Ի
ԳԻՐՍ
մեր
առ
մեծն
Տիգրանաւ
գտանեմք
առաջին
յիշատակ
ութիւն
յայսպիսիս,
որ
բազմացոյց
զփարթամ
ութիւն
'ի
զգեստս.
զի
ասէ
վասն
նորա
Խորենացին
ա.
24.
«Մթերս
ոսկւոյ
եւ
արծաթոյ
եւ
քարանց
պատուականաց
եւ
զգեստուց
եւ
պէսպէս
գունոց
եւ
անգուածոց՝
արանց
հասարակաց
եւ
կանանց
միանգամայն
բազմացոյց.
որով
տգեղագոյնքն
իբրեւ
զգեղաւորս
երեւէին
սքանչելիք,
եւ
գեղաւորքն
ըստ
ժամանակին
առ
հասարակ
դիւցազնացեալք
»։
Իսկ
առ
մատենագիրս
օտար
ազգաց՝
վասն
զգեստուց
Մարաց
եւ
Պարսից
եւ
ասորեստանեայց
գտանի
յիշատակութիւն.
բայց
որպէս
ազդ
արարեալ
է
մեր
եւ
այլուր,
նախնի
մատենագիրք
յորժամ
զՀայս
նմանս
տեսանեն
յիրս
ինչ
մերձակայ
ազգացս
այսոցիկ՝
ոչ
խօսին
ուրոյն
զՀայոց.
քանզի
Մարք
եւ
Պարսիկք
եւ
Ասորեստանեայք,
որպէս
եւ
Պարթեւք,
եղեն
հզօր
տէրութիւնք
յոյժ
քան
զմերն,
մինչեւ
զմեզ
ընդ
իւրեանց
տէրութեամբք
գրաւեալ
ունէին
ժամանակս
բազումս.
վասն
որոյ
եւ
'ի
պատմելն
զսոցանէ՝
պատմեալ
համարէին
եւ
զՀայոց։
Զորոյ
զօրինակն
ցուցեալ
է
մեր
'ի
բերս
աշխարհիս
Հայոց.
զի
յոր
ինչ
իրս
նմանի
աշխարհ
մեր
Մարաց
կամ
Պարսից
աշխարհին՝
Ստրաբոն
զՄարացն
յիշելով
եւ
զՎրկան
աշխարհին
Պարսից՝
'ի
Հայաստան
միայն
զնման
լինելն
նոցին
յիշատակէ
բազում
ուրեք։
Այսմ
ծանօթ
ութեան
'ի
վերայ
հասեալ,
յիշեսցուք
ապա
եւ
ինչ
ինչ
զոր
օտարազգի
մատենագիրք
գրեցին
վասն
զգեստուց
նախագրեալ
ազգաց
սահմանակցաց։
Դիոդորոս
սիկիլիացի
հա.
ա.
թղթ.
119.
'ի
պատմելն
զխաղալ
Նինոսի
'ի
վերայ
բակտրիացւոց,
եւ
զՇամիրամ
ասէ
գնացեալ
ընդ
նմա,
որ
առ
'ի
դիւր
ութիւն
բազմօրեայ
ճանապարհորդութեանն
զգեցեալ
էր,
ասէ,
պարեգօտ
ինչ՝
որով
ոչ
ճանաչէր
արդեօք
այր
իցէ
թէ
կին։
Բարեձեւութիւն
այսր
զգեստու
այնչափ
հաճոյ
գտաւ,
ասէ,
ամենեցուն,
մինչեւ
ապա
նաեւ
Մարաց
եւ
Պարսից
զնոյն
ագանիլ
պարեգօտ
'ի
գրաւելն
նոցա
զԱսիա։
Ի
բանից
աստի
Դիոդորայ
աներկբայ
հաւաստի
թէ
քանի՛
դիւրութեամբ
մտեալ
իցէ
այն
ձեւ
նաեւ
'ի
Հայս,
ընդ
որս
այնչափ
էր
ընտան
ութիւն
Շամիրամայ՝
մինչեւ
զամարաստուն
իւր
'ի
Հայս
կանգնել,
եւ
զամառն
ողջոյն
'ի
Հայաստան
անցուցանել.
այլ
Դիոդորոս
զՄարացն
յիշելով
զմեծ
տէրութիւն,
ընդ
նովաւ
իմացեալ
համարիմ
եւ
զմերն։
Ըստ
այսմ
իմա
եւ
զոր
Ստրաբոն
ժե.
734.
ստորագրէ
վասն
զգեստուց
Պարսից,
եւ
ժզ.
746.
վասն
Ասորեստանեայց,
յորոց
սակաւուք
զանազանեալ
համարիմ
եւ
զզգեստս
մերոց
նախնի
հայկազանց,
որպէս
եւ
զՊարթեւաց,
զորոց
գրէ
Յուստինոս։
Իսկ
յանուանէ
յիշատակեալ
վասն
հայկական
զգեստուց՝
գտանեմք
այս
առ
Ստրաբոնի
ժա.
530.
բայց
ըստ
նախնի
առասպելաբանութեանն
Յունաց,
ուր
գրէ.
Ասեն
եւ
վասն
հայկական
զգեստուց
լինել
թեսսաղեան,
ունել
պարեգօտս
արձակս
պղճնաւորս,
զորս
ետողեանս
անուանեն
'ի
թատրոնս,
գօտեւորեալ
զկրծովք,
զորոյ
եւ
զնմանութիւն
'ի
թեսսաղեանց
առեալ
էին
թատրոնականք.
քանզի
թեսսաղեանք
պէտս
ունէին
ագանիլ
պարեգօտ
երկայնաձեւ,
գոլով
բնակեալք
յառաւել
հիւսիսակողմն
եւ
'ի
ցրտասառոյց
երկիրս
քան
զամենայն
Յոյնս։
