Պատմութիւն Տարաւնոյ

[Ժ ] ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ՎԱՍՆ ԳԻՏԵԼՈՅ ԶՊԱՏՃԱՌՍ ԾԻԾԱՌՆԷՈՅ ԽԱՉԻՆ, ԹԷ ՅՈՒՄՄԷ ԲԵՐԱՒ ԵՒ ԿԱՄ ՈՐՊԷՍ ԿԱՅ Ի ԾԻԾԱՌՆԷ ԵՒ ԿԱՄ ՅՈՐ ԺԱՄԱՆԱԿԻ ԳՈՐԾԵՑԱՒ ԱՅՍ
       1  Ընդ ժամանակս թագաւորութեանն Հերակղի զաւրացաւ Խոսրով Պարսից արքայ եւ գնաց մինչեւ յԵրուսաղէմ. զքաղաքն աւերեաց եւ զկտակարանսն այրեաց եւ զՍուրբ խաչն գերեաց , եւ առեալ գնաց ի Պարսիկս՝ եդեալ ի պահեստի զՍուրբ խաչն հանդերձ սպասուքն մինչեւ յեւթն եւ ի տասն ամի թագաւորութեանն իւրում։ 2  Եւ զաւրացաւ Հերակղ ի թագաւորութեանն իւրում . գնաց ի Պարսիկս եւ սպան զԽոսրով եւ դարձոյց զՍուրբ խաչն հանդերձ գերիւքն ։ 3  Եւ ընդ բազում աւթեւանաւք զանց առնէր՝ եւ տուեալ մասունս բազումս Հայոց աշխարհին եւ մեծամեծ իշխանացն ։
       4  Իբրեւ գնաց յԵրեզն աւան, կտրեաց սպասաւորն մեծ մասն մի ի գիշերին եւ կամէր փախչել ։ 5  Իսկ մի ոմն իմացեալ՝ ազդ արար թագաւորին, եւ նորա առեալ զմասնն ի նմանէ՝ կտրեաց զգլուխ նորա ։ 6  Եւ ելեալ զաւրաւքն՝ գնաց ի Կեսարիա եւ ետ զմասնն հայրապետին Կեսարու , որ կոչիւր Յովհան , եւ ինքն գնաց ի թագաւորաբնակ քաղաքն Կոստանդինուպաւլիս ։
       7  Եւ ի նոյն ամի գնաց Վահան Կամսարական ի Կեսարիա։ Եւ ետ ԼԶ հազար դահեկան հայրապետին Յովհաննու , եւ առեալ զխաչն՝ եբեր ի վանսն Գլակայ, ի Սուրբ Կարապետն։ 8  Եւ եդ ի դարանն , որ ի վերայ սրբոյ սեղանոյն. եւ եկաց անդ ամս Զ ։
       9  Իսկ իշխանն Արջուց կողմանն Գորգ Շատախաւս, որ կոչեաց զանուն գաւառին իւրում Շատախ՝ վասն աւելի անուան իւրում, սա եկն ի դաշտն Տարաւնոյ առ այր մի, որոյ անուն էր Ծիծառնիկ (որ շինեաց փոքր աւան եւ եդ անուն նմա Ծիծառն )։ 10  Աղաչեաց իշխանն զԾիծառնիկ , եթէ՝ «Հնարեա՛ եւ գողացի՛ր զխաչն, զի եկեղեցապանն քո ազգականն է, բե՛ր զխաչն եւ տո՛ւր ինձ եւ ա՛ռ յինէն Զ հազար դրամ»։ 11  Իսկ նա ասէ. «Դրամն՝ քեզ. զխաչն առնում եւ գամ յերկիրն քո, եւ ընտրեմ ամուր տեղի, եւ շինեմ աւան եւ զիմ անունս դնեմ »։ 12  Եւ յանձն կալեալ իշխանին՝ գնաց ի տուն իւր։
       13  Իսկ Ծիծառնիկն զկինն եւ զորդիսն եւ զազգատոհմն իւր յղեաց առ իշխանն Արջուց, եւ ինքն եկեալ՝ ծանոյց զիրսն եկեղեցապանին ։ 14  Եւ նորա յանձին կալեալ՝ իջոյց ի պահարանէն, եւ գնացեալ զհետ նորա յերկիր իշխանին՝ ընտրեաց տեղի եւ շինեաց եկեղեցի։ 15  Եւ անդ եդին զտերունական սուրբ նշանն . եւ անուանեաց զաւանն Ծիծառնէ ։
       16  Եւ ընդ այն ժամանակս Ներսէս Հայոց կաթողիկոս, որ ի Տայոց էր ծննդեամբ, այն, որ զՎաղաշկերտոյ Սուրբ Աստուածածինն շինեաց, եկն վասն Սուրբ խաչին տեսութեան։ 17  Իսկ Վահանայ առեալ զկաթողիկոսն՝ եկն ի վանսն Գլակայ։ 18  Եւ խնդրեաց զՍուրբ խաչն . իսկ սպասաւորացն խնդիր արարեալ՝ ոչ գտին։ 19  Սուգ առին իշխանքն եւ կաթողիկոսն եւ եպիսկոպոսունքն ։ 20  Եւ զեւթն աւր Վահան ոչ եկեր եւ ոչ արբ ։ 21  Եւ յայտնեալ նմա՝ մինչդեռ ննջէր ի դուռն եկեղեցւոյն, յաւուր ուրբաթու , ետես ինքն իշխանն Վահան, զի այր ոմն լուսաւոր ընդ սեամս եկեղեցւոյն յայս կոյս ելեալ՝ ասէ ցնա . «Զիս կողոպտեցին եւ զԱրջք շինեցին։ 22  Արդ՝ թո՛յլ տուր, զի երկիրն այն ամուր է. ոչ կարեն անդի գողանալ»։ 23  Իսկ նորա լի եղեալ խնդութեամբ՝ զարթեաւ , եւ ընթացեալ՝ աւետիս տայր կաթողիկոսին, եթէ՝ խաչն յԱրջք է ։
       24  Եւ խնդացեալ յոյժ՝ ի վաղիւն տաւն ցնծութեան կատարեցին, եւ յարուցեալ գնացին ի տեղին ։ 25  Եւ կալեալ զկրաւնաւորն, որ զխաչն գողացաւ , ետ ցկաթողիկոսն. եւ հանել ետ զերկոսին աչս նորա, որ զի կողոպտեաց զՍուրբ Կարապետն ։ 26  Եւ կալեալ Վահանայ զԾիծառնիկ եւ եհատ զգլուխ նորա։ 27  Եւ զիշխանն Արջուց եդեալ յՈղկան, մինչեւ էառ ի նմանէ հարիւր հազար դահեկան ։
       * շինեաց զեկեղեցին, որ ի վերայ բլերն Մշոյ , յանուն որդւոյ իւրոյ կրտսերի Ստեփաննոսի , որ կայ ի նոյն դուռն թաղեալ։ 29  Իսկ զխաչն ետ Վահան ի ձեռն եպիսկոպոսին Արջուց, եւ նա իսկ կացոյց քահանայս եւթն ի վերայ եկեղեցւոյն , զի յամենայն ամի մինն ունեցի։ 30  Եւ վեց հազար դրամ կարգեցին նոցա տալ իշխանին Հայոց Տարաւնոյ ։
       31  Արդ՝ զայս պատմութիւնս գրեալ՝ եդին յեկեղեցին Ծիծառնէոյ ։ 32  Եւ եղեւ այս ի թուականութեանն Հայոց ՃԼ , եւ Հոռոմին՝ ՆԻԷ ։ 33  Զոր ստուգիւ գրեալ զեղեալ պատմութիւնն՝ եդին ի Գլակայ վանսն, ի Սուրբ Կարապետն, հրամանաւ Ներսիսի Հայոց կաթողիկոսի , որ քսան եւ իններորդ էր ի սրբոյն Գրիգորէ, եւ յիշխանութեանն Վահանայ Մամիկոնենոյ . երեսուն եւ երկու իշխան նստեալ է ի Մուշեղայ Մամիկոնենի ցեղէ ։ 34  Սա եկաց իշխան ի Տարաւն ամս Լ եւ մարզպան՝ ամս Ժ, ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որում փառք յաւիտեանս . ամէ՜ն ։