Ծիսական կարգերը հայոց մէջ

ԵՐԿՈՒ ԽՕՍՔ
       Ցանկանալով վերջնական կորստից ազատել հայ ազգագրութեան վերաբերեալ նիւթեր, ես երկիւղ կրեցի թէ մի գուցէ աչքիցս խուսափեն շատ ծէսեր եւ սովորութիւններ, որոնք թէպէտ աննշան, աննկատելի են, սակայն ուսումնասիրութիւնների համար անհրաժեշտ են, ուստի եւ որոշեցի ինձ առաջնորդ ընտրել անզուգական Հերբերդ Սպենսերի առ այժմ «lnstitutions ceremonielles» ուսումնասիրութիւնը, պատրաստեցի մանրամասն ծրագիր՝ հարցերով եւ այս նպատակով ճանապարհորդեցի Աղէքսանդրապօլ, Կարս, Կաղզուան, Հին Նախիջեւան։ Երեւան, Վաղարշապատ եւ հաւաքեցի բաւականաչափ նիւթ, որ լրացրի Վասպուրականում ճանապարհորդելիս եւ Անդրկովկասի գաւառներում արդէն հաւաքած նիւթերուս։ Այս իմ անձնական հաւաքածուի վրայ աւելացրի հայ ազգագրութեան եւ հայ հին մատենագրութեան մէջ եղած ցրուած նիւթերը եւ կազմեցին ներկայ երկը, ուր նիւթերը հայկական են, իսկ ծրագիրը եւ լուսաբանութիւնը ամբողջովին Հ. Սպենսերինը։ Մի քանի տեսութիւններ միայն, որոնք ինձ համար լիովին ընդունելի չէին թւում, ես լռութեամբ անցայ։ Քանի որ ուսումնասիրութիւններ կատարելու համար երբէք ժամանակ չի պակասելու, մինչդեռ եթէ մի քառորդ դար էլ անտարբեր գտնուենք հայկական նիւթերը հաւաքելու՝ շատ ու շատ նիւթեր բոլորովին անհետանալու են, ուստի իմ անմիջական նպատակը ոչ թէ ուսումնասիրութիւն տալն է, այլ եւրոպական ուսումնասիրութեան լուսով հայկական նիւթերը որոնել, գտնել եւ կորստից ազատել։