Պատմութիւն Տարաւնոյ

[Դ ] ՊԱՏՃԷՆ ԵՐԿՐՈՐԴ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻՆ 1, ՈՐ ՅԱՐՁԱՆՆ ԵՂԵՒ 2
      
       1  Ի ժամանակսն յայնոսիկ լուր եհաս ի դուռն արքայի, թէ Կոստանդիանոս կայսրն հաւատաց յԱստուած եւ դադարեցոյց զհալածումն եկեղեցեաց՝ քաջութեամբ կալեալ զթագաւորութիւնն։ 2  Ապա խորհուրդ ի մէջ առեալ՝ գնալ ի դուռն կայսեր վասն դնելոյ դաշինս խաղաղութեան ի միջի իւրեանց ։ 3  Եկին հասին ի գաւառն Ապահունեաց, ի քաղաքագեղն Մանծկերտ ։
       * հիւսիսոյ զաւրս գումարեալ՝ եկն ի վերայ իշխանին Վրաց ։ 5  Եւ զնա փախստական արարեալ՝ բերին մինչեւ ի Կարնոյ քաղաք , եւ զերկիրն գերի վարեալ՝ տարան ոգիս քառասուն եւ երկու հազար։ 6  Իբրեւ եհաս պատգամաւորն Վրաց առ թագաւորն Տրդատ եւ խնդրեալ իւր զաւր յաւգնականութիւն, զի մի՛ տացէ զերկիրն տանել , եւ թագաւորն տուեալ ԼՌ արանց ի ձեռն իշխանին Ապահունեաց եւ առաքեաց յաւգնութիւն նմա։ 7  Եւ երթեալ՝ ամսաւրեայ ժամանակս յամեցին եւ սակաւ մի գերութիւն դարձուցին եւ երեք իշխան ըմբռնեցին եւ ածին ։ 8  Եւ կողմնապահ թողեալ երկրին՝ ինքեանք դարձան առ թագաւորն։
       9  Իսկ իմ աղաչեալ զսուրբն Գրիգոր՝ գնալ ի վանսն իմ , զոր ինքն հիմնարկեաց յանուն Կարապետին , զի կայր լոկ միայն հիմնարկեալ , զոր թագաւորն իսկ յանձին կալեալ՝ գալ ի տեսութիւն տեղեացն, զոր հիմնարկեաց։ 10  Եւ ելեալ ի դաշտիցն տեղեացն՝ թագաւորն ընդ լեռնակողմն գնայր ։ 11  Քանզի ոմանք տեսեալ զզաւրսն Յունաց՝ համբաւեցին, թէ իշխանքն հիւսիսոյ թագաւորին ծանր զաւրաւք գան ի վերայ (քանզի Տրդատ բազում գաւառս եւ քաղաքս էր զնոցա քանդեալ եւ վաթսուն հազար արս ի գերութիւն իջուցեալ ի Դուին ), իբրեւ տեղեկացաւ, եթէ Յունաց զաւրքն էին, դարձաւ ի գաւառն Հաշտենից ։ 12  Եւ եկն բանակեցաւ ի գլուխ Արձանին վասն ընդարձակութեան վայրուցն ։
       * եկաք ի տեղին Իննակնեան հանդերձ թագաւորաւն , խնդիր արարաք Անտոնի եւ Կրաւնիդեայ ։ 14  Իսկ պաշտաւնեայքն ասեն. ÇԱյս ամ մի է, սակաւ ինչ պակաս , մեք զնոսա չեմք տեսեալ È։ 15  Եւ տրտմեցաւ յոյժ թագաւորն , զի ի վաղնջուց ցանկայր տեսանել զնոսա։ 16  Իսկ սուրբն Գրիգոր առաքեաց խնդրակս՝ զԱղբիանոս եպիսկոպոս հանդերձ երկու սարկաւագաւք պատուէր տուեալ նոցա , եթէ՝ ÇԸնդ առաւաւտն ելանեն յանտառէն ի բլուրս ուրեք, եւ դու անդ կա՛ց զգուշութեամբ , զի մի՛ զքեզ տեսցեն եւ փախիցենÈ։
       17  Եւ յաւուրս Դ ոչ կարացին գտանել։ 18  Եւ լուսանալ հինգերորդ առաւաւտուն՝ լուեալ զձայն սաղմոսերգութեան նոցա , զի գային յանտառէն, յարեւմտից կուսէ , ի քաղցրահամ յաղբերէն ։ 19  Եւ եկեալ ի բլուրն արեւելեան, ի տեղիս արարոցն Դեմետրեայ, զոր կոչեմք Արեւոց բլուր , զի անդ իսկ էին դարափոսք խուցք նոցա ի կողմանէ արեւելից ։
       20  Եւ իբրեւ մերձեցան ի վերայ աղբերն , սկսան ասել . ÇԼսելի արա՛ ինձ, Տէ՛ր , առաւաւտուց զողորմութիւնս քո È։ 21  Իսկ Աղբիանոս ասէ. ÇՀոգի քո բարի առաջնորդեսցէ ինձ È։ 22  Եւ աղաւթեալ անդ՝ ասէ Անտոն ցԱղբիանոս . ÇԲարի՛ եկիր, ճանապարհո՛րդ խաղաղութեան È։ 23  Եւ նա ասէ. ÇԲարւոք գտաք զձեզ, աւթեւա՛նք Հոգւոյն Սրբոյ եւ ճրա՛գք լուսոյ ։ 24  Այլ՝ աւետիք ձեզ, զի սուրբն Գրիգոր եւ Տրդատ թագաւորն ի բնակութիւնս ձեր եկեալ են եւ յոյժ խնդրեն զձեզ È։ 25  Իսկ նոքա ասեն . ÇԵւ ձեզ՝ աւետիք , զի սատանայ կործանեցաւ, եւ Աստուած այսաւր կրկին ուրախութեամբ լցեալ՝ զՀոգին Սուրբ առաքեաց ի վերայ աշխարհիս Հայոց եւ նոյն ժամայն լցոյց զարարածս իջմամբ Սուրբ Հոգոյն È։ 26  Եւ կոչեցաւ տեղին այն Աւետեաց բլուր։
       27  Եւ առաքեաց Աղբիանոս առ մեզ զերկու սարկաւագսն աւետաւորս, զոր լուեալ մեր՝ յոյժ ուրախ եղաք ։ 28  Եւ դարձեալ զնոյն սարկաւագսն առաքեաց սուրբն Գրիգոր աւետաւորս առ թագաւորն , ի ստորոտ Արձանին , զոր յոյժ ուրախացեալ խնդացեալ՝ եկն ի վանսն հանդերձ գլխաւոր իշխանաւք ։ 29  Իսկ զտեղին , ուր զաւետիսն ետուն, հրամայեաց վէմս ժողովել բլրաձեւ եւ կանգնեաց անդ նշան խաչի , զոր եւ կոչեմք Աւետեաց խաչ ։
       * առեալ սրբոյն Գրիգորի զդասս պաշտաւնէիցն եւ զնշան տէրունական խաչին, հանդերձ ջահիւք եւ անուշահոտութեամբ խնկոց եւ պաշտմամբք , որ եւ ձայն ուրախութեան պաշտմանն զանտառս հնչեցուցանէր, եւ մերձեալ ի բլուրն՝ ընդ յառաջ եղեն մեզ, եւ միաբան ի բլուրն ելեալ՝ աղաւթեցաք։ 31  Եւ յետ ողջունին ասէ սուրբն Գրիգոր. ÇԲարւոք գտաք զձեզ, առաւա՛ւտ խաղաղութեան È։ 32  Իսկ նոքա ասեն. ÇԲարի՛ եկիր, արուսեա՛կ արդարութեան, որ զտիեզերս լուսաւորեցեր , մշա՛կ առանց ամաւթոյ եւ աշտանա՛կ բարձրագոյն, քան զերկինս È։ 33  Եւ բազում անգամ համբուրեալ զմիմեանս եւ առեալ զնոսա՝ գայեաք յեկեղեցին, զի ոչ էր բլուրն հեռի ի տեղեաց , այլ սակաւ մի ի բացեայ էր, ի հիւսիսոյ կողմանէ, եւ ինքն հայի ընդ յարեւելս , բարեհամ եւ դիտանոց, երեւակ բազում վայրուց ։
       * ածաք զնոսա առ թագաւորն, եւ բազում ժամս արտասուէր թագաւորն եւ հայցէր աւրհնիլ ի նոցանէ։ 35  Եւ յարուցեալ համբուրեաց զնոսա, եւ նստան առաջի վկայարանին, եւ նոքա բազում վարդապետութեամբ խաւսէին ընդ նոսա եւ ուսուցանէին զսրբութեան կրաւնս ։ 36  Եւ կացեալ անդ աւուրս հնգետասան՝ թագաւորն ի նոյն տեղիկանգնէր զտէրունեան նշան՝ մեծանդամ քարակոփ , ի տեղի տաճարին, ուր Գիսանէսն էր, առաջի աղբերն, ուր զբժշկութիւնսն կատարէր ։
       37  Եւ յորժամ կանգնեաց զսուրբ խաչն՝ տաւն ուրախութեան կատարեցին։ 38  Եւ ամենայն բազմութիւն ժողովրդոցն, որք կուտեցան ի տեղեաց տեղեաց, եւ եղեն թուով արք ՃՌՆԾ՝ թող զզաւրս թագաւորին եւ զպաշտաւնեայս սրբոյն Գրիգորի ։ 39  Քանզի թագաւորն հրամայեաց թուել եւ զթիւն ի բուն խաչին ետ գրել , զի լիցի վկայ ազգաց անցելոց յետ ժամանակաց ։
       40  Եւ իբրեւ կատարեաց զպաշտաւն աւուրն , եկին հասին զաւրքն, որ ի Վիրս էին, առ թագաւորն եւ ածին ընդ ինքեանս երեք իշխանս եւ Ն այր ընտիր ։ 41  Զոր տեսեալ թագաւորին՝ ուրախ եղեւ յոյժ եւ գոհացաւ զԱստուծոյ, որ ետ ի ձեռս նորա զթշնամիս իւր, եւ առեալ զնոսա՝ արձակեաց կապեալս յամուրն Ողկան։
       42  Եւ ինքեանք յառաջեալ գնացին . բազում աւուրց աւթեւանաւք զանց առնէին մինչեւ հասին ի Հռոմ քաղաք։ 43  Եւ անդ կացեալ սակաւ աւուրս եւ դարձան մեծաշուք պատուով եւ բազում ուրախութեամբ ։ 44  Գային հասանէին յԵկեղեաց գաւառն, ի Թիլն աւան ։ 45  Եւ յետ երից աւուրց ելեալ անտի՝ գային ընդ գաւառն Պալունեաց եւ երկուս աւուրս մնացին ի մեծ աւանն Հոռեանս ։ 46  Եւ անտի ելին եկին ի գեւղն Կուառս, եւ քանզի աշխատեալք էին, հանգիստ առնէին այն աւր ։
       47  Արդ՝ յորժամ գնացին զաւրքն ի Վիրսն եւ դարձուցին զգերիսն եւ զերիս իշխանսն եդին յՈղկան, զորս ածին ընդ իւրեանս կապեալս, եւ կողմապահ թողին զիշխանն Աղձնեաց չորեք հազար արամբք ։ 48  Իսկ նորա կաշառեալ ի թագաւորէն հիւսիսոյ , առեալ ի նմանէ ԿՌ դահեկան , եւ գնաց ինքն յերկիրն Ապահունեաց։ 49  Զի ամենայն ջան նենգութեանն վասն թագաւորին ունելոյ էր, զոր ոչ իմացաւ Տրդատ վասն թշնամանացն։ 50  Եւ նա զորս փախստականս ըմբռնէր, կապել տայր եւ ի բանակն արկանել , եւ այնչափ հմտութեամբ եկեալ եւ դիտակաւք, որ եւ զթագաւորն ի նեղուց տեղ թակարդեալ ։ 51  Բայց առ թագաւորն Տրդատ զաւրք, որ կային, ԼՌ միայն էին , եւ այլն ամենայն երթեալ էին ի Մուշն աւան։
       52  Արդ՝ ի հասարակել գիշերոյն, մինչ մեք զպաշտաւնն մատուցանէաք առաջի սուրբ խաչին, զոր կանգնեաց իշխանն Սիւնեաց հրամանաւ սրբոյն Գրիգորի , զի մինչ Տրդատ զԻննակնեան խաչն կանգնեաց , իշխանն Անգեղ տանն զՀոռենիցն կանգնեաց , եւ Սիւնեացն՝ զԿուառացն , իսկ սուրբն Գրիգոր երթեալ զխաչն աւրհնել , եւ յերկու աւանսն հիմն եկեղեցւոյ արկանէր, արդ՝ ի նոյն աւանին , ի գիշերին պաշտմանն, յորժամ զաւրհնութիւն երից մանկանցն կատարէաք , եւ թագաւորն առ մեզ էր ամենայն իշխանաւքն ի յաղաւթել , յանկարծակի ձայն ահեղ իբրեւ զամպոյ , որ յոյժ դղրդէ , եկն եհաս ի վերայ մեր։ 53  Զի զսարին կողմ գեղջն պաշարեաց հետեւակն եւ զներքինն՝ հեծեալքն ։ 54  Եւ սկսան հնչեցուցանել զփող պատերազմացն , եւ թնդիւն սաստիկ շուրջանակի եւ զձիոցն վրնջիւնսն էր լսել ։
       * սկսան իշխանքն մեր ելանել ընդդէմ նոցա ի պատերազմ, քանզի միջաւրեայ էր լուսինն ։ 56  Բայց ի պատերազմէն արգել զնոսա Տրդատ ։ 57  ÇԱյս, ասէ , գիշեր է, եւ մեք ոչ գիտեմք զչափ զաւրուն, թէ որչափ է համար զաւրուդ ։ 58  Այլ եթէ իմաստութեամբ կամիք առնել, ելէ՛ք ԶՌ ընդ մէջ այգեստանեացդ, ի գլուխ Արձանին թագիք մինչեւ ցառաւաւտն, եւ ԴՌ՝ ի Հաշտենից կողմանդ , եւ ԴՌ՝ ընդ մէջ նոցա անցեալ՝ գնասցեն այգեստանաւքն ի վերին գահն եւ մեզ ուշ կալցեն։ 59  Բայց տեսէ՛ք, զի մի՛ զձեզ տեսցեն եւ նենգութեամբ ի փախուստ դարձցին , եւ ի մէջ առեալ՝ վտանգեսջիք È։ 60  Եւ բաժանեալ՝ արձակեաց , որպէս խորհեցաւ։ 61  Բայց թագաւորն եւ Գրիգոր մեաւք հանդերձ ի փոքր ամրոցին կայաք եւ աղաւթէաք։
       62  Եւ մի ոմն ի զաւրացն Սիւնեաց ըմբռնեաց պատանի մի ի զաւրացն հիւսիսականաց եւ ած առ թագաւորն։ 63  Եւ իբրեւ տեղեկացաւ , եթէ՝ ÇԻ քո իշխանացդ է իրքդ, եւ այս է թագաւորն հիւսիսոյ Գեդռեհոն , եւ վասն ունելոյ զքեզ եկեալ է ԾԸ հազարաւ È, եւ հրամայեաց զաւրացն պատրաստել զյետին աւուրն մահու պատերազմ։
       64  Եւ իբրեւ առաւաւտ եղեւ, զաւրն սկսան կազմել փողոցս թագաւորին, զի յԱրձանն ելցէ ։ 65  Իսկ թագաւորն հիւսիսոյ հրամայեաց զաւրացն ունել զառաջս ԶՌ արանց եւ արգելուլ զթագաւորն Տրդատ , որոց եկեալ յառաջսն՝ արգելուին զնա ի գլուխ Արձանին, եւ զբազում ժամս ոչ կարաց անցանել ի վեր։ 66  Զոր տեսեալ սրբոյն Գրիգորի, յարտասուս եղեալ եւ ձայն բարձեալ՝ ասէ. ÇՄկրտի՛չ եւ Կարապե՛տ Քրիստոսի, տե՛ս զինչ գործենեւ հասի՛ր յաւգնութիւն ։ 67  Եւ արա՛ զայս աւրս նշանաւոր յազգս È։ 68  Եւ առեալ զնշխարս առաքելոցն, զոր բերեալ էր ի Հռոմայեցւոցն , տեառնագրեաց ի վերայ թշնամեացն ։
       69  Եւ առ ժամայն ոյժ տուեալ Տրդատայ, քաջառնաբար ձայն բարձեալ՝ յաւգնութիւն կարդաց զսուրբ Կարապետն եւ կտրեաց զռազմ առաջապահիցն եւ ել ի գլուխ բլերն։ 70  Եւ որք ի գիշերին թագուցեալ էին, յարուցեալ՝ ի մէջ առին զայն զաւրն , եւ փախստական արարեալ՝ իջուցին զնոսա ընդ հարաւակողմն յանտառն, եւ որպէս ի թակարթ արկեալ , սուր ի վերայ եդեալ՝ յանխնայ կոտորեցին։ 71  Եւ անուանեցաւ տեղին այն Թակարդս ։
       72  Իսկ զաւրքն հիւսիսոյ որպէս դիպող ժամանակս գտեալ՝ յարձակեցան ի վերայ գեղջն (եւ դեռ հանէին զմեզ յամրոցէն ), զոր տեսեալ ԴՌ արանցն , որ ի գեղջն կային, յարձակեալ ի վերայ՝ փախստական արարին զնոսա ի ներքոյ գեղջն ։ 73  Զոր եւ ոմանք յայգորդացն գլաջարդ առնէին զճակատ երիվարացն, եւ ոմանք ի հեծելոցն ի վիմաց անտի մեռան։ 74  Իսկ զաւրքն մեր ցրուեալ զնոսա ընդ այգեմէջսն՝ սակաւք պրծան ։ 75  Եւ անկան ի տեղւոջն յայնմիկ արք Ռ եւ Զ , ի Թակարդսն իսկ՝ ԲՌ երկերիւր , եւ մի , զոր պարսետաւորքն կոտորեցին , գտան համարով վեց հարիւր եւ վեց . եւ ընդ ամենայն՝ ԴՌ եւ հարիւր տասներկու ։
       76  Եւ ապա դարձեալ թագաւորն ի փոքր կոտորածէն՝ ել ի գլուխ Արձանին եւ հարեալ զազդարար փողն՝ մինչեւ ամենայն զաւրքն ժողովեցան ի մի վայր։ 77  Եւ իբրեւ եկին հասին ի տեղին, եւ զսուրբն Գրիգոր իջուցին յանտառն , եւ պահէին զնա արք վեց հարիւր ։ 78  Իսկ թագաւորն հիւսիսոյ առեալ զզաւրս իւր՝ գնաց ի Հաշտենից տափարակն եւ առաքեաց թուղթ առ Տրդատ, եթէ . ÇԵ՛կ եւ վաղիւն տացուք պատերազմ, եւ եղիցի աւր յաւիտենական ի մէջ երկոցունցս ։ 79  Կա՛մ տացես զիշխանսն իմ յիս եւ հարկս հնգետասան տարւոյ , ապա թէ ոչ՝ քանդեմ զերկիրդ քո սրով եւ գերութեամբ եւ մահուամբ , որպէսզի ծանիցես զդէմս խոզութեան քո, որ եղեր ի մէջ զաւրաց քոց։ 80  Արդ՝ ըստ այդմ արա՛ զպատասխանիսդ È։
       81  Եւ ընթերցեալ զպատճէնս գրելոյ՝ ոչ արար նմա պատասխանի, այլ յարուցեալ գնաց երեսուն հազար արամբ ի պատերազմ։ 82  Եւ երթեալ յանդիման նոցա՝ իջաւանեցաւ ի Մուշեղամարգն Հաշտենից։ 83  Եւ ի վաղիւն սկսան ռազմ գործել եւ ճակատ յաւրինել ։ 84  Եւ փողոցս պատերազմին թողեալ դրունս Բ եւ դռնապանս տեղեացն զԲագրատունեաց իշխանն կացուցանէր ։ 85  Իսկ զաջ թեւն զաւրուն տայր ի ձեռս իշխանին Սիւնեաց եւ զահեակ թեւն՝ ի ձեռն իշխանին Անգեղ տանն ։ 86  Իսկ զգահերէց իշխանսն կացոյց թիկնապահ իւր։
       87  Եւ այնպէս յաւրինեցան երկոքին ճակատքն , պատրաստեցան ի խումբն, եւ իբրեւ ամենայն զաւրքն սկսան ընդդէմ իրերաց անցանել, ձայն բարձեալ արքայն հիւսիսոյ եւ ասէ . ÇԱրքա՛յ Հայոց, ինձ մատի՛ր È։ 88  Եւ իբրեւ եկին իրերաց , սկսան իբրեւ զմրճաւորս քարահատաց կամ իբրեւ զուռնածս՝ մինն առնոյր, եւ միւսն իջուցանէր ։ 89  Քանզի արքայն հիւսիսոյ մեծահասակ էր եւ կորովի իբրեւ զՏրդատ , եւ բազում կոփեալ միմեանց՝ ոչ ինչ եղեւ։
       90  Բայց սակաւ մի պակասեցաւ արքայն հիւսիսոյ , եւ գիտաց , եթէ՝ վնասելոց է ի Տրդատայ ։ 91  Եւ քանզի ճոպանաւոր էր, աճապարեաց եւ ձգեաց զճոպանն եւ արկել զաջ թեկնն ընդ պարանոցն եւ այնչափ փութանակի դարձաւ ի կրթել զճոպանն , մինչ զի բնաւ չկարաց շարժել զձեռն Տրդատ։ 92  Եւ մտրակեալ զկուշտ երիվարին Տրդատ զկնի Գեդռեհոնին այնպէս փութացեալ , մինչ զի ոչ ետ քայլել նմա առաջի իւր Ժ քայլ ։ 93  Իբրեւ եհաս նմա, ասէ . ÇԿատաղի շո՛ւն, խառանեցե՞ր զհետ ջղացն քոց È։ 94  Եւ ամբարձեալ զաջ ձեռն ի վեր՝ իջուցանէր զսուսերն ի վերայ ձախ թիկանն Գեդռեհոնի , եւ անցուցեալ ընդ գաւտին եւ զողն երիվարին հանդերձ գլխովն բաժանեալ՝ յերկիր ձգեաց ։ 95  Եւ այն էր զարմանալի, զի գլուխն եւ աջ ձեռնն եւ աջ ոտն ընդ միմեանս եւ ողն երիվարին ընդ մէջն հերձեալ՝ թաւալէին։
       * իբրեւ ետես իշխանն Անգեղ տանն , ի վերայ ածեալ զահեակ թեւն եւ ձայն բարձեալ՝ ասէր. ÇԻշխա՛ն Սիւնեաց , ի մէջ ա՛ծ զգունդ այծացս È։ 97  Իսկ նորա ընդ մէջ անցեալ՝ եհար զզաւրսն եւ անցեալ յաջ թեւապետն հիւսիսոյ՝ ասէ . ÇԱստեղահա՛ջ , ինձ մատի՛ր È. եւ մատեան իրերաց ։ 98  Եւ աճապարեաց հիւսիսայինն եւ կտրեաց զգլուխ երիվարին Սիւնեաց իշխանին։ 99  Իսկ նորա վտանգեալ՝ էած զսուրն եւ եհատ զառաջին ոտսն երիվարին իշխանին հիւսիսոյ ։ 100  Եւ երկոքեանք զոյգ ի վայր անկան եւ բուռն հարեալ զմիմեանց ։ 101  Իսկ ոմն ի ծառայից Սիւնեաց իշխանին մղոն տուեալ՝ ընկէց զոմն ի վայր յերիվարէն . մատուցանէր նմա՝ ասելով . ÇԱրի՛, տէ՛ր, հեծի՛ր È, եւ աճապարեալ նստաւ ի վերայ նորա ։ 102  Եւ դարձեալ՝ կտրեաց զգլուխ նորա՝ ձգեալ ի մախաղն , եւ դարձաւ։
       * իբրեւ ետես իշխանն Անգեղ տանն զիրսն, որ եղեւ , եւ զզաւրսն, զի փախստական գնացին , ապա ձեռն ի գործ արկեալ՝ բախեցին զպատերազմունսն ընդ իրեարս ։ 104  Զոր եւ թագաւորին զհետ մտեալ՝ մինչեւ ի մուտս արեգականն յանխնայ կոտորեաց՝ որք դիմադարձ գտան։ 105  Եւ իբրեւ ի նուրբ տեղիսն դիմեալք՝ աւթեւանս խնդրէին առնել առ եզր գետոյն , որ անցանէր ընդ գաւառին Հաշտենից, որ երթայ ընդ արեւելս հիւսիսախառն , եւ բանակեցան՝ նոքա յայնմ կողմանէ , եւ սոքա՝ յայսմ կողմանէ ։
       * իբրեւ այգն զառաւաւտն մերկանայր , պատրաստեցան մնացեալ զաւրքն հիւսիսականաց , եւ յարձակեցան ի վերայ զաւրացն Հայոց եւ սկսան յանխնայ կոտորել։ 107  Եւ այնչափ յանդգնեալ , մինչ զի զիշխանն Ծոփաց ի մէջ առեալ՝ բազումք պատեցին զնովաւ ։ 108  Եւ ի նեղ արկեալ , մինչեւ աղաղակեալ՝ ասէ . ÇՈ՞ւր ես, իշխա՛ն Սիւնեաց, հասի՛ր ինձ ի թիկունս È։ 109  Եւ նա հասեալ՝ հալածեաց զարսն ի նմանէ ։ 110  Եւ իբրեւ ետես , եթէ խոցեալ էին չարաչար ընդ երանաւք նորա, առեալ զձեռանէ նորա՝ տարաւ ի բանակն. եւ անդէն մեռաւ։
       * ընդդէմ դարձեալ զաւրապետն Գեդռեհոնի, որ էր թագուցեալ զկերպարանս իւր, ի գիշերին արծարծեալ զմնացեալ իշխանսն՝ գնալ ի վերայ արքային։ 112  Եւ արարին որպէս խորհեցանն. յանկարծակի աճապարեալ ի վերայ խորանացն արքայի՝ կտրեցին զթեւսն ի միմեանց։ 113  Եւ հասեալ ի վերայ արքային՝ խուն մի, եւ ըմբռնեալ էին զարքայն, եթէ ոչ էր գունդ մի խուճապեալ Մեհնունեացն ուրեք , մինչեւ ել արքայ ի դրասպակս զաւրուն հիւսիսոյ։ 114  Եւ դիմահարեալ միմեանց արքայն եւ զաւրապետն, մինչ զի կարեւէր խոցեաց զահեակ թեկնն Տրդատայ , եւ նորա բարկացեալ՝ յարձակեցաւ ի վերայ նորա, եւ հարեալ զգլուխ նորա՝ ընդ յերկուս ճեղքեաց ։ 115  Եւ ինքն առաջի եդեալ զզաւրսն՝ փախստական արար եւ տարաւ մինչեւ ի կողմանս Հարքայ։ 116  Եւ այլք ոմանք հետամուտ եղեալ՝ գնացին մինչեւ ի Կարնոյ քաղաք։
       * իբրեւ դարձաւ թագաւորն եւ իշխանքն յԱրձանն առ սուրբն Գրիգոր՝ ի տեղին, ուր սուրբ Կարապետն էր , մեծ գոհութիւն Աստուծոյ մատուցանէին եւ պատարագս ողջակիզաց սպիտակ զուարակաց եւ նոխազաց եւ գառանց բերեալ մատուցին Աստուծոյ ի նոյն տեղին , եւ աղքատաց բազում ողորմութիւն արարին ։ 118  Եւ իբրեւ եկին ժողովեցան զաւրքն ամենայն եւ իշխանքն , եւ համար արարեալ՝ գտաւ սպանեալ ի մերոցս հազար եւ ութսուն։ 119  Իսկ ի նոցանէ գտին ԺԲ հազար Թ հարիւր քառասուներկու ։
       120  Իսկ նոքա, որ փախստական գնացին մինչեւ ի Հարք, եւ անդ իշխանն Հարքայ անկեալ ի վերայ եւ կոտորեաց հազար եւ վեց այր։ 121  Եւ ի Վիրս մտեալ՝ ի բազում տեղիս կոտորեցին ի նոցանէ ։ 122  Եւ որ գնացին ի գաւառն իւրեանց, էին Դ հազար եւ ութսուն այր . բայց մինչ ի Տարաւն մտին, Խ հազար եւ Դ հարիւր այր էին։
       123  Այս ամենայն գործեցաւ ի գալ նոցա ի Հռոմայ , բայց եղեւ ի ձեռն նենգաւոր իշխանին Աղձնեաց ։ 124  Զոր իբրեւ կացին աւուրս երիս ի տեղին Իննակնեան, եւ ապա միաբան խաղացին գնացին ի գաւառն Ապահունեաց՝ ընդ ինքեանս տանելով զիշխանսն, որք էին ի բերդն Ողկան։ 125  Եւ չորս հարիւր արսն ի դիւանն արքունի տայր արկանել։ 126  Եւ իբրեւ հասաք զաւրացն, զոր յառաջն էր յուղարկեալ , հրամայեաց նոցա ունել զիշխանն Աղձնեաց, եւ ածեալ առաջի՝ կամէր ծայրատել զոտս եւ զձեռս նորա , զոր արգել սուրբն Գրիգոր ի պատուհասէն , բայց ի պատուոյն մերժել հրամայեաց եւ վարել ի գաւառէն Հայոց ։
       * եւ զկնի այսորիկ եթէ կամիք իմանալ՝ յայլ պատմագիր ծանիցէ ։ 128  Բայց առ ի մէնջ այսոքիկ պատասխանի քեզ բաւական լիցի ։ 129  Բայց եթէ դուք կամիք գալ յերկիրս յայս, բարի է երկիրս եւ վայրքս , եւ անուշ՝ աւդս , եւ բազմաջուր, դաշտաձեւ, եւ շուրջ զլերամբքս՝ բազում ամրոցք։ 130  Երկիրս՝ խոտաբեր եւ մեղրաբուխ , եւ որպէս մանանայն իջանէր յերկնից անդ՝ առ Հրեայսն, նոյնպէս եւ աստ՝ ի մերում երկրիս, ի վերայ անտառացս իջանէ, քաղցր առաւել՝ քան զմեղր , որ կոչի գազպէն ։ 131  Նաեւ այդ երկիրդ խորշակահար է եւ հացապակաս, եւ անասուն՝ ոչ բազում ի դմա , իսկ այս երկիրս ամենայն բարութեամբ լի է եւ աջողակ եւ առողջ. իշխանքս՝ կրաւնաւորասէրք եւ ի չարեաց սուրբ , եւ աղքատասէրք եւ որբոց խնամածուք ։
       * աղաւթիւք ձերովք պահեսցէ Տէր զհաւտս մեր եւ զձերդ ի խաղաղութիւն շնորհիւն Տեառն։ 133  Ո՛ղջ լերուք ի Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից . ամէն ։