիւն
եւ
ի
չարաց
ոմանց
առ
մեզ.
եւ
ի
մէնջ
առ
ընկերակից
մեր։
Իսկ
ունակութիւն
մեղացն
է
ի
մէնջ
եւ
առ
մեզ.
զի
կամաւորապէս
կրեցաք
եւե
կամաւոր
պահեմք
ի
մեզ։
Իսկ
պատիժն
է
յայլմէ
առ
մեզ.
այսինքն
յարդար
իրաւանցն
Աստուծոյ
անիրաւս
հասեալ։
Դարձեալ
զանազանին
սոքա
ըստ
սեռին.
զի
գործ
մեղացն
է
ի
սեռս
առնելոյն.
եւ
պատիժն
ի
սեռս
կրելոյն.
եւ
ունակութիւն
ի
սեռս
ունելոյն։
Եւ
որպէս
այլ
է
ունելն
եւ
առնելն
եւ
կրելն.
Այսպէս
այլ
է
ունակութիւն
մեղաց.
եւ
առնել
զմեղս.
եւ
կրել
զպատիժս։
Այս
քան
ըստ
տեսակի
եւ
ըստ
նիւթոյ
եւ
ըստ
կատարման
զանազանութիւն
մեղաց։
