Հայերէն Յիշատակարաններ

  ԳԷՈՐԳԱՅ ԼԱՄԲՐՈՆԱՑՒՈՅ ԽՄԲԱԳԻՐ ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԳՈՐԾՈՑ ԱՌԱՔԵԼՈՑ

 

ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ԹՈՎՄԱՅԻ ԱՐԾՐՈՒՆՒՈՅ

Թիֆլիս, 1917 թ., էջ 517-520 եւ Փիրղ. 6273, էջ 105-107

 

Գրիչ ` Դանիէլ

Վայր ` Աղթամար

 

… Շնորհօք ամենակալին աստուծոյ հօր եւ միածին Յիսուսի Քրիստոսի եւ սուրբ հոգւոյն ճշմարտի, աստանօր յանգ ելեալ աւարտեցաւ գեղեցկայարմար պատմութիւնս այս, զոր արարեալ ստուգաբանութեամբ անյարթ եւ գիտնական վարդապետին Թովմայի, սկսեալ ի յԱդամայ մինչեւ ցՆոյ. եւ անտի եկն աստիճանաւ վերուստ ի վայր, մի առ մի, եւ բազում աշխատանօք ճշգրտաբար եկն եհաս ի յազգն Արծրունեաց, եւ միըստմիոջէ շարակարգեալ զազգն եւ զիրն եւ զպատճառս նոցա. եւ թէ որպէս բազում ջանք եւ աշխատութիւն կրեալ նոցա հանդերձ պատերազմաւ ընդդէմ այլազգեաց եւ բարձին զչարութիւն նոցա ի բազում տեղեաց, որչափ եւ կարողութիւն նոցա եհաս. եւս առաւել աստուածապսակ եւ բարեպաշտ եւ ամենիմաստ թագաւորն Հայոց Գագիկ, որ իմաստութեամբ եւ ուղղափառ վարուքն իւրովք եւ կամօքն աստուծոյ տիրեաց բազում աշխարհաց, զոր կայ յիշատակեալ ի սմա, եւ խաղաղութեամբ պահեաց զամենայն աւուրս կենաց իւրոց ի հինից թշնամեաց եւ եղեւ առիթ շինութեան եկեղեցաց, եւս առաւել գերահռչակ եւ սքանչելագործ սուրբ եկեղեցոյս սուրբ Խաչիս Աղթամարայ. ընդ որոյ հովանեաւ շարագրեցաւ պատմութիւնս այս ի թուականութեանս Հայոց յեօթնհարիւրերորդի յիսներորդի երկրորդի (1303), եւ յաշխարհակալ թագաւորութեանն Ղազանի, հրամանաւ եւ ծախիւք աստուածապատիւ եւ երջանիկ երիցս երանեալ ամենիմաստ հայրապետիս Հայոց տեառն Զաքարիայի, որ է յոյժ բարի եւ առատամիտ եւ աղքատասէր եւ աստուածային ձրիւքն բարգաւաճեալ, եւ ի խնդրոյ աստուածարեալ գիտնական եւ արդիւնական վարդապետի, միանգամայն եւ արհիական աստիճանի արժանացելոյ տեառն Ստեփաննոսի, որ է ակն արեւելեան եւ աթոռակալ մեծի Սիւնեաց տանն: Եւ եթէ նախնականօքն քննեսցուք զնա ` ոչ ոք է յիշխանացն եւ յիշխեցելոց արեւելից կողմանցն բարձրագոյն քան զնա, զի ամենեցուն քաջայայտ է ազգն եւ նախնիքն նորա, եւ նա այնպէս է ի մէջ նոցա փառաւորագոյն եւ պայծառ. որպէս զարեգակն ի մէջ աստեղաց: Եւ նա վասն սիրոյն աստուածային խնդրեաց զպատմութիւնս ի մերոյ սուրբ լուսաւորչին ի տեառն Զաքարիայէ. իսկ սա մեծաւ ջանիւ ետ գծագրել զսա յաղագս խնդրոյ նորա: Եւս առաւել կամեցող եղեալ այսմ գործոյ ամենիմաստ եւ բարեմիտ, հեզ եւ խոնարհն, հարազատ եղբայր տեառն Զաքարիայի Ամիր Գուրգին, զոր տէր աստուած զնոսա ընդ երկայն աւուրս արասցէ, անփորձ պահելով յամենայն որոգայթից թշնամեաց ` յերեւելեաց եւ յաներեւութից, հոգւով եւ մարմնով զամենայն աւուրս կենաց իւրեանց, ամէն:

Եւ ես ամենամեղս եւ անարժանս եւ անյիշելիս ի կարգս գրչաց եւ կրօնաւորաց Դանիէլ անուն, ըստ իմում տկարութեանս յանձն առի գրել զսա, ի դուռն մեծ եւ պանծալի սուրբ Խաչիս  Աղթամարայ, զոր վերագոյնն յիշեցաք. եւ դարձեալ յերես անկեալ աղաչեմ զբարի ընթերցողսդ եւ անմեղադրութիւն խնդրեմ վասն սխալանաց գրոցս, եթէ աւելի կամ պակաս գտանիցի ի սմա, եթէ կէտ, եթէ տուն եւ եթէ ստոր եւ եթէ յայլ ինչ բառ, ի Խէ կամ ի Հոյ. զի գիտնականքն քաջ գիտեն, որ ի հին գրեանք այսպիսեացս ոչ ինչ փոյթ է արարած. եւ ես անհմուտ գոլ սոցա ` զոր ինչ լսեալ էաք յեկեղեցական գրոց ի բառիցս յայսցանէ ` զնոյն գրեցաք, եւ զոր արտաքոյ սոցա էր ` ոչ գիտելով թէ որպէս էր. եւ ի ձէնջ խնդրեմ, զի ըստ աստուածասէր կամաց ձերոց ` միայն զաստուած ողորմին շնորհէք մեզ եւ ծնօղաց մերոց, զի դուք գտջիք զողորմութիւն յաստուծոյ յաւուրն աներեկ գալստեան նորա: Եւ ինքն եղիցի օրհնեալ, գովեալ եւ բարեբանեալ յամենայն արարածոց ` յիմանացեալն եւ ի զգալեացս, այժմ եւ հանապազ յաւիտեանս յաւիտենից, ամէն:

Դարձեալ կրկին աղաչեմ եւ զուսուցիչն իմ զՍիմէօն պատուական քահանայն, որ ի բազում արուեստից իւրոց զսակաւ գիրս մեզ ուսոյց, եւ զնա յիշել ի տէր սրտի մտօք եւ զծնօղսն նորա: Եւ Քրիստոսի աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս, ամէն:

 

ՀԱՒԱՔՈՒՄՆ ՄԵԿՆՈՒԹԵԱՆ ՄԱՐԳԱՐէՈՒԹԵԱՆՆ ԵԶԵԿԻէԼԻ ԵՍԱՅԵԱՅ ՆՉԵՑՒՈՅ

Երեւան 5566

 

Հեղինակ ` Եսայի Նչեցի

Վայր ` Գլաձոր

 

… Արդ, ըստ հայցման հաճութեան բարեսէր կամաց երջանիկ եւ գերիմաստ նախասացեալ արհիականին [ Ստեփանոսի Օրբելեանց ] յաւրինեալ շարագրեցի զտեսութիւն աստուածաբան մարգարէիս կարճ եւ համառաւտ տեսութեամբ, ի թուիս Հայկազեան տոհմիս տովմարի ըստ հոլովման ամաց եւթնհարիւր յիսուն եւ երկու (1303), ի դառն եւ անբարի ժամանակիս, որ տատանեալ ծփիմք ամենաներհակ արկածիւք ի ներքուստ եւ արտաքուստ, որ ափշութիւն գործէր տեսականին եւ ընդմիջումն գործոյս քննութեան: Սակայն ըստ կարի իմովս անարգութեամբ հարկեցուցիչ հրամանաւ, ի ձեռնտուութենէ հոգւոյն, գրեցի զսա աղքատ եւ չքաւոր սեղանով զծառայակիցսն կերակրելով, եւ հայցեմ յամենայնէ ներումն գտանել սխալանացս, որ աստ գտանի: Իսկ եթէ յաւգուտ ումէք լինիցի ` շնորհակալութիւն հոգւոյն շնորհաց եղիցի եւ կաթ աղաւթից ձերոց ցաւղեսցի ինձ ի տապան իմ գերեզմանի: Եւ եղկելի մատանցս այս վաստակ մտերիմ եւ խոհեմ քննողացդ ի վայելս մեծ եւ յաւգնութիւն եղիցի: Նաեւ զաշխատասէր եւ զառատամիտ վարդապետն  Յոհաննէս, զծնեալ որդեակն իմ ի Քրիստոս, ի ձեռն որոյ սրբագրութիւն տառիս եղեւ, յիշեցէք բարի կամօք, զի ըստ աշխատանացն զհատուցումն ընկալցի ի տեառնէ: Եւ դուք, ո ՜ վ աշակերտք բանի, որք պատահէք այսմ աստուածային հանդիսի, աւրինակելով զսա, գրեսջիք եւ զսակաւ զայս արձան յիշատակին մերս տաժանմանց, զի մի լինիջիք բազմիս առօղ եւ սակաւին ոչ տուող, այլ ընկալեալ ի ձեռաց մերոց յըղկեալ վէմն այս կենդանի յամայիս արգելանի, առեալ դիցի ի հիմունս նոր Սիոնի, որով աւրհնեալ փառաւորեսցի ամենասուրբ երրորդութիւնն, անբաժանեալ ի ներկայս եւ յապառնին եւ յանսպառ յաւիտենին, ամէն:

 

ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԵՐԿՈՏԱՍԱՆ ՄԱՐԳԱՐԷԻՑ ՆԵՐՍԻՍԻ ԼԱՄԲՐՈՆԱՑՒՈՅ ԵՒ ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԴԱՆԻԷԼԻ ՎԱՐԴԱՆԱՅ ԱՐԵՒԵՑՒՈՅ

Երեւան 3606 ( տես նաեւ ` 1377 թ. )

 

Գրիչ ` Թադէոս

Վայր ` Նռնաւնից վանք

 

ա

 

Յորժամ գրեցաւ եւ յանկ ելեալ աւարտեցաւ բացայայտութիւն դպրութեանս աստուածախաւս երկոտասան մարգարէիցս, դիտապետք Հայոց տէր Գրիգոր, տէր Զաքարէ եւ տէր Ստեփանոս Աղուանից եւ վարժապետ Եսայեայ եւ ստացաւղ սորին ` պատուական եւ աստուածախաւս րաբունին Յոհանէս եւ թագաւոր ` Հեթում ` այր բարեպաշտ եւ իմաստասէր եւ մանաւանդ աստուածասէր եւ կայսր ` աշխարհակալ Խազան ղան ` յազգէն նետողաց, տիրելով Հայոց եւ Ասորոց, Վրաց եւ Աղուանից, Մարաց եւ Պարսից, Թուրքաց եւ Հագարացոց: Բայց գրեցաւ հրամանաւ վերասացեալ առնն աստուծոյ Եսա [ յեայ ] րաբունապետի, ի խնդրոյ Յոհանէս վարդապետի եւ ձեռամբ Թադէոսի անարհեստ գրչի, ի թուիս Հայոց ՉԾԲ. (1303), ի գաւառիս Այրարատեան, ի վանքս, որ կոչի Նռնաւնից, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնիս եւ այլ կենսակիր սուրբ նշանացս: Այլ եւ գրեցաւ ի դառն եւ ի դժընդակ ժամանա կի, ձմեռան յեղանակի, բազում տառապանաւք եւ նեղութեամբ: Երբեմն ի ցրտո եւ ի ձմեռնային խստութենէս տառապէի, երբեմն ի թաթարի գալոյ ու գնալոյ ու ի տեղացս աւերութենէն մեք փախստական լինեաք ու մխիթարութիւն ոչ ուստէք. ու ես հայնց կամէի, որ ամէն գիր ոսկի էր լե [ ա ] լ. ապա մեր կարողութիւնս այդ չափ էր, աստուծոյ սիրոյն համար անմեղադիր լերուք. որոց ` հանդիպելոցդ սմին հայցեմք ի ձէնջ յիշատակիլ բարի յիշատակաւն Քրիստոսիւ ստացող սորին Յոհանէս վարդապետ եւ աշխատողքս, ի փառս աւրհնելոյն յաւիտեանս, ամէն:

Եւս եւ զաղախինն տեառն ` զԱսուդայն յիշեսջիք ի Քրիստոս, քանզի ի նորա սակս յիշատակի տուեալ եղեւ գծագրել զսայ, ի վարժս աւգտի մանկանց նորոյս Սիոնի: Աւգտեալքդ յայսմ տառէ զվեր յիշատակեալ զաղախինն աստուծոյ զԱսուդայն յիշեսջիք ի տէր:

 

Գրիչ ` Մխ [ իթար ]

Վայր ` Գայլիձոր

 

բ

 

Գրեցաւ վերլուծութիւնս Դանիէլի մարգարէի յանապատիս Գայլիձոր անւանելոյ, ի թուի ՉԾԲ. երրորդի (1303), աւժանդակութեամբ մերոյս սրբազան եւ արդիւնական Եսաիաս անուն առձայնելոյ, ի ստացումն եւ ի խնդրոյ պատուական եւ աստուածահաճոյ Յոհ [ անէս ] վարժապետի եւ իմս հոգւոյ հարազատի, ձեռամբ անպիտան եւ անարժան Մխ [ իթար ] պիտականուն վարդապետի. եւ որք հանդիպիք այսմ սոփերի արգասաւորի զՔրիստոս Աստուած Ողորմեսցին անյապաղ հատուսջիք մերումս հոգւոյ, որումն յաւետ կարաւտիմ:

Բայց ստացեալ եղեւ մատեանս աստուածախումբ, յիշատակ աղախնոյն աստուծոյ Ասուդա կոչեցեալ, վերափոխելոյն ի Քրիստոս տղա եւ տհաս հասակաւ, ժամանեալ մինչ յաւուրս քսանամենից ` աւելի կամ նուազ, վախճանեալ զկեանս իւր, փոխեցաւ ի Քրիստոս յոյժ աղէտ եւ ողորմն թողեալ ծնողացն իւր, քանզի միայն ունէին զնա: Արդ, պատահողք այսմ տառի ` զվերասացեալ աղախինն Քրիստոսի զԱսուդայն յիշեսջիք ի Քրիստոս, զի յիշեցելոյն եւ յիշողացդ եղիցի ողորմութիւն յամենառատ ողորմութենէն Քրիստոսի աստուծոյ մերոյ ` աւրհնելոյն յաւիտեանս, անէն, եղիցի:

 

ԱՍՏՈՒԱԾԱՇՈՒՆՉ

Երեւան 182 ( տես նաեւ 1658 թ. )

 

Գրիչ ` Մարտիրոս

Վայր ` Գռներ

 

ա

 

ԶՄարտիրոս վարդապետ աշակերտ Գէորգեայ Սկեւռացւոյ ` զգրաւղ գրոցս յիշեցէք ի տէր, ընդ նմին եւ զվարդապետն իմ եւ զուսուցիչ զԳէորգ րաբունապետ, նաեւ զծնաւղսն իմ եւ զամենայն ազգատոհմն, եւ աստուած զձեզ յիշէ յիւր արքայութիւնն եւ ինքն եղիցի աւրհնեալ յաւիտեանս, ամմէն, ամմէն:

 

բ

 

Ես Մարտիրոս ` սպասաւոր բանի եւ աշակերտ գրոց, ըստ ըղձի եւ փափաքման սրտի գրեցի զսա ի վանքս հռչակելի, որ Գռներ կոչի, մերձ ի Բարձրն կոչեցեալ Բերդ, ի մեծ թուականիս Հայոց ՉԾԲ. (1303), ի յամսեանն մայիս ըստ Հռոմայեցւոց անուանց ամսոցս, որ աւր Ժէ. (17) էր սորին ամսոյ, յորում լուաք ի նոյն աւրս չար համբաւ, զի տէր երկրիս մերում չոգաւ ի Շամբն կոչեցեալ աշխարհ հանդերձ մուղալն կոչեցեալ զաւրաւք եւ ընդ մեղաց մերոց յաղթեալ յանաւրինաց, փախստեա եղեւ յաշխարհն Բաբելացւոց, առ խանն Խազան կոչեցեալ. եւ է աշխարհս մեր յոյժ ի տարտարոսի:

 

գ

 

ԶՄարտիրոս վարդապետ եւ զգրիչ սորա յիշեցէք յաղաւթս, ո ՜ եղբարք, որք հանդիպիք: Գրեցաւ սա ի Գռներս, ի թվականիս Հայոց յեւթնհարիւր յիսուն եւ երկուքն, յուլիս ԻԹ. [29]:

 

դ

 

Զմեղապարտ վարդապետ Մարտիրոս աղաչեմ յիշել ի տէր Քրիստոս: Գրեցաւ սա ի թուականիս ՉԾԳ. (1304), յամսեանս յուլիս, յերկիրս Կիլիկիոյ, մերձ ի Բերդս Բարձր, յանապատս  Խաչատրոյ, ի վերայ գետոյս Շղրկայ, ի քարանձաւ եւ ի նեղ տեղիս, ի դառն ժամանակիս, յորում ամսեան եկին մահմետական զաւրքն ի Շամբէն եւ առին սիրով զբերդն  Թիլ եւ ուխտազանց եղեալ դաշանցն ` կոտորեցին զորս գտին անդ. եւ բազումք, փախստական եղեալ ի նոցանէ, գետասոյզ եղեալ ի մեծ գետն Ջահան, եւ այս ամենայն վասն մեղաց իմոց:

 

ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԺՈՂՈՎՈՂԻՆ ԳՐԻԳՈՐԻ ՆԻՒՍԱՑՒՈՅ

Շուշի, 18. Թօփճեան, Ցուց. Խաչիկ վրդի. Բ. էջ 47

 

Գրիչ ` Խաչատուր Երզնկացի

վայր ` Արատես մենաստան

 

… Գրեցաւ ի թվիս Հայոց ՉԾԲ. (1303), ընդ հովանեաւ սուրբ մենաստանիս ` մականուն կոչեցեալ Արատես …:

Զարհիեպիսկոպոսն … զտէր Ստեփաննոս, զփառաւոր իշխանին որդին զՏարսայիճն ` ստացաւղ սուրբ տառիս … յիշեցեք … գրիչ զԽաչատուր Երզնկացիս:

 

ԼՈՒԾՄՈՒՆՔ ՆՈՒՐԲ ԳՐԵԱՆՑ ՅԱԿՈԲԱՅ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ

Երեւան 598

 

… Ո ՜ վ սուրբ հարք եւ եղբարք, որք պատահիք այսմ փցուն տառիս, որ է սայ լուծմունք սուրբ եւ ընտրեալ վարդապետին տեառն Յակոբա, զոր արարեալ ի Հարցողաց Գրոցն, զոր գտի զսա յոյժ պիտանի ի շահ աւգտութեան մանկանց Սիոնի եւ յոյժ տարփմամբ սիրո գրեցի զսայ փցուն եւ դողդոջեալ ձեռօք, որպէս ի գրէտ ճանաչես: Սրտի յաւժարութիւնն զխելաց զօրութիւնն տանի, քաջ գիտե ' ք: Արդ, յերես անկեալ աղաչեմ, անմեղադիր լերուք ` կրկին աղաչեմ, ապա թէ գտանես կամ կէտ ի վերա գրի, կամ ստորակէտ, կամ այլ ինչ ` զակնարկութիւնն յօրինակն տար, որ էր սա գրեալ ձեռամբ Ստեփ [ աննոս ] վարդապետին, որ նա ինքն է Կանտիտոսն, այն աստուծոյ աւրհնել հոգին հայնց անսխալ էր գրեալ, որ մին գիր չգտի սխալ, դուք այլ զինքն յիշեցէք յաղօթս ձեր: Ընդ նմին եւ զիմ վարդապետս ` Յովհաննէս Երզնկաեցի, որ եւ զիս իբրեւ զստահակ ծառա քարշէ ի վերա երեսաց, թերեւս զերծուսցէ ի հեղգանալոյ, եւ ոչ թէ կարիս ինչ ունելով առ այս ճղտորել գիրս, զայս մի ոք վարկցի, զի այնքան երագ էր ի գիր արուեստին, որ ոչ դիպաւ աւրինակի. եւ ճշմարտութիւն բանիս նոքա վկայեն, որք մերձ եղեալ հանդիպեցան նմայ. վասն որո աղաչեմ յիշել զվարդապետն իմ ի մաքրափայլ աղօթս ձեր, եւ զիս ` զանարժանս յամենայնի յիշել աղաչեմ սրտի մտօք ի մեղաց թողու թիւն. եւ որ մեզ բանի ւ հայցէ, նմա գործով եղիցի ի Քրիստոսէ աստուծոյ մերոյ, յօրհնելոյն յաւիտեանս, ամէն:

Գրեցաւ ի թւիս ՉԾԲ. (1303), ի փառս Քրիստոսի:

 

ԴԱՏԱՍՏԱՆԱԳԻՐՔ ՄԽԻԹԱՐԱՅ ԳՈՇԻ

Երեւան 2593

 

Վայր ` Երզնկա՞

 

… Գրեցաւ գիրքս այս խրատ անը ||| ոմ ] անց յիրաւունս եւ ոմանց ի սաստ եւ ի յանդի [ մանութիւն ]. եւ մեր հայեցեալ ի բանս աւգտութեան սորա. յ ||| է ես նուաստք Ֆռանկ եւ ետու զսա գրել ||| եւ ի կրթութիւն ուսման տկար անձին իմոյ եւ ի սբաղ ||| աց իմոց եւ ի պատճառս սգաստութեան ճանաչել եւ ||| անթիւ համարս երախտեաց իմոյ արարչին եւ ||| յա ] րաժամ մատուցանել զգոհաբանութիւն գերագ ||| եաց, այլ եւ ի յիշատակ ինձ եւ զաւակաց իմոց եւ յա ||| իմ յաշխարհէ եւ ի ծնողացն իմոց պարոն Կար [ ապետ ] ին եւ պարոն Ընձկուն եւ նախնե [ աց իմոց հա ] նգուց [ ելոց ի Քրիստոս ]:

Արդ, գրեցաւ սայ ի մայրաքաղա [ քս Եզնկա՞յ ], ընդ հովանեաւ կաթողիկէ եկեղեցւոյ, ձեռամբ ||| քահանայի, ի թվիս հայոց ՉԾԲ. (1303), ի հայրապետութեան [ տեառն ] Գրիգորիոսի եւ յառաջնորդութեան Եզնկայիս ` տէր Ն [ երս ] իս [ ի ], [ ի թա ] գաւորութեան Հեթմոյ աստւածասիրի եւ բարեպաշտի եւ [ ի ժա ] մանակս աշխարհակալ եւ մեծ ղանին Ղազանին:

Արդ, աղաչեմք զամենեսեան, || որ ոք հանդիպեսցի սմայ ընթերցմա [ մբ ] կամ աւրինակու [ յիշ ] ել [ աղաւ ] թիւք զստացող սորա զպարոն Ֆռանկ եւ խնդրել երկարամեա կեանք ի Քրիստոսէ իւր եւ ծընընդոց իւրոց ` սրբասն [ եալ ] զաւակաց եւ ազանց եւ ծնողացն իւրոց, հանգուցելոցն [ ի Քրիստոս ], խնդրել քաւութիւն եւ թողութիւն յանցանաց. եւ յիշողք [ դ յիշեալ լի ] ջիք յողորմութիւնն աստուծոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս, ամէն:

 

ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՍԱՂՄՈՍԱՑ ՆԵՐՍԻՍԻ ԼԱՄԲՐՈՆԱՑՒՈՅ

Երեւան 1527 ( տես նաեւ ` 1301 եւ 1339 թ. թ. )

 

Գրիչ ` Վարդան

վայր ` Կիլիկիա

 

Կատարեցաւ մեկնութիւն սաղմոսացըս, արարեալ տեառն Ներսէսի Տարսոնի եպիսկո [ պո ] սի Լամբրունեցւոյ, սրբազան առն եւ հանճարեղ վարդապետի, ի թուականիս Հայոց ՉԾԲ. (1303), ի հայրապետութեանն Գրիգորի եւ ի թագաւորութեանն Հեթմոյ եւ Լեւոնի, ծախիւք եւ հրամանաւ Բարսղի քահանայի, որ ոչ ժաման [ ե ] ալ ի կատարումն գրչութեանս, զորոյ զփափ [ ագ ] նորա ելից քուերորդին իւր ` Գրիգոր, եւ ստիպեաց զմեզ յաւարտ հանել զաստուածապատում տառս, որոց ողորմեսցի Քրիստոս որդին աստուծոյ յառաջասացեալ ծերունի քահանային Բարսղի Լեռն [ կցոյ ] եւ ցաւղեսցէ ցաւղ ողորմութեան ի յոսկերս ն [ որա ] եւ թողութիւն արասցե գաղտնեաց կ ||| նորա եւ վայելել տացէ զսայ Գ [ րիգորի սարկաւ ] ագի, որ զպակասութիւն գրոցս [ ելի՞ց ] յաւժարութեամբ եւ բնաւին զար [ մից յանգուցելո՞ ] ց ի տէր ` հարց եւ եղբաղց եւ որք ||| տրաւք ողորմութեան ի գիրքս ||| եղ ] բայրութեան սրբոյ անապատ [ իս ||| առաջ ] նորդաց եւ միեղէն եղբայ [ րութեանս ], նաեւ անարժանի Վարդ [ անայ գրագրի ող ] որմեսցի Քրիստոս ` ծնողաց եւ եղ [ բարց ] եւ Աւշնի դպրի. եւ որք յաղաւթս յիշեն ], տացէ նոցա Քրիստոս ըստ կամաւ յի [ շմա՞նն ] յաւի [ տեանս, ամէն ]:

 

ԿԱԹՈՂԻԿԵԱՅ ԹՈՒՂԹՔ ՊԱՒՂՈՍԻ ԱՌԱՔԵԼՈՅՆ

Երեւան 5343

 

Գրիչ ` Մկրտիչ

Վայր ` Ռշտունի՞ք

 

… Գրեցաւ սուրբ եւ Քրիստոսաձիր տառս աստուածայնոց փողոյն եւ տիեզերաց վարդապետին Պաւղոսի … ի թուականութեանս Հայոց ՉԾԲ. (1303), յամսեանն արաց ԻԴ. (24), յաւուր շաբատի …:

Արդ, աղաչեմք զամենեսեան զսուրբսդ զընթերցողսդ ` զստացաւղ գրոցս աստուածաին, որ ստացաւ զսա յարդար վաստակոց իւրո [ ց ]` զԳրիգոր աբեղայն եւ զծնողսն եւ զեղբայրն ` զԳրիգոր կրաւնաւոր սրբասէր քահանա եւ զհայր վանուց զԽաչատուր եւ զեղբայ [ ր ] ն նորա զՎարդան յիշեցէք աղաւթիւք ի Քրիստոս եւ նոցա մեղացն թողութիւն խնդրեցէք. թերեւս տացէ նոցա Քրիստոս աստուած զարքայութիւն իւր … թողցէ զբազում մեղս եւ սխալանս  զԳրիգոր աբեղաին, զծնողի եւ զեղբաւր նորա եւ արեան մերձաւորաց նոցա եւ զնոցին միաբանաց եղբարց եւ ծնողաց նոցա, սպասաւորաց սուրբ ուխտին Վարդանաց սրբոց եւ զաշխատողացն: Մկրտիչ սուտ կրաւնաւորս, որ զգիրքս գրեաց … Խնդրեցէք ի Քրիստոսէ աստուծոյ մերո զթողութիւն մեղաց ամենայնիւ սրբեցելով եւ տալով մեզ մասն ինչ առ ոտս ձեր յարքայութիւն աստուծոյ …:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 4052

 

Գրիչ ` Ստեփանոս

Վայր ` Արճէշ

 

Փառք … որ ետ զաւրութիւն ախմար եւ անիմաստ գրչի ` Ստեփանոս սուտանուն սարկաւագի հասանել ի կատարումն այսմ աստուածաբուխ տառիս, զոր բազումք ցաւաւք կատարեցի ես եւ եղբար մեր հոգեւոր, որայ անուն Յակոբ կոչի:

Բայց գրեցաւ ի քաղաքիս, որ կոչի Արճէշ, ընդ հովանեաւ սրբոյ Սարգսի զաւրավարի, ի թաղս, որ կոչի Հոռոմվանք … Աղաչեմ զձեզ, ո ՜ վ սուրբ քահանայք, որ ընթեռնոյք սուրբ աւետարանս, յիշեցէք սրտի մըտաւք զՎարդան սրբասնեալ քահ [ անայն ], որ կամակից եղեւ սմա եւ ընդ հովանեաւ ժողովեաց զմեզ, որպէս հաւ, զի ժողովէ զձագ [ ս ] իւր ընդ թեւաւք իւրովք … Դարձեալ աղաչեմ յիշեցէք զԽաչատուր գր [ ագիր ], որ ի սմանէ աւգտեցաք ի գրչական արուեստից սակաւ մի …:

Ի թվիս ՉԾԲ. (1303):

 

ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՍԱՂՄՈՍԱՑ ՆԵՐՍԻՍԻ ԼԱՄԲՐՈՆԱՑՒՈՅ

Երեւան 1166

 

Գրիչ ` Դանիէլ

 

Ի թուականութեանս Հայոց ՉԾԲ. (1303) գրեցաւ իմաստատիպ հանճարունակ աստուածախաւս մատենս այս սրբոյ առն աստուծոյ Սողոմոնի, ի թարգմանութիւնս արարեալ քրիստոսակիր հոգիընկալ անձին Ներսիսի եպիսկոպոսի նշանաւորն Տարսոնի Կիլիկեցոյ, հրամանաւ խաչակրաւն եւ խաչաբարձի եւ հետեւողի որդոյն աստուծոյ րաբունին Յովհաննիսի, ի յիշատակ իւր եւ ծնողաց իւրոց, որում աստուած վարձս բարեաց հատուսցէ կրկին կենաւք: Յիշեսջիք եւ զգրիչս Դանիէլ ` ի հոգեւորն ունայն եւ ի ձեռագործս յանդգնութեամբ մատեալ եւ ոչ յիմաստութենէ: Աղաչեմ զսրբասնեալ ընթերցողսդ ոչ ձանձրանալ ի յիշել զպատժեալս յայնմ ահագին ատենին եւ զծնողսն մեր, ասելով սուրբ բերանով ձերով ` Աստուած թողցէ նոցա զյանցանս իւրեանց. եւ ամենայն սխալանաց անմեղադիր լինել, զի բազում պատճառս կայր, բայց ոչ ` այլ ես եւ տգիտութիւն իմ, որ ոչ աշխատեցա ի վերա արուեստիս, աղ աչեմ անմեղադիր լինել, զի ձեզ յիշողացդ եւ յիշեցելոցս անմեղադիր լինի բաշխողն պարգեւաց յիւրում գալստե [ ա ] նն, ամէն, ամէն: