Հայերէն Յիշատակարաններ

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

       1320
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Երեւան 7651 (տես նաեւ 1387թ. )
      
       Ստացող` Ստեփանոս Սեբաստացի
      
       ա
      
       Արդ, ես` նուաստ ծառայ ծառայիցն իսկապէս բարւոյն տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի` Ստեփաննոս պիտակ անուամբ եպիսկոպոս Սեբաստիոյ մայրաքաղաքի, անարի հեղինակս եւ մոլար հովիւս ընթացա յաստուածապահ աշխարհն Կիլիկիոյ, յերկրպագութիւն սուրբ աջոյն եւ աթոռակալին յոգնաչարչար եւ բազմերանեալ երախտաւոր սուրբ հաւրն եւ լուսաւ որչի հայկազեանս սեռի սրբոյն Գրիգորի, եւ յոյժ պատուեալ եւ մեծարեալ գտայ ի հայրապետէն տեառն Կոստ[անդեայ ] եւ ի Քրիստոս աստուած հաւատարիմ արքայէն Աւշին կոչեցելոյ: Իսկ բարեպաշտ արքայն Աւշին կամեցաւ պարգեւս ընձեռել իմս նւաստութեան, եւ ես զմարմնաւոր գոյս առ ինչ ոչ համարեցայ, այլ եռափափագ սիրով ըղձացա կենաց քարոզիս եւ բարձր պատուիրանիս աստուծապատում սուրբ աւետարանիս: Եւ հրամանաւ արքայի մտա յարկեղս տանն, ուր հաւաքեալ կային սուրբ կտակարանքն, եւ թէպէտ եւ պատահեցայ բազմաց եւ զանազանից, այլ ընդ սա հաճեցայ, զոր էր գրեալ արագ եւ գեղեցկագիր գրչի եւ բազմերանկ ծաղկաւք
      
       զար || դարեալ յոգնահանճար նկարակերտի, այլ ոչ յաւարտ հասուցեալ, զի ի տեառն անաւրինականացն բաժին մի նկարեալ էին, եւ զկէսն նշանագծեալ, եւ զյոլովս թողեալ զտեղի: Եւ իմ առեալ զսա խնդութեամբ մեծաւ եւ ելեալ ի խնդիր քաջ նկարագրի, եւ գտի զսըրբասէր քահ[անայ ]` զՍարգիս մականուն Պիծակ, յոյժ հմուտ նկարագրութեան: Եւ տուեալ իմ ի հալալ արգեանց իմոց Ռ. եւ Յ. (1300) դրամ. եւ նա յանձն էառ, եւ բազում աշխատութեամբ կատարեաց եւ ելից զպակասութիւն ոսկենկար պատկերացն որ ի սմա, զոր ընկալայ եւ զուարճ ացա ներքին մարդովն:
      
       Արդ, եղեւ զրաւ սորա ի թվ. Հայոց ՉԿԹ. (1320), ի դառն եւ ի դժնեա եւ յանբարի ժամանակի, զոր աւելորդ համարեցաք առ ի գրել զդառնութիւն ժամանակիս: Ի հայրապետութեան տեառն Կոստ[անդեայ ] Կեսարացոյ եւ յարքայութեանն Աւշնի արքայի: Եւ ես` վատնիչս տէրունի գանձուց եւ քանքարաթաքոյց եպիսկոպոս Սեբաստիոյ Ստեփ[աննոս ], յերես անկեալ աղաչեմ զձեզ անմահ զենման պատարագին`
      
       սպասաւորքդ եւ զսրբազան գունտք պաշտաւ || նէից եկեղեցւոյ սրբոյ, որք վայելէք ի սմանէ իմանալի եւ զգալի աչաւք եւ խրախանայք ընթեռնելով, կամ գաղափարաւ, կամ այլ տարազաւ իւիք, յիշեսջիք սրտի մտաւք եւ ուղիղ կամաւք զիս` Ստեփ[աննոս ] նւաստ եպիսկոպոս , զըս-
      
       տացող եւ զյանկ հանող սուրբ աւետարանիս, եւ զծնաւղսն իմ` զՏաճատ քահանայ եւ զՔեմիայ, եւ զաստուածարեալ նախնիսն իմ` զտէր Գրիգոր վարդապետ, եւ զմիւս տէր Գրիգոր, եւ զհաւրեղբայրն իմ` զտէր Ներսէս, որոյ յիշատակն` աւրհնութեան, եւ զեղբայրն իմ զԿոստանդին քահանայ, եւ զքուերսն իմ, եւ զՅակոբ կր[աւնաւոր ], եւ զամենայն համազինսն իմ, եւ զպարոն Շահնշահ, որ յայսմ ամի փոխեցաւ առ Քրիստոս, որոյ ողորմեսցի Քրիստոս եւ սրբոց իւրոց դասակից արասցէ:
      
       Յիշեսջիք եւ զսուրբ դիտապետն Հայոց զտէր Կոստ[անդին ] եւ զբարեպաշտ թագ[աւորն ] Աւշին, հանդերձ արքայորդւովն եւ ամենայն զարմիւք: Եւ զհոգեւոր որդեակն իմ զտէր Սիմէոն, որ յայսմ ամի կոչեցաւ ի վեհագոյն պատիւ եպիսկոպոսութեան, եւ զհոգով հարազատսն իմ զՅոհաննէս կրաւնաւոր եւ զՀայրապետ գրիչ, եւ զամենայն միաբանու
      
       թիւն հոգեւոր եղբարցս, որք || են ընդ քաղցր լծով ծառայութեան սուրբ ուխտիս, որ յանուն աստուածունակ սրբոյ Նշանիս: Եւս առաւել յիշեսջիք զառաջին աշխատողսն` զգծաւղն եւ զծաղկաւղն, եւ զվերջին աշխատողս` զՍարգիս քահանայ...:
      
       Զգծող սակաւ գրոյ յիշատակարանիս` զՀայրապետ ողորմելի գրիչ, յիշել աղաչեմ:
      
       Վայր ` Կաֆա
      
       բ
      
       Եւ դարձեալ, ես` անարժանս Ստեփանոս եպիսկոպոս մայրաքաղաքին Սեփաս[տ ] իոյ, զանառիկ գանձս, կենաց քարոզս եւ բարձր պատուիրանս` աստուծապատում սուրբ աւետարանս առի փախըստական ի յայլազգաց եւ եկի ի մայրաքաղաք ի Կաֆա, կացի յոլով ժամանակս ինչ եւ դառնամ ի տունս մեր հայրենի. հրաման արարչին եհաս, դրի յիշատակ զսուրբ աւետարանս ի Կաֆա . || չունի ոք իշխա
      
       նութիւն տէր ելանել, կամ գրաւական դնել, կամ ծախել. լաւ պահողքն աւրհնին աստուծոյ, եւ ով որ ] անդըգնի լրրբենի դիմաւք տէր ելանէ, կամ գրաւական դնէ, կամ ծախէ` զպատիժ զԿայենի եւ զՅուդայի առցէ, լաւ պահաւղքն աւրհնին յաստուծոյ, ամէն, հայր մեր:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Երեւան 4186 (Տես նաեւ 1457թ. )
      
       Գրիչ ` Աստուածատուր
      
       վայր ` Սաղմոսավանք
      
       Բայց գրեացաւ սայ ձեռամբ թարմատար եւ վառանգոշ ու գոկ ) կածնի ) Աստուածատրոյ անստու ) կրաւնաւորի, ի թվ. Հայոց ՉԿԹ.
      
       (1320), ի սուրբ քաւարանիս, որ անապատ կոչի եւ Վանք Սաղմոսի, եւ է աստուծով, որոց աղաւթիւք սոցա աւժանդակել գրեցի զլուս ազարդեալ մատեանս աստուածային, ստուգաբանեալ ի բուն աւրինակաց: Նաեւ այլ յոլով գիրս աստուածաշունչ գրել իմ, ի լուսաւորութիւն մանկանց եկեղեցոյ, եւ բարեխաւս առ Քրիստոս, վասն փրկութեան ոգւոյ մերոց: Եւ արդ, աղաչեմ զամենեսեան ի դէպ ժամանակի, որք աւգտիք եւ լուսաւորիք ի սմանէ ընթերցմամբ կամ աւրինակաւ, յիշեսջիք ի սուրբ եւ յարժանաւոր յաղաւթս ձեր զՊաւղոս եւ զԹադդէոս, եւ զմայրն նորին զՄանկու, եւ զքոյրն Մամախաթուն, զՊետրոս, եւ զհայր նորին` զթուխան, եւ զմայրն Կուռնի խաթուն, զՊարսամ, եւ զհայր նորին զՅակոբ, եւ զհոգեւոր հայրն սոցա` զերեմիայ կրաւնաւոր քահանայ, եւ զհոգոյ եղբարքս` զՍարգիս Նորագաւթեցի եւ զԳալուստ կր[աւն]աւոր քահանայք, որ կամեցող են յառնուլ գրոցս, եւ զսպասաւորքս` Վարդան , եւ Վիրապիկ, Գրիգոր, եւ Ասլան պէկ, եւ Արտաւա...
      
       Եւ աստանաւր յերես անկեալ աղաչեմ յիշել եւ զարժանաւորքս յիշման` զՍարգիս եւ զՄխիթար ճգնաւորք եւ կուսակրաւն քահանայք, որք Կ. (60) ամ ժուժկալեալք բազում եւ ազգի ազգի ճգնութեամբ հոգեւորք. եւ մեք աւտարք եւ պանդուխտք հոգով եւ մարմնով, եւ սոքա ընկալեալ զմեզ ի յարկս իւրեանց սպասաւորելով...:
      
       ՃԱՇՈՑ
      
       Երեւան 7451
      
       Գրիչ ` Յովաննէս
      
       վայր ` Տարօ՞ն
      
       Գրեցաւ սուրբ տառս այս ձեռամբ անարհեստ գրչի Յովաննիսի, յարդար եւ յընտիր աւրինակէ սրբոյ ուխտին Առաքելոցն Տարաւնոյ, ի դառն եւ ի նեղ ժամանակիս, որ եւ եդեալ կայ հարկ ի վերայ ազգաց քրիստոնէից, եւ կան ի տառապանք յայլասեռից, եւ է ամենայն ուրէք բարեկարգութիւն նուազեալ : Այլ եւ աղաչեմ զամենեսեան վասն սիրոյն Քրիստոսի, որք ընթեռնուք զսա, կամ աւրինակէք, կամ աւգըտիք ի սմանէ, յիշեսջիք աղաւթիւք զսուրբ եւ զընտրեալ կրաւնաւոր զԱռաքեալ` զտու||ող աւրինակիս, եւ զծնաւղսն նորա, եւ զամ ենայն արեան մերձաւորսն նորա: Ընդ նմին եւ զիս` զանպիտան գրողս զՅովաննէս, եւ զծնաւղսն մեր. եւ ինքն, որ առատն է ի տուրս բարեաց, յիշողացդ եւ յիշեցելոցդ ողորմեսցի , ամէն:
      
       ՀԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԱՒԵՏԱՐԱՆ Ի
      
       Երեւան 9233զ
      
       Գրիչ ` Սարգիս
      
       ... Արդ, գրեցաւ սուրբ աւետարանս ձեռամբ նուաստ քահանաի Սարգսի` մեղապարտ եւ անպիտան գրչի, քանզի բազում փափա-
      
       գանաւք եւ ըղձալի սրտիւ աւարտեցի զսուրբ աւետարանս ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնիս եւ Նախավկաիս, ի թվ. Մեծաց Հայոց ՉԿԹ. (1320), ի հայրապետութեան տեառն Զաքարիայի, ի թագաւորութեան Բուսաիտին, ի դառն եւ ի վշտաբեր ժամանակիս: Արդ, յիշեցէք զեղկելի գրիչս եւ զծնաւղսն իմ` զՍուքիաս եւ զՄէլէքնազ...
      
       ԺՈՂՈՎԱԾՈՒ
      
       Երեւան 1098
      
       Գրիչ ` Մխիթար
      
       Մխիթար` մեղաւք մեռեալ ոգի,
      
       Յերեսս անկեալ միշտ ամենի,
      
       Աղաչեմ յիշել յայսմ վայրի,
      
       Այլ եւ ծնողաւք մեր եւ զարմի,
      
       Եւ դուք ի նոյն լիջիք բարի,
      
       Աւրհնելոյն յամենայնի:
      
       Ի հնագետասան յոբելինի
      
       Եւ յինն եւ տասն թուի,
      
       Գծագրեցաւ մատեանս հոգելի,
      
       Որ հոգիացելոցն ախորժելի:
      
       Բայց փցուն գրօղս ողորմելի,
      
       Որ չ'ի հմուտ այսմ արհեստի,
      
       Թողութեան արարէք զիս արժանի
      
       Եւ ձեր բարեացն վարձս յայտնի.
      
       Եւ տէրն աւրհնեալ յամենայնի,
      
       Ամէն, ամէն եւ եղիցի: