Գիրք հարցմանց Երիցս երանեալ Սրբոյն Հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Եւ երեք աւուր յիշատակ ննջեցելոց ունի բազում խոորհուրդ։
       Նախ՝ զի Գ թիւն խորհրդաւոր է. որ ունի սկիզբն եւ մէջ եւ կատարումն։ Եւ ամենայն ինչ որ յաշխարհականի է՝ յայսմանէ արտաքս ո՛չ է. եթէ ժամանակն եթէ կեանքն եւ եթէ փոփոխումն մեր։
       Երկրորդ՝ զի Գ օր են ամենայն աւուրք մարդոյ. այսինքն օր ծննդեանն. օր սննդեանն. եւ օր մահուանն։ Եւ Գ փոփոխումն ունիմք. զի նախ յոչէ է ի յէութիւնն գամք։ եւ յէութեանս միշտ փոփոխիմք վասն կարօտութեան, եւ յետոյ յէութենէ յոչ էութիւն փոփոխիմք մարմնով։
       Յայս Գ փոփոխմանէս Աստուած ամենեւին անփոփո՛խ է։ Իսկ հրեշտակք զմինն ունին. զի յոչ է է՛ եղեն. եւ զերկուքն չունին։ Իսկ դեւք զերկուքն ունին. զի յոչէից եղէն. եւ փոխեցան ի բարւոյն ի չար. այլ զմինն չունին։ Իսկ մարդ զերեքեանն ունի. Վասն որոյ երեքօրեայ յիշատակ կատարեմք։
       Երրորդ՝ զի Գ են տեսակք հոգւոց. տնկական, զգայական, բանական. եւ սոքօք մեղանչեմք։ Նաեւ Գ զօրութիւնք են տնկականին. այսինքն կերակրիլն, աճիլն, եւ ծնանիլն, եւ մեք ունիմք զայս։ Այլ եւ բանական հոգւոյ Գ են զօրութիւնք. բան ցասումն եւ ցանկութիւն։ Նաեւ երիւք լինի թողութիւնք մեղաց. այսինքն զղջմամբ խոստովանութեամբ եւ ապաշխարութեամբ. որ լինի մտօք բանիւ եւ գործով։
       Չորրորդ՝ ի մարմնաւորս Գ օր լինի հարսանիո. նոյնպէս եւ սուրբքն հոգեւոր հա՛րսն են Քրիստոսի հաւատն նշան է նոցա, եւ բարի գործքն զարդ. եւ մահն ի հարսանիս ընթանալ. եւ յարութիւնն միանալ սիրով ընդ փեսային Քրիստոսի եւ մտանել յառագաստն ընդ իմաստուն կուսիցն։
       Հինգերորդ՝ յետ Գ օրեայ թաղմանն Քրիստոսի եկին առաքեալքն եւ կանայքն ի գերեզմանն. եւ տեսին յարուցեալ զՔրիստոս. յայս միտս գամք ի գերեզմանս ննջեցելոցն. եւ աւետիս յարութեան տամք նոցա. եւ տեսեալ հոգով ուրախանամք։
       Վեցերորդ, ի փոխումն Աստուածածին կուսին յետ Գ յաւուր ձայն հրեշտակացն դադարեցաւ. եւ յորժամ բացին զգերեզմանն, գտին թափուր ի սուրբ մարմնոյն. զի վերափոխեաց զնա Աստուած ի Տեղի ուր ինքն գիտէ։ վասնորոյ Գ օր յիշատակ կատարեմք եւ գամք ի գերեզմանն։ Եօթներորդ՝ Գ օրս այս նշանակեցաւ յերիս աւուրսն որ նախ քան զլինիլն լուսաւորաց. զի լոյսն անմարմին սփռիւր ի յերկինս եւ լուսաւորէր մինչեւ ցերեկոյ. եւ դարձեալ ի դրախտն ամփոփէր զգիշերն։ Այսպէս եւ բաժանեալ հոգին ի մարմնոյ՝ ընթանայ յերկինս եւ ամփոփի ի տեղւոջ լուսոյ յօթեւանս հոգւոց. մինչ դարձեալ միաւորի ընդ մարմնոյն եւ իբրեւ զարեգակն պայծառացեալ ծագէ ընդ Քրիստոսի։
       Ութերորդ Գ օրս այս օրինակեցաւ ի զենումն Իսահակայ. զի հայրն Աբրահամ առեալ հուր եւ սուր, եւ յետ երից աւուրց տեսին զտեղին ի հեռաստանէ որպէս ասէ պատմութիւնն։ Արդ հայրն Աբրահամ նշանակէ՛ զՀայր Աստուած. եւ հուր եւ սուր՝ տանջանարանք որ հանդիպին ի ճանապարհ օդոյդ։ Եւ Բ ծառայքն՝ սպասաւոր հրեշտակքն։ Եւ զերծեալ Իսահակ եւ խոյն զենեալ. զի հոգին զերծանի ի տանջանացն եւ մարմինն մեռանի։ Եւ ի հեռուսստ տեսեալ զտեղին, զի յետ կատարածի մարմնով առնլո՛ց են իւրաքանչիւրոք զփառս կամ զտանջանս։
       Իններորդ, Գ տեղիք մարդկան նշանակեցաւ յեռայարկ խորանն Մովսէսի. առաջին միջին եւ վերջինն։ Այսինքն սուրբն սրբոց որ է արքայութիւնն երկնից. ուր աստուածութիւնն է բնակեալ. եւ քերովբէիւք սպասաւորեալ։
       Եւ միջին սրբութիւն է կայանք հոգւոցն. ուր աշտանակն լուսոյ եւ խունկն եւ հաց երեսացն։ Որք են անուշահոտ հոգիք սրբոցն հանդէպ երեսացն Քրիստոսի իտեղւոջ մշտնջենաւոր լուսոյն։ Իսկ վերին եւ արտաքին սրահն ուր զենմունք եւ պատարագն մատչէին, է՛ մարմնական աշխարհս այս. ուր արդարք եւ մեղաւորք ի միասին բնակին կարօտ կերակրոց եւ ըմպելեաց։ Զի աղօթիւք եւ զանազան մաքրութեամբ սրբեմք զմեզ, եւ յետ աստեացս մտանեմք ի կայանս հոգւոց, եւ ապա յետ յարութեանն ի կատարածի միանգամայն մտանեմք ի սուրբն որ է արքայութիւնն երկնից։
       Տասներորդ՝ Գ օրս այս նշանակեցաւ որ ասէր Մովսէս ցփարաւօն՝ արձակեա՛ զԻսրայէլ զի յերեք օրեայ ճանապարհ երթիցեն եւ երկիր պագցեն այն իւրեանց։ Զոր բազում հարուածովք եհան զժողովուրդն. եւ գնացին յերեքօրեայ ճանապարհ, ի տիւն ամպ հովանի, եւ գիշերն լոյս գայր. եւ ծովն պատառեցաւ. եւ փարաւօն ընկղմեցաւ. եւ նոքա կացին յանապատ ամս Խ եւ այլն։ Արդ եգիպտոս նշանակէ՛ զաշխարհս որ է՛ հալոց չարութեան եւ տեղի ծառայութեան մեղաց եւ սատանայի որ է՛ փարաւօն։ Եւ ի ձեռն հրեշտակի բազում պատուհաս եւ հարուած կրէ աստ մարմինս. եւ հոգին անվնաս մնայ որպէս զԻսրայէլ. եւ ելեալ ի մարմնոյն ընթանայ յօդս։ Եւ մկրտութեանն շնորհք եւ դաւանութիւնն սուրբ՝ հովանի եւ լուսատու լինի հոգւոյն։
       Եւ ծովն պատառեալ ի ձեռն Մովսիսի այսինքն խաւարային անդունդք օդոյդ ի ձեռն առաջնորդ հրեշտակին։ Եւ փարաւօն ընկղմեալ զօրօքն։ զի ոչ ինչ կարեն վնասել չար դեւքն՝ քրիստոնէից հոգւոց։ Եւ անապա՛տ է՛ կայանք հոգւոցն անկարօտ մարմնական պիտոյից։
       Մանանայ նոցա բանն Աստուծոյ. եւ ջուր հոգին սուրբ։ Զգեստ անմաշելի գործք իւրեանց։ Եւ Խ ամն է՛ ԴԺ. այսինքն մինչ ի կատարումն չորեքնիւթեայ կենցաղոյս։
       Եւ ապա՛ ի ձեռն Յիսուսի արժանաւորքն մտանեն յարքայութիւնն երկնից եւ ժառանգեն զնա՛. ըստայնմ «եկայք օրհնեալք հօր իմոյ ժառանգեցէք զարքայութիւնն երկնից» Իսկ անարժանքն որ ունէին զսիրտն յԵգիպտոս, սատակեցան յանապատին եւ ո՛չ մտին յերկիրն պարգեւաց։ Այսպէս թէպէտ քրիստոնէից հոգիքն որ անարժանք են՝ ի ձեռն հրեշտակին ժամանեն ի կայանս հոգւոցն այսպիսի սքանչելեօք։
       Այլ յորժամ սիրտն կապեալ է ի մեղս աշխարհի եւ ոչ կարաց ապաշխարհութեամբ քաւել. ո՛չ մտանէ յարքայութիւնն երկնից։ Եւ թէ ոք ասիցէ, թէ տուրք աղօթք եւ պատարագ, եւ ո՞չ է օգուտ նոցա։ Ասեմք թէ որ ունին զհաւատ սուրբ Երրորդութեանն եւ անկան ի սխալանս աշխարհի. եւ զղջացան եւ խոստովանեցան զմեղս, եւ ո՛չ կարացին բովանդակ ապաշխարել. նոցա՛ է օգուտ պաշտօն եւ պատարագ եւ այլն. զի զպարտս նոցա մեք հատուցանեմք. եւ ազատի նա ի պատժոց անտի։ Իսկ թէ անզեղջ կամօք եւ առանց խոստովանութեան ի մեղս մեռան, ո՛չ է օգուտ նոցա. թէպէտ մկրտեալ իցեն եւ հաւատացեալ. զի հաւատք առանց գործոց մեռեալ են։ Ա՛յս է խորհուրդ Գ օրեայ ննջեցելոց յիշատակին։ Եւ այլն յառաջագոյն ասացաւ Գ հանգստեան դնելոյ։
       Այսքան առ այս։