Հայերէն Յիշատակարաններ

***

ՏԱՒՆԱԿԱՆ

Երեւան 995

Գրիչ` Սիմէոն

Վայր` Արարատեան գաւառի Մողնո Սուրբ Գէորգ

ա

<561b> Փառք, փառք ամենակալ մեծանուն Տէր, անհաս բարձրութիւն, անչափ խորութիւն, անոլորտ լայնութիւն, անքննելի, անպատմելի անիմանալի, անհասանելի, միայն սուրբ, միայն ողորմած, միայն բարերար, միայն գըթած, միայն մարդասեր, միայն իշխան, միայն թագաւոր, միայն հզաւր, միայն առատ, միայն բաշխող բարեաց, միայն տուող ողորմութեան, միայն բժիշկ հիվանդաց, արւհնութիւն եւ գովութիւն եւ փառք քեզ, ի Սիմեոնե, ետին գրչե, որ արժանի արարեր զիս հասանել ի գիծ վերջին մելակիս եւ տառիս, ամէն:

<562a> Արդ, ի յայս հասեալ ժամանակիս, յորում զաւրացեալ լիներ ազգն նետողաց եւ տիրել ամենայն աշխարհիս, եւ մեք յահն սոցա սարսուցեալ, որպես փրկիչն ասէ. Թե ի բազմանալ անաւրինութեան ցամաքեսցի ընդ սեր բազմաց, եւ Դաւիթ ասե. Մաշեցար երիր եւ ամենայն բնակիչք նորայ, եւ Պաւղոս ասե, թե Անցեալ վայելջութիւն աշխարհիս: Յայս հասեալ ի ծերացեալ ժամանակից կատարեցաւ աստուածահրաշ մատեանս, յամի, յորում լցեալ լինին թիւն ամաց ելանելոյ նախահաւրն մերոյ ի դրախտեն ըստ եւթանեսնիցն թարգմանութեան ամք ՑՅՀԱ <562b> (6371), եւ ըստ այլում համարոյ ՑՇՂԶ(6596), իսկ ի կուսական հայտնութենե Աստուածն բանի ՌՄՀԷ (1277) ամք, եւ աստուածայծանաւթութենե եւ ի լուսաւորելո մեր ի ձեռն Սրբոյն Գրիգորի ԶՀ (970), յորում էր թուական մերոյ տումարիս ՉԻԷ (1278):

Քահան ոմն Մարկոս անուն, զարդարեալ առաքինութեամբ, զմտաւ ածելով մարգարեին, որ ասէ. Պատուիրանք Տեառն լոյս են, եւ լոյս տան աչաց իմոց, եւ միւս մարգարէն ասէ. Երանի որ ունիցի զաւակ ի Սիոն եւ ընդանի ի Վերինն Երուսաղեմ, սոյն աւրինակաւ եւ սայ ստացաւ զտառս աստուածային իւր հալալ արդեանց, յիշատակ իւր եւ ծնողած իւր Յովանես Մարազ երիցոյ <562a> եւ Աւագտիկնայ, եւ Պապին, եւ Ելթե: Զի թեպետ եւ փոքր տեսանի առ աչս մարդկան, սակայն բազում ճառս պատմե սայ:

Եւ արդ, իմ տեսեալ զփոյթ յաւժարութեան Մարկոս, քահանայի, նուաստս եւ անպիտանս քահանա եւ ոչ ըստ արժանոյն Սիմեոն անուն, սկսա գրել զսայ յուսով աներեւույթ զաւրութեան Աստուծոյ. ոչ վասն վարձոյն, այլ ակն ունելովի վերնատուողեն բարեացն եւ վարձուցն: Եւ եհաս ողորմութիւն նորա ի վերուստ յաւգնականութեան ինձ, եւ կատարեցաւ ի լայնատարած դաշտիս յԱյրարատեան գաւառի ընդ [հովանեաւ] Սուրբ Գ[եորգ]այ զաւրավարիս եւ տղայ Մարտիրոսիս, <562b> ի հայրապետութեան տեառն Յակոբայ Հայոց վերադիտողի, որ եհաս ի կատար ամենայն աստուածահայփոյ վարուց: Եւ եպիսկոպոսութեան տեր Գրիգորոյ եւ տեր Համազասպայ` սուրբքն ի մէջ սրբոց, ջահք պայծառք ի դրան կաթողիկէ եկեղեցոյ:

Արդ, աղերսիւ, հայցմամ[բ] աղաչեմ զամենիսեն, որք հանդիպիք [հ]ոգեշահ կտակիս վերծանելով զյիշատակս սրբոցն, եւ որք աւգտիք ի սորա լրութենե, մանաւանդ որք գաղափար առնոյք, զստացող գրոցս զՄարկոս քահանա [յիշեսջիք], որ ետ գրել զսայ ի հալալ արդեանց յիշատակ իւր: Ինձ մեղաւորիս եւ անարժանիս Սիմեոնիս առ որս եւ զանարժանս գրիչս Սիմեոն եւ զհայրն իմ զԵփրեմիանոս \\\

բ

<424a> Յաւրինակիա այսչափ կայր, եւ մեք բազում խնդիր արարաք եւ ոչ գտաք, աղաչեմ զձեզ թողութիւն առնել: Եւ յորժամ ընթեռնոյք զպատմութիւն սուրբ հայրապետին Յակոբայ, ասացէք. Քրիստոս Աստուած, աղաւթիւք սուրբ հայրապետիս Յակովբայ ողորմեայ ստացողաց գրոցս Մարկոս քահանայի, եւ ծնողաց իւրոց Յովանես Մարազ իրիցոյ, եւ եղբաւրն Պապին, եւ Աւագտիկնայ, եւ Ելթե, եւ ինձ մեղաւոր գրիչս Սիմեոնիս, եւ Քրիստոս Աստուած յիշելոցդ ողորմե[ս]ցի, ամէն:

գ

<147b> Փառք անպատում եւ անորակ եակին, եւ անճառ եւ անմահ վեհի, անհաս եւ անքանակ փրկողի, անձեւ եւ անսահման հաստչի, Հաւր անպատճառի եւ գոյացուցչի զբնաւս, եւ Որդոյ անճառ ծնելութեամբ փառակցաբար գործակցի ի կազմուածս գոյից, այլ եւ Հոգոյն Սրբոյ ելողի, անթերի եւ լրայպատիւ ընդ Հաւր եւ ընդ յՈրդոյ անճառ փառսն, եւ յանպայման բարձրութիւնս, այժմ եւ անզրաւ յաւիտեանս:

դ

<218a> Քրիստոս Աստուած, քո սուրբ առաքելոյս Յակոբայ բարեխաւսութեամբ ողորմեայ ստացողաց գրոցս Մարկոս քահանաի, եւ Յովանես իրիցոյ Պապին, Ելթե, եւ Ավաքտիկնայ, եւ ինձ մեղաւոր գրչիս Սիմեոնի ամեն:

ե

<277a> Քրիստոս Աստուած, բարեխաւսութեամբ քո սուրբ եւ ընտրեալ առաքելոցն Պետրոսի եւ Պաւղոսի եւ Յոհաննու, ողորմեա ստացողի գրոցս Մարկոսի եւ Յովանեսի իրիցոյ, եւ ինձ մեղաւորիս Մողնոյ իրիցոյս:

զ

<320a> Մեծդ ի մարտիրոսաց, դասս նահատակ Քրիստոսի Գէորգիէ, բարեխաւսեայ վասն ստացողաց գրոցս Մարկոս քահանայի, եւ Յովանէս Մարազ իրիցոյ, եւ Պապին, եւ Ելթե, եւ Աւաքտիկնայ: Ընդ նոսին եւ ինձ ողորմեսցի` մեղաւոր գրչիս Սիմեոնիս, եւ Քրիստոս յիշողացդ ողորմեսցի բարեխաւսութեամբ Սուրբ Գէորգայ, ամէն եւ հազար ամէն:

է

<361> Քրիստոս Աստուած, քո սուրբ թաղմանտ եւ յարութեանդ բարեխաւսութեամբ ողորմեա Մարկոս քահանայի եւ Յովանիսի, որ կոչի Մարազ երեց, եւ Ելթե, եւ Աւագտիկնայ, ընդ սոցայ եւ ինձ մեղաւոր գրչիս Սիմեոնի: Ողորմածն առատ է մեզ եւ ձեզ ողորմեսցի:

Այ կարդացող, ասայ բարձր ձայնիւ, յորժամ կարդայս, եւ Քրիստոս քեզ այլ ողորմի եւ մեզ:

ը

<50b> Աւաղ տղայոցս բարբաջմանս եւ իմոյ մտացս սխալելոյս:

թ

<99a> Տէր Աստուած աւգնե եղբաւր մերոյ որ ասի Թիրքիշ հաբեղայ, որ աւգնեց մեզ ի գիրս զայս չափս ըստ կարիւ իւր:

ժ

<133a> Երանի ե գրկացն, որ գրեցին, եւ եղուկ եւ ձեռինն, որ տանի առ մայրն:

ժա

<243b>

Աւաղ կայծուկ փշիս,

Որ եղեւ ի մատն գրագրիս,

Յաւուր շաբաթիս,

Ի տաւնի Վարդավառիս:

ժբ

<208b> Աւաղ Գ անձիս կորուսելոց, զոր արարաք բազում խնդիր եւ ոչ ուրեք գտաք, եւ յաւրինակին այս չափ կայր, թողութիւն արարէր աղաչեմ:

ժգ

<399a> Քունս նեղանց, եւ թող այն մարդն մեղադրէ, որ քուն չունի:

ժդ

<461a> Որդնկի իմ Գէորգ առաք ի գրկակս մեր, եւ ձdեց զձեռն իւր տղայաբար: Տէր արա զտիքն ընդ երկայն աւուրս, ամէն:

Գէորգ վկային է տղայս:

ժե

<501b> Տէր յիշեա զկենակիցն իմ, որ եբեր փոխինդ Է(7) ցեղ եւ վերարկուքն մինն գործ անարիւնի:

ժզ

<517b> Դադարեցաւ գրկոյկս ի գրելոյ ի Սուրբ Զաւրաւարիս առաջի, ի Սուրբ խաչիս բարեկենդանիս: Եւ յայսմ աւուր Մարկոս մեզ ձուկն էբեր ժռով եւ բաժակ` հայրերիւն եւ մանկտեւաւքին հանդերձ:

Տէր տուր նմա զքո անմահ բաժակդ, ամէն:

ժէ

<540> [\\\ մ]եզ սեխ եւ բաժակ անուշ ի պարտիզի իւր յայգոջն: Քրիստոս Աստուած պարգեւեա նմայ եւ իւրոցն զքո արքայութեանտ, ամէն, եւ յայսմ աւուր բարեկենդան էր Սուրբ Խաչին:

ժը

<548> Տէր յիշեալ զՏերտեր երկրիցն մեր, որ ած եբեր փոխանակ ճաշի, եւ վերարկուն` ընկոյզ` փոխան եղի: Բայց ի ձեռին նորա այն կայր:

ժթ

Նկարող

<218b> Յի[շ]եա զ[մ]եղո[ւ]ցեալս ով [ը]նթե[ր]ցաս[է]ր:

Յետինս եւ անարժանս եւ զարժանիս յիշման, նկարող ծաղկիս եւ յաւրինողս աղաչեմ յիշել, ո՜վ սուրբ վերծանողք: :

***

ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ

Երեւան 1328

Գրիչ` Մկրտիչ

Վայր` Կարփի

ա

<176a> Եւ արդ, գրեցաւ գիրքս հրամանաւ եւ արդեամբք սուրբ եւ ընտրեալ երջանկի, հեզի եւ սիրեցելոյ Աստուծոյ Տիրատրոյ, վերակացուի, իշխողի եւ իշխեցելոց վանաց, որ եւ Սաղմոսի կոչի: Վասն զի սուրբ սիրոյն որ առ Աստուած, փափագել սմա ըղձալի սրտիւ եւ գորովալի գթով, ետ գրել իմում անարհեստ եւ անարժան գրչի, քահանայ եւ ոչ ըստ արժանոյն Մկրտիչ կոչեցեալ, ի թվականութեանս Հայոց ՉԻԷ (1278), ի գեղաքաղաքիս Կարփի, ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնիս, եւ սուրբ վկայարանիս Կիւրակոսի եւ Յուղիտեա:

<178b> Արդ, աղաչեմ զամենեսեան, որք լուսաւորիք ի սորա լուսալրութենէս կամ աւրինակէք, ձիշեսջիք զստացող սորա զՏիրատուր եւ զհոգեւոր հայրն իմ զԳրիգոր փակակալ, նաեւ զվարդապետքն իմ զՓիլիպպոս եւ զԽաչատուր, ընդ նմին եւ զծնողսն իմ ըստ մարմնոյ զԹադէոս եւ զՏիրամայրն, եւ զորդիացեալն իմ տղայ գոլով Սիոն կոչեցեալ, յիշեսջիք ի սուրբ եւ ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր, լի բերանով ողորմութիւն հայցելով յամենառատ եւ յամենապարգեւ արարչեն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ: Արդ, ես յետինս եւ անարժանս, թափուրս ի գործոց բարեաց, գծող գրոցս, յերեսս անկեալ աղաչեմ զընթերսողսդ եւ զլսողսդ, յիշատակի արժանի առնել զիս, եւ զկողածինն իմ, ողորմալի եւ զլսողսդ, յիշատակի արժանի առնել զիս, եւ զկողածինն իմ, ողորմալի եւ գորովալի գթով ասելով, Քրիստոս Աստուած` որդի Աստուծոյ, յիշեա զաշխատողք սորա ի քո մեծի երեւման եւ վարձատր <177a> եա նոցա ի վարձուց սուրբ մշակացն քոց, համաւրեն ստացողաց եւ գծողաց, կենդանեաց եւ ննջեցելոց, ամէն, եւ դուք յիշեցողքդ եւ մեր յիշեալքս յիշեալ լիցուք ի Քրիստոսէ յանմահ կեանսն, ամէն, ամէն:

Զառատաբշխ աղբիւրն եւ զամենայն առաքինւթեամբ զարդարեալն, զվարդապետն Մխիթար յիշեսջիք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, ող եղեւ յաւժարութիւն աստուածախաւսութեան գրոցս: Քրիստոս Աստուած յիշեա զծնողսն մեր զՅովհաննէս եւ զԵղբայրիկ քո աներեակ ծագմանն, եւ հան մասն եւ բաժին նոցա ընդ սուրբսն քո, ամէն:

Ո՜վ ընթերցող մի զանց առնէր ի գրելոցս, զի եւ դու յիշատակիս ի գիրն կենաց, ամէն:

բ

<7a> Յայսմ վայր(ի(յիշեա զհնացեալս մեղաւք:

գ

<31b> Աւաղ մտացս եւ սխալման գրոյս: Ցրուեցաւ միտս:

դ

Ի բազմութիւն խաւսից սխալեցաւ միտս, <40b> եւ կրկնեցի զգրելսն, աւա՜ղ մթացեալ մտացս:

ե

Բաժակ ուստի ըմպենք, վասն զի <27b> զխաղողն ալափեցին: Եղո՜ւկ զկերողսն:

զ

<102a> Աստանաւր յիշեսջիք զստացող գրոցս զսրբասնեալս լՏիրատուր, զի սիրով եւ փափագմամբ ետ գրել զսայ: Նա եւ զհոգեւոր եւ զարդիւնաւոր վարդապետն զՄխիթար. զյառաջաբան գրոցս, ընդ նմին եւ զմեղուցեալ անձն իմ:

է

<338b> Արդ, գրեցաւ պատմութիւնս Տարաւնոյ հրամանաւ եւ արդեամբք երջանիկ եւ պատուական իշխողի եւ վերադիտողի վանից Սաղմոսի, ձեռամբ անարժան քահանայի, ի վայելումն եւ յիշատակ յաւիտեան, ստացողի գրոցս Տիրատրոյ, եւ յիւրայնոցն ամեն <339a> այն: Զի որք կարդայք եւ գաղափարիք, յիշեցէք առաջի Աստուծոյ անմահին եւ երկնաւորին, Տէր Յիսուս ողորմեսցի Տիրատուր կրաւնաւորի, եւ տուր նմայ եւ իւր ամենայն ազգայնոցն ի քո լուսեղէն յարկացն եւ յանթառամ պսակացն ընդ սրբոց կրաւնաւորացն եւ միանձանցն, զի որք հաւատով խնդրեն, լսող է Աստուած, վասն զի խոստացաւ հաւատացելոց իւրոց եւ ասաց, Խնդրեցէք եւ տացի ձեզ…

Արդ, ես յետինս եւ անարժան, փցուն եւ աղմար գրիչս, յոտս անկեալ ձեր ամենեցուն, ո՜վ սուրբ եւ երջանիկ դասք պաշտաւնեիցդ, եւ ինձ` խնդրել յԱստուծոյ զերծանիլ յաններելի տան[ջ]անցան:

ը

<208a> ւԱստանաւր յիշեսջիք զերջանիկ եւ զհոգեւոր ստացող գրոցս զՏիրատուր, ո՜վ վերծանաւղք, ասելով` Յիշեա Քրիստոս Աստուած ի քո աներեկ ծագմանդ եւ հան նմա մասն եւ բաժին ընդ սուրբ կրաւնաւորացն, որք նահատակեցան, ամէն, ընդ նմտին եւ ինձ գծողի գրոցս:

թ

<192b> Յայսմ աւուր, որ աւր ԻԷ (25) էր սահմի ամսոյ, խիստ մեծամեծ ձիւն երեկ, որ կարծեմ թե այլ մարդ չէր այսպիսի տեսել, եւ այլ շույտ վերացոյց: Վասն մեղաց էր այս:

ժ

<224a> Մի մեղադրէք, շատահաջ մարդ կէր մաւտ յիս:

ժա

<264> Կծիկս զինչ շուն, ով Արձան պիղծ:

<302> Եղուկ մահու պատիւ է Միհրանայ, արժան է պատվոյն:

<203a> Անոշ քնէ Միհրան, քո քունդ նմա, որ չար խորհի քրիստոնեից, ամէն:

<204> Աղեկ պատիւ է շինել Վահան Միհրանա եւ իւր զաւրացն, նմա այսպիսի պահի, որ հեձուածող է:

***

ՄԱՆՐՈՒՍՄՈՒՆՔ

Երեւան 751

Գրիչ` Յոհան

Վայր Բաբերդ դղեակ

<185b> Փառք… եռակի եզակի եւ եռափափաք փառաւորեալ Սուրբ Երրորդութեանն, [որ] զաւրացոյց զիս զանարժանս, հասանել ի վերջին գիծս յամի եւթհարիւրերորդի քսան[ե]ւթներորդի (1278) տարբերութեան թ[վ]ականիս Հա[յ]ոց գրեցաւ Երգարանս [մանր]ուսման, [ձ]եռամբ Յոհանա անար[ժա]ն [վա]նաց երիցու, ի գաւառիս Խաղտեաց, ի դղ[եա]կըս որ կոչի Բաբերդ, ընդ հ[ո]վանեաւ Սուրբ Աստուածածնիս, ի թաղս որ կոչի Ջկրաշէն, ի նեղ ի դառն ժամանակիս, յորում ոչ կարեմ ընդ թւով արկանել զնեղութիւն եւ զ[տար]աբեկութիւն ազգիս Հայոց ի չարասէր ազգէն Իսմ[ա]էլի [զի] բազում վանորայք[ս] [ա]ւէրեց[ին] \\\ ցուցին \\\չաց զարեւ ի մտես…

բ

<119> Քրիստոս Աստուած քո սուրբ եւ մեղսաքաւիչ մարմնոյ [եւ] արեանդ բարէխաւսութեամբ ողորմեա մեղաւք մեռեալ գծողիս Յոհան անարժան կրաւնաւորի: Ընդ նմին եւ ստացողի այսմ տառի:

***

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 5563

Գրիչ` Պաւղոս

Վայր` Յոհնանց անապատ

<315b> Փառք ամենասուրբ Երրորդութեանն եւ մի աստուածութեաա Հաւր եւ Որդւոյ եւ ամենասուրբ Հոգւոյն, այժմ եւ միշտ յաւիտեանս յաւիտենից, ամէն: Զշնորհս բարերար ողորմութեան Աստուծոյ, որ առ իւր արարածս, անհաս իմանամք ի բանականացս սեռից մանաւանդ զանցելոյ հրաշիցն ներգործութիւնս որ առ հարսն մեր կատարեցաւ: եւ զներկայիս հիանշմար զեղումն նախախնամող գթութգեանց Հոբւոյ սրբոյ առ ի քաջասնութիւն միանգամայն արարածականս սեռից, մանաւանդ զոր առ իմանալի հոգիս արգասաւորաբար համանգամայն ցանկալ տայր բարւոյ, ոմանց ըստ ընդ <316a> ու[նո]ղութեան մասանց եւ այլոց` բոլորին աստուածայնոյն` աստուածասիրացն եւ գերագունին` բարերաոյիցն, զորոց գթութեամբ Տէր բռնայ զաչս ներքին մարդոյն գիտել եւ ճանաչել զդիւրակործան եւ զապականելի կենցաղոյս վայելս, թէ ընդ գտանելն արագ ունի եւ զեղծումն:

Իսկ որոյ բաց եւ յստակ ունիցեն զմտացն աչս եւ լուսատեսակ զհոգւոյն տեսարանս, գանձ են անձանց իւրեանց անճողոպրելի շահս, որ միշտ եւ անզրաւ ունի զկա ընդ Աստուծոյ եւ ոչ ական հատանի ի վնասակար գողոց:

Ուստի եւ աստուածահաճոյիցն ցանկացաւղն եւ ամենայն բարէկարգութեամբ զարդարեալ միայնաւորն Ստեփանոս հմտաբար վարժիւք եւ ընտրողական <316b> հոգւով քաջապինդ գոլով յամենայն տեսակս բարէկարգութեան, յորս արգասաւորաբար ըստ չափոյ գոյից անճշդելի մատակարարէր, որ եւ այսմ երանաւետ եւ կենսաշնորհ տառի մեծապէս բաղձանաւք ցանկացեալ ընձեռել եւ նըւիրել ի տունս Տեառն ի տրապիզի \\\ս գահաւորակի լուսընկալ լուսարանի մաւր մերո Սիովնի: Իսկ իմ ամենամեղ հոգոյ եւ անիմաստ գրչաւորի Պաւղոսի, գերելով ի դրունս դժոխաքակ եւ մեծապէս ապաստանիս փախուցելոց երեսաց բանսարկուին, ձայն ի բանին եւ զաւետիս հնչաւղին, ի յունկն համայն <317a> մարդկայինս սեռի Սրբոյ Կարապետին, ակն ունելով սովաւ եւ ի ձեռն սորա ողորմութիւն գտանել, եւ տեսլեան անմահ բանին արժանի գտանիլ: Իսկ նախասացեալ կրաւնաւորն եւ ամենաբարեացապարոն Ստեփաննոս, ըստ յառաջադիմութեանն իւրոյ ի բարիսն, կամեցաւ ստանալ իւր գանձ անկողոպտելի, լնուլ բաղձանաւք այնմ որ ասացն, թէ Երանի որ ունիցի զաւակ ի Սիովն, եւ ընդանեակք իցեն նորա յԵրուսաղէմ, զարձանացեալ խորհուրդս իւր նախ նախ ծանուցեալ բարէմիտ եւ հրեշտակերամ եղբայրութեանս եւ գերագոյն գլխոյն, եւ ամենաբարի պարոն Կոստանդեա, եւ նա քրիստոսասէր կամաւք ըստ եռափափաք սիրոյն յանձն արար մերում ապիկարութեանս, <317b> եւ իմ հարկեալ ի հրամանէ նոցին եւ յաղթեալ ի սիրոյ, յանձն առի քաջապինդ յուսով, ակն ունելով եւ ինձ գտանել մասն ողորմութեան յարդարապէս չափաւղէն եւ ըստ արժանեացն հատուցանողէն:

Եւ գրեալ աւարտեցի զսա, որ լիացեալ կատարի թիւ համարի Հայկազեան տոմարիս ՉԻԷ (1278), ընդ հովանեաւ ամենազաւր աջոյն Յիսուսի, ի սուրբ երկնանման անապատիս, որ կոչի Յոհնաց, ի խնամս ողորմութեան Սրբոյ Կարապետիս եւ կենսակիր Սրբոյ Նշանիս, ի հայրապետութեան տեառն Յակովբայ եւ ի թագաւորութեանն քրիստոսապսակ արքային Հայոց Լեւոնի, եւ ի վարդապետութեան այսմ անապատիս, քրիստոսասէր եւ բարեպաշտ իշխանաց իշխանին <218a> պարոն Կոստանդեա` տեառն Սարվանդոքարին, որ ինքնակամ յաւժարութեամբ յինք առբերելով ի մասինս յասմիկ զտիպ եւ զաւրինակ ամենատեառն Յիսուսի, լինելով հեզ ըստ խրատուն, գթած եւ ողորմած ըստ պատուիրանին, մանաւանդ անփակ ունել զգութ եւ զողորմութիւն առ չարսն եւ առ բարիս, առ մեծամեծս եւ առ փոքունս, խրատելով ըստ հոգւոյ եւ մեծապէս ծախիւք դարմանս տանելով ըստ մարմնոյ, վշտանալով ընդ վտանկեալսն եւ բերկրելով ընդ խրախացեալսն: Մինչ գռոհ տալով ի բազում գաւառաց, լինել տեսաւղ եւ բնակել հանգստեամբ, մինչ գրեթէ լի իսկ լինել ճգնաւորական հանդեսիւ, որոց աղաւթիւք եւ բարեխաւսութեամբ ամենայն սրբոց շնորհեսցէ զսա <318b> մեզ Տէր ընդ երկայն աւուրս` հանդերձ պայծառացեալ հարազատաւքն իւրովք պարոն Սմբատիւ եւ պարոն Աւշնիւ փթթեալ մանկամբք եւ ծաղկեալ արգասիւք, փառաւորեալ փառաւք, գնալով զաւրութենէն ի զաւրութիւն եւ փառաց ի փառս, պարագայց ամաւք պատուեալ մեծութեամբ ի փառս Քրիստոսի եւ ի պայծառութիւն սուրբ եկեղեցւոյ: Եւ արդ աղաչեմ զամենեսեան, որք ընթեռնոյք եւ լուսաւորիք, յիշեսջիք աղաւթիւք զստացող սուրբ Աւետարանիս զնախասացեալ միայնաւորն զՍտեփաննոս` ծնաւղաւք իւրովք եւ զարմիւք եւ ամենայն ազգայնաւք: Յիշեսցի աղաչեմ եւ զհոգեւոր դաստիարակ սորա, զբոցափայլ\\\

***

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 2629

Գրիչ`

Վայր` Կիլիկիա

<139a> Շնորհեա զմեզ, Տէր ընդ երկայն աւուրս զԿոստանդին բարեպաշտ իշխան թագադիր Հայնց Կիլիկեցւոց նահանգիս եւ տէր Սարուանդի քար[ո]\\\

***

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Գալեմքեարեան, Ցուցակ Միւնխենի, էջ 7-8

Գրիչ` Յովհաննէս Արքաեղբայր

Վայր` Գոներ

ա

<9b > Երջանկացդ պարու հայցեմ յիշել զեղկելի ոգիս ի բարին Քրիստոս զՅովաննէս եպիսկոպոս եւ զծաւղսն իմ, եւ Աստուած զձեզ յիշէ:

բ

<100b> Բազմամեղ եւ դատապարտ ոգւոյ գրողիս սորա եւ ստացողիս Յոհաննէս եպիսկոպոսի թողութիւն խնդրեցէք ի Քրիստոսէ տեսողք սորա:

գ

<152a> Զեղկելի ոգիս զՅոհաննէս եպիսկոպոս` զԱրքայեղբայր Հայոց, զգրող սորա եւ զստացող` որք ժաոանգէք զսա կամ գաղափարէք` յիշեցէք զծնողսն մեր եւ զբնաւ զարմսն միաւք հանդերձ, զի յոյժ տաժանիմ յուղղողն գիւտ եւ զձեզ տէր յիշեսցէ, ամէն:

դ

Ծաղկող` Վասիլ

<295a> Շնորհիւ Տեառն եւ ողորմութեամբ կատարեցաւ սուրբ Աւետարանս, ի յընդիր աւրինակէ, ի վայելումն աստուածասէր իշխանին պարոն Սմբատ, որդոյ հանգուցեալ եւ բարեպաշտ իշխանին պարոն Կոստանդեայ, եւ հանգուցեալ մաւրն իւրոյ տիկին Շահանդըխտին, եւ հանգուցեալ եղբարցն պարոն Բակուրան, եւ պարոն Կոստանդեայ:

Գրեցեաւ Սուրբ աւետարանս ձեռամբ սուրբ եւ ընտրեալ աստուածահաճոյ արքեպիսկոպոսին սուրբ ուխտին Գռներոյն տէր Յոհաննէսի, որդի աստուածասէէր եւ բարեպաշտ իշխանաց իշխանին` հանգուցեալ ի Քրիստոս պարոն Կոստանդեայ թագաւորահաւրն: Գրեցաւ սայ ի հայրապետութիւն տեառն Յակոբայ, եւ ի թագաւորութիւնն Հայոց աստուածասէր եւ բարեպաշտ թագաւորին Լեւոնի: Գրեցաւ ի մեծ թուականին Հայոց ՉԻԷ (1278):

Արդ որ ընթեռնոյք կամ աւրինակէք, յիշեսջիք զմեզ, եւ զծնողսն, եւ զեղբարսն մեր, որում Քրիստոս միոյն հարիւրապատիկ ձեզ ողորմեսցի, որում աւրհնեալ յաւիտեանս, ամէն, եւ զիս զբազմամեղս Վասիլ զյետին գրիչս, որ ծաղկեցի զսուրբ Աւետարանս, յիշեսջիք ի Քրիստոս, ամէն:

ե

Կազմող` Առաքել Հնազանդենց

<299b> Ո՜հ զմեղաւք զդատապարտեալ կազմող սորա զԱռաքել Հնազանդենց, եւ զծնաւղսն իմ, եւ զհարազատն իմ, հանդերձ ծննդովք, եւ ամենայն զարմիւք, եւ զուսուցիչն իմ զՍարգիս քահանայ, զհանգուցեալն ի Քրիստոս, աղաչեմ յիշել ի Տէր: Ի թվին ՉԻԷ (1278) կազմեցաւ սայ:

***

ՆԵՐՍԻՍԻ ՇՆՈՐՀԱԼՒՈՅ ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՄԱՏԹԷՈՍԻ

Երուսաղէմ 332, Պողարեան, Ցուցակ Բ, էջ 207-208

Գրիչ` Ստեփանոս

ա

ԶՍտեփանոս նուաստ գրիչ, յաղաւթս յիշեսջիք աղաչեմ:

բ

Ստացող` Սիմեւոն

Զվարդապետն իմ սրբազան Դաւիթ, եւ զիս զՍիմեւոն ըստացող տառիս յիշեսջի Քրիստոս աղաչեմ, եւ զԿոստանդ եւ զԽաչատուր ընկերակից եւ ուսումնակիցս իմ անմոռաց յիշեսջիք:

գ

Զվարդապետն Սիմեւոն եւ Գոգ, եւ զՄխիթար յիշեա Քրիստոս, եւ զԽաչատուր, սիրելի եղբայր մեր:

դ

<408> Ես նուաստ Սիմէոն յիշատակեսցի ի գիրս իմ զամենայն ընկերակիցս… յընկերաց աստի իմոց, այլ ընկեր է սատանի, զի չխնայեաց նա ի մանկութիւնս իմ … արդարադատդ:

ե

Հետագա ստացող` Գէորգ

Վայր` Բագնայր

<604> Նուաստ վարդապետս Գէորգ, յետին ստացիչ աստուածայխաւս աւետաւոր բանից աստուածայնոց ի Հոգոյն Սրբոյ ազդեղ մեկնողաւրէն ի միտս աստուածազան արանց, զոր ժողովեալ տեառն Ներսիսի Հայոց կաթողիկոսի, ի վարժումն հետեւողաց բանասիրաց, յաւգուտ անձանց եւ եկեղեցոյ, աղաչեմ երկրամերձ դիմաւք, որ յետ մեր ժառանգէք, յիշել զմեզ անմոռաց, եւ որք յիշէք` յիշել լիջիք յանսպառ բարիսն, թվին ՉԻԷ (1278) ի հր[եշտ]ակաբնակ ուխտիս Բգնայրս գրեցի, ուր էր հանգիստ մեր, ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնիս, զոր հաստ[ատ]ուն պահեսցէ միածինն իւր, մինչ ի գալուստն իւր միւս անգամ:

***

ՅԻՍՈՒՍ ՈՐԴԻ ՆԵՐՍԻՍԻ ՇՆՈՐՀԱԼՒՈՅ

Սրուանձտեան, Թորոս Աղբար, Բ, էջ 389

Գրեալ ի թվին ՉԻԷ (1278), ի հայրապետութեան տեառն Յակոբայ հեզի եւ սրբասիրի, եւ ի թագաւորութեան քրիստոսապսակ արքային Հայոց Լեւոնի: