Հայերէն Յիշատակարաններ

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 7979

 

Գրիչ` Յակոբ

 

… Որոյ ցանկացող եղեալ բարէմիտ եւ բարեսէր կինն Խաբիբ-Խաթուն, որ մնացեալ էր յառնէն իւրմէ եւ զատեալ եւ մեկնեալ յասդեացս վայելչութեան` ի տանէ, ի մէլքէ, յորդւոց եւ ի դստերաց` յոյս եւ ապաւէն ունելով զՔրիստոս եւ զսուրբ Աւետարանս:

Վասն որոյ յօժար կամօք ստացաւ զսա ի հալալ արդեանց իւրոյ յիշատակ հոգւոյ իւրոց, եւ առն իւրում նալբանդ Կարապետին, եւ ծնողաց իւրեանց Ջաֆարին եւ Թաղամելիքին, եւ Հաբիբի հօր Աստուածատրուն, եւ մօրն Ջանմէլիքին, եւ զաւակացն Մլհամին, որ երիտասարդ հասակաւ հեղդամահ եղեւ յանօրինաց եւ զդառնութիւն այրութեան իւրոյ կրկին վիրաւորեաց, զի սուքն ոչ միայն էր ծնօղացն, այլ եւ ամենայն տեսողացն, եւ դստերն Թուրվարդին, որ ի հասակս նորհարսնութեան փոխեցաւ ի Քրիստոս, Յակոդին, Բարխօդարին, Աստուածատրին, եւ Նարին-Խաթունին, Թաղամէլիքին, եւ միեւս որդւոյն Խըդըրշին, որ տարաժամ մահուամբ փոխեցան յաշխարհէս. այլ եւ ամենայն արեան մերձաւորացն` կենդանեացն եւ հանգուցելոցն ի Քրիստոս, ամէն:

Այլ եւ եղբարցն Խօշխաբարին եւ Խօջին, որ եւ զԱւետարանս սոքա տւին գրել ի հալալ վաստակոց իւրեանց, յիշատակ հոգւոց իւրանց եւ քւերն Խաբիբին, զի յորժամ զսորա որդին անօրէնքն խեղդամահ արարին ի ծառէն կախեալ, ի մէջ այգւոյն ի մէջաւրէի, եւ յոյժ դառն կսկիծ եղեւ ծնօղացն եւ ազգայնոցն եւ բարեկամացն, վասն զի միաւոր էր եւ յոյժ գեղեցկապատկեր եւ վայելուչ հասակաւ, վասն որոյ զրկեցաւ յաշխարհէս եւ մնաց սոցա զոյրն Խաբիբն առանց յիշատակ:

Եւ եկեալ անօրէնք զտուն եւ զայգին եւ զապրանքն զամէն պարնական բթըլմալ արարին, վասն որոյ եղբարքն գնացին ի պարոն եւ ի դատւոր անկան, եւ շատ կաշառօք ազատեցին յանօրինաց: Վասն այս պատճառի ետ քուրն զէգին Խօշխաբարին եւ Խօջին եւ զիւր հոգին ի սոքա ապսպըրեց: Եւ սոքա ետուն զԱւետարանս գրել յիշատակ հոգւոյ իւրեանց, եւ քըւերն Խաբիբին, եւ առն իւրում Կարապետին, եւ որդւոյն Մլհամին, եւ ծնօղացն   Աստուածատրուն եւ Ջանմէլիքին, եւ եղբարցն Մրտերին, … Աղաջանին, Յովանիսին, Խօշխաբարին եւ Խօջին, եւ մօր սոցա Ղրիմ-Խաթունին, եւ եղբօրորդւոցն` Աղուբին, Սաֆարին եւ Աստուածատրուն, որ է ժառանգ սոցա, եւ Էդգարին, զոր տէր աստուած ընդ երկայն աւուրս առնէ, եւ հարսներուն` Նարին-Խաթունին, եւ Մաղսում-Խաթունին, եւ տղայոց սոցին Քօհնափօշին, Աղայպապուն եւ Նիզայդարին, որ տարաժամ մահւամբ փոխեցան ի Քրիստոս:

  Վասն որոյ յերես անկեալ աղաչեմ յիշել յաղօթս ձեր զվերոյասացեալքս եւ լի բերանով աստուած-ողորմի ասացէք:

Արդ, գրեցաւ սա ի թըւիս Հայոց ՋԽԹ. (1500) ամի, ի դառն եւ դժար ժամանակի, որ Թաֆրիզոյ փատշահութիւնն խաբաներ էր եւ Աղ-օլուցոյ ազգն յիրար անկած էին, եւ պարոնութիւն սոցա ոչ հաստատէին, եւ աշխարհս կայր յերերմանի, վասն զի միմեանց ոչ հնազանդէին, եւ յԳ. (3) -Դ. (4) դիմաց բաժանեալ էին փատշահութիւնն, եւ զմիմեանս կոտորէին. եւ շատ հայ եւ թուրք թալանւեցան, եւ գեօղք եւ քաղաքք աւերեցան, եւ ազգք քրդաց կոտորեցան եւ սպանեցան:

  Ի սոյն դառնացեալ ամի ձեռն արկեալ գրեցի զսա ես` Յակոբ մեղուցեալ գրիչս, ընդ հովանեաւ ամենամաքուր սուրբ Աստուածածնի տաճարիս, եւ սուրբ Ստեփանոսի նախավկայիս, եւ պատերազմի սուրբ նշանիս:

Արդ, որք հանդիպիք սուրբ Աւետարանիս կարդալով կամ օրինակելով յիշեցէք յաղօթս ձեր զվերոյասացեալքս` զԽաբիբ մամն, եւ զնալբանդ Կարապետն, եւ զորդին զՄալհամն, եւ զեղբարքն զԽօշխաբարին եւ զԽօջէն. եւ զամենայն արեան մերձաւորսն, եւ լի բերանով եւ ուղիղ սրտիւ աստուած-ողորմի ասացէք, եւ Քրիստոս աստուած ձեզ ողորմասցի, ամէն:

 

ՃԱՇՈՑ

Երեւան 4557

 

Գրիչ` Գրիգոր Եպիսկոպոս

Վայր` Գեղարքունիք, Խորոտիկ ուխտ

 

… Որոյ շնորհաւք եւ աւժանդակութեամբ յանկ ելեալ աւարտեցաւ գերափառ եւ հոգիազարդ աստուածաբան տառս վասն խնդրոյ բարեսէր եւ հեզահոգի Մէլիք Աւանին եւ որդոյ նորա Աղաբեկւոյն, ձեռամբ բազմամեղ եւ անարժան գրի Գրիգոր եպիսկոպոսի, ի թվականիս մերում Ջ. եւ ԽԹ. (1500) ամի: Քանզի որք մեծութեան ընչից ըղձանան, ոչ ինչ աշխատութիւն զմտաւ ածեալ յայլմէ յայլ անցանել գաւառս հեռագնացս ուղեւորութեան, որպէսզի շահն աճեցուցանել մարթասցան: Եւ այ || ընդ համատարած ծովուն ||: Ըստ այսմ պայմանի, ամենագովելի եւ երջանիկ, ընտրեալ եւ պատուելի, աստուածահաճոյ եւ ամենագովութեանց արժանաւորին Մէլիք Աւան` թոռն Գոշ վարդապետին, որդի տէր Մա[թ]էոսին, գրել ետուր սուրբ ի Սանահնոյ աւրինակէն, եւ մեծաւ փափագանաւք, ի հալալ ընչից եւ յարդար վաստակոց իւրեանց ստացաւ զսա յիշատակ բարի հոգւոյ իւրեանց, եւ ծնաւղաց նորին, եւ այլ ամենայն արեան մերձաւորին:

Ով որ հանդիպիք սուրբ կտակիս յիշեսջիք մաքրափ[այլ] յաղաւթս ձեր զորդիք Մէլ[իք] Աւանին` զՄելքիսէթ քահանայն, Աղաբեկին, զԱռուստամն, զդստերքն` Շահ-Սուլթանն, Մալիք-Իսլամն, Շահ-Իսլամն, Խոնդ-Խաթունն, Արզուքանն:

  Դարձեալ աղաչեմ յիշել առ Քրիստոս զհանգուցեալ եղբայրն զՓիրումն, զկողակիցն եւ որդի եւ զդուստր նորին, || աղաչեմ յիշել առ Քրիստոս || Մել[քիսէդն, եւ զամուսինն իւր Ուստիանէ, եւ || Մէլ]քիսէդին, Այճանին || ճանին Փի || ոս, Փիրեւ || եւ դստերքն թ || գորգլուն բեկ ||

Դարձեալ աղ[աչեմ ման]կունսդ եկեղեցւ[ոյ որք ընթ]եռնոյս զսուրբ տառս [յիշեցէք] ի սուրբ աղաւթս ձեր [առաջի ա]սացեալ ստացող || Մէլիք Աւանն, եւ զամուս[ինն] իւր զպարոն Արսուտան, եւ մայր իւր զհանգուցեալն առ Քրիստոս Եսան, եւ զծաղկեալ [որ]դիքն զԱղաբէկոյն` զԱղաբաբէն, եւ հանգուցեալ զա[ւակ] Փիրին, եւ զդստերքն Գ||կին, Խանիբէկին, Գաւլխաթունին, եւ կողակիցն Աղբէկոյն զհանգուցեալն || Բանաւշէն, եւ զկենդան||իք Խաթունն, դարձեալ աղաչեմ աղ[աչեմ] յիշել առ Քրիստոս զԱռըս[տամն եւ] զամուսին իւր || եւ զորդին զԱւհ || Ուլուբէկ խաւճա || Ամիրին: Դարձեալ [աղաչեմ] յիշել առ Քրիստոս զոյ[րք Մէլիք] Ավանին` Նու|| Չիչաք, Մուր || զԹանկսուղ:

  Արդ գրեցաւ սուրբ տառս || տարեան գիրք եւ || ի դառ]նացեալ ժամանակիս [յորո]ւմ նեղիմք յանաւրենաց || թենէ եւս առաւել ի || կնի հարկապահանջու[թենէ]: Ի Հայրապետութեան || Սարգիս կաթողիկոսի եւ պատ[րիարքի Վա]ղարշապատու Էջմի[ածնի. յ]աշխարհակալութեանն || Խանին որդոյ Ուս|| ին, ձեռամբ ամեն[ամեղ եւ ան]արհեստ գրչի Գրիգորի [եպիսկոպոսի] || զանունս մի]այն ունիմ եւ ոչ զգործս, որ || Արծէ քաղաքէ || արադէպ || գաւառս Գեղարքունի || ուխտս որ կոչի Խորոտիկ [ուր հան]դիպեցաք բարեմիտ եպիսկոպոսի տէր Ղուկասի, եւ մոռացաք զաստ[անդ]ական կեանս մեր: Վասն յոյժ սիր[ելոյ] եւ փափագանաց սորա ձեռն արկ[եալ] սկիզբն արարաք սուրբ գրոցս, ի դառն չարաչար տանջանաւք աւարտեցաք ի մեծի աղուհացից երկրորդ շաբաթի[ն], ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնիս, եւ սուրբ Նշանիս, եւ սուրբ Յակովբիս, եւ սուրբ Գէորգիս, եւ այլ ամենայն սրբոցս, որ աստ հաւաքեալ կան:

Արդ, երեսս անկեալ աղաչեմ զդասս հայրապետիցդ եւ քահանայից. որք հանդիպիք սուրբ գրոցս կարդալով կամ աւրինակելով, յիշեսցիք ջեռմեռանդ սրտիւ հայցմամբ ի հեշտալուր տեառնէն մերմէ Յիսուսէ Քրիստոսէ, զի ողորմեսց[ի] եւ գթացի, թողցէ, քաւիսցէ զամենայն յանցանս, զկամա եւ զակամայ զստացողի գրոց[ս] Մէլիք Ավանին, եւ նախնեաց նորա, եւ ընդանեաց նորա` համորէն ամենեցուն, ամէն:

Դարձեալ աղաչեմ յիշել առ Քրիստոս զսրբասնեալ հեզահոգի զտէր Ղուկաս եպիսկոպոսն, եւ զվարպետն իւր Անանիայ սուրբ եւ մաքուր եւ [ա]ղաւթասէր աբեղայն, եւ զԱստուածա[տուր||ն, եւ զԽաչատուր աբեղայն, [եւ ըս]պասաւոր վանացն զՇահիջան ապաշխարողն, որ սպասաւորեաց եւ կերակրեաց զմեզ: Դարձեալ աղաչեմ յիշել առ Քրիստոս զտէր Ղուկաս եպիսկոպոսն, եւ զհայրն իւր զՀասան, եւ զեղբայրն զՓարաճան, եւ զԱղաճան, եւ զՊապաջան, եւ զորդիք նոցին, եւ զայլ ամենայն արեան մեր ձաւոր նոցին…

Դարձեալ աղերսանաւք պաղատիմ աս ձեզ, յիշել երկնագնաց յաղաւթս ձեր զԳրիգոր բազմամեղ գրիչս, եւ զեղբաւրորդին իմ զՄկրտիչ մալազն, զի բազում աշխատանօք կոկեալ զթուղթս, եւ զծնաւղսն իմ` զհայրն իմ Խաչատուր եւ զմայրն Սիթխաթուն, եւ զեղբարքն իմ զՎիրապտուրն, զԱստուածատուր, եւ զհանգուցեալն առ Քրիստոս զՅովաննէս, զՎրդանէս, զԲայրամշէն, եւ զքոյրն իմ զՆուբկարն, եւ զԳ[ու]լին: Ո՜վ եղբարք, անմեղադիր [լերու]ք սղալանաց սորա, զի կայր մեր [այս էր||

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 6273 (Ղ. Փիրղալեմեան, Նշխարք պատմութեան հայոց), էջ 376-377, ի ս. Սքանչելագործ

 

Գրիչ` Յակոբ

Վայր` Արծկէ

 

… Եւ արդ, գրեցաւ սա ի քաղաքս Արծկէ, ձեռամբ մեղապարտ գրչի Յակոբ սուտանուն քահանայի, ընդ հովանեաւ ամենամաքուր Աստուածածնի, եւ սուրբ Ստեփաննոսի տաճարացս, եւ պատերազմի սուրբ Նշանիս, ի դառն եւ ի նեղ ժամանակիս, որ աշխարհս ամէն յերերմանի է Աղօ[ղ]լուի թագաւորութիւն անհաստատ էր եւ յիրար անկած, եւ միւս դիմաց Ղարայօղլու ոմն ելաւ, եւ կռուեալ յոյժ կոտորեցան եւ կորեան: Ի թուականիս մերում ՋԽԹ. (1500) ամի, ի հայրապետութեան տեառն Սարգսի կաթողիկոսի:

Եւ արդ ես ըստ բազում հայցման եւ խնդրոյ վարդապետիս մերոյ տէր Նիկողայոսի գրեցի զսուրբ Աւետարանս յիշատակ հոգւոյ իւրոյ, եւ ծնողաց` Ղալամին եւ Թուրվարդին: Այլ եւ զանազան ծաղկող եւ զարդարող երանգ-երանգ գունօք սուրբ Աւետարանիս զԲերկրցի տէր Կարապետն, որ զարդարեաց ծաղկօք զսուրբ Աւետարանս, եւ զծնողսն իւր զՏիրատուրն եւ զՆիգարն, եւ զեղբայրն զՀերպետն, որ ձեռամբ անօրինաց սպանաւ, տէր աստուած ընդ սուրբ մարտիրոսացն դասեսցէ, ամէն:

 

ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ

Վիեննա 170, Յ. Տաշեան, Ցուցակ, էջ 485486

 

Գրիչ` Կարապետ

Վայր` Եղնովիտ գիւղ

 

ա

 

  Զմեղաւոր ծրողս զԿարապետ երէցս յիշեցէք եւ աստուած զձեզ յիշէ յիւր միւսանգամ գալուստն: Թվն. ՋԽԹ. (1500):

 

բ

 

  Թվին. ՋԽԹ. (1500), մուտն ի կարճին, փետրվարի ԻԸ. (28), բարեկենդանին յետի ուրբաթին աստուածասաստ բարկութիւն տեղեաց ի վերայ գեղիս մերոյ Եղնովտա, գաւառիս Սուրբ Խաչիկ հաւրն մերոյ, զի եկն Ճվկայձորն հուսի եւ աւար եհար զեկեղեցին սուրբ Սիոն` ժամատնովն, եւ զՌըստագենց կալն` սարպնովն եւ մարագովն, եւ զհաց եւ զռզակ ամենայն ցիր եւ ցան արար, եւ զԴաւիթ որդին իւր ի մեջ կալին եսպան: Եւ զպատրիկ Թաւաքալին զսարպինն հացովն, եւ զտունն եւ զգոմն տավարովն, եւ զկինն Դ. (4) տղովն` ի վեյր էառ եւ եսպան. եւ մէկ անպիտայն տղայն Գ. (՞) ապրեցաւ ի մէջ հուսոյն, եւ Բ. (2) ոտքն մսեցաւ ի ծնկանէն ի վայր եւ բացուաւ, եւ Ի. (20) աւուր յետեւ մեռաւ:

Եւ զհոռոմ Ստեփանոսն եւ զիւր կինն Դ. (4) տղովն, եւ զտունն, եւ զտեղն, եւ զտավարն եւ զամենեսեան բնաջինջ արար, որ ի Ե. (5) աւուր յետեւ զշունն ողջ գտան եւ այլքն ամենայն` մեռեալ: Տեսէք զհրաշքն Աստուծոյ եւ դարձարունք մեղաց ձերոց:

 

գ

 

Տէր աստուած բարեխաւսութեամբ սուրբ հայրապետիս Եբրեմի ողորմեա ստացողի գրոցս Կարապետ երիցու, եւ ծնաւղաց իմոց տէր Յոսեփին, եւ Ըռստագիսին, եւ Եղիսաբեթին, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց, ամէն:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 3002

 

Գրիչ` Յունան եպիսկոպոս

Վայր` Վարդանաշատոյ երկիր, Գետիսիմոն գիւղ

 

… Շնօրհաւք տեառն սկսայ եւ ողորմութեամբ նորին կատարեցի զքառաբուխ սուրբ Աւետարանս, յիշատակ հոգւոյ իմոյ, եւ ծնողաց իմոց` հաւրըն իմոյ Մխիթարին եւ մաւրն իմոյ Յասուկանին…

… Այլ եւ ըստացա զսուրբ Աւետարանս յիշատակ ինձ եւ ամենայն արեան մերձաւորացն` ազգաց եւ ազգայնոցն, նաեւ փոխեցեալ եւ հանգուցեալ նախնի հայրապետքն մեր` տէր Իգնատիոս վարդապետն, տէր Յորդանան արհեպիսկոպոս, տէր Ծերուն եպիսկոպոսն, եւ հայրն իմ զՄխիթար յիշեցէք ||:

Այլ եւ յիշեցէք զկենդանիքս մեր, որ բազում երախտիք ունին ի վերա մեր` զհար գլուխ հաւրեղբայրն իմ զտէր Մաթէոս քահանայն, եւ զկողակիցն իւր զՀեղինն, եւ զորդիսն զՎարդան քահանայ, եւ զԹադէոս: Այլ եւ զհարազատ եղբարն իմ զՍադոն, եւ զկինն իւր Խոնձզատայ, եւ որդիքն իւր` Մխիթար, Տաւլաթիարն, Մատ|| աբեղէն, զԻգնատիոս, եւ միւս աբեղէն Ազարիէն:

Ընդ նմին յիշեցէք ի Քրիստոս զքիրն իմ զՆարդան, եւ զորդին իւր զտէր Առաքեալ եպիսկոպոս, որ տղա հասակաւ փոխեցաւ ի Քրիստոս եւ մեզ կոծ եղեւ:

Արդ, գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ի թվականիս Հայոց ՋԽԹ. (1500), ձեռամբ անարժան գծողի Յունան եպիսկոպոսի…

Գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ի երկիր Վարդանաշատոյ, ի մերձակա գեղս որ կոչի Գետիսիմոն, ընդ հովանեաւ սուրբ Կարմիր Աւետարանիս, եւ սուրբ եկեղեցեացս, եւ սուրբ նահատակիս, որ ի ժամատունս է:

Յիշատակ է սուրբ Աւետարանս մաւրն իմոյ Ասուկանին եւ հաւրն իմոյ Մխիթարին, ով ոք որ հանդիպիք յաղաւթս յիշեցէք:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 7274

 

Գրիչ` Յովանէս

Վայր` Վարազ

 

ա

 

… Արդ, յա[ն]կ ելեալ կատարեցաւ սուրբ Աւետարանս … ի հռչակաւոր եւ յաստուածաբնակ ուխտս Վարագ, ըադ հովանեաւ սուրբ եւ աստուածազաւծ Նշանի եւ Է. (7) աստեղական սուրբ տաճարացս:

Եւ ես` թափուր ի բարեաց գործոց Յովանէս սուտանուն աբեղայ եւ գործովս խաբեբա, ընդ հովանեաւ սուրբ Նշանիս կատարեցի դսուրբ Աւետարանս, մեղսամած մատամբս յօրինեցի, միթէ քաւի մեղս ի մարմնի:

Ի թվականիս Հաոց ՋԽԹ. (1500), ի հայրապետութեան տեառն Սարգըսի, եւ մերոյ աթոռակալի սուրբ ուխտիս Վարագայ տէր Յովանէս եպիսկոպոսի, եւ ի թագաւորութեան սօլթան Ախմադի:

Արդ, աղաչեմ զմանկունսդ սուրբ եկեղեցոյ յիշեցէք ի Քրիստոս եւ ի սուրբ յաղօթս ձեր զյառաջ յիշեցեալ ստացող սորա` զաստուածասէր եւ զբարեպաշտ զՀալւէն, եւ զծնողքն իւր զՆաւրադին եւ զԽաբիպ-Խաթուն, զեղբայրքն զՄուրատ եւ զԹուխմանուկն, եւ զքըւեքն զԱզիզ եւ զԽայ-Խաթուն, եւ զառն իւր Յովանէս, եւ զորդիքն իւր, եւ զդստերքն, … որ ետ գրել զսուրբ Աւետարանս ի յարդար վաստակոց եւ ի հալալ ընչից իւրոց, զարդարեաց եւ եդ ի դուռն Տիրամայր Աստուածածնի տաճարի Արարուց եւ սուրբ Ծիրանաւորի, յիշատակ բարի իւրս եւ ծնողաց իւրոց եւ ամենայն ազգականացն…

Եւ արդ, … յիշման արժանի արարէք եւ զիս զանարժանս` զՅովանէս գծողս, եւ զծնողքն իմ` զՋանազիզն եւ զՔայ-Հաթուն, եւ զպապիկն իմ զԱստուածատուրն, եւ զդայեակն իմ զԱզիզ-Խաթուն, եւ զդպրութեան վարպետն իմ զԿարապետ քահանայ` սրբազան, առաքինի, եւ զհօրեղբայրքն իմ զՍտեփանոս կրօնաւոր` անյաղթ փիլիսոփա, եւ զԱղմուրշա, եւ զաւրհնօղքն իմ` զտէր Յովանէս եպիսկոպոս, եւ զվարդապետն Թադէոս, եւ զհոգեւոր զհայրն իմ զոսկերիչ Ասպահանշէն, եւ զեղբայրքն իմ զուսթա Ատոմ ճարտա[րա]պետ, եւ զԿարապետ, եւ փոխեցեալն ի Քրիստոս զԳրիգոր, եւ զեղբաւրորդեակ իմ զԱբիսողոմ ստընդէա` դեռաբոյս ծաղիկ, եւ զկենդանիք եւ զհանգուցեալքն, եւ զայնոսիկ, որ ի վերայ մեր երախտիք ունին ի հոգեւորն եւ ի մարմնաւորս… Եւս առաւել յիշեցէք ի Քրիստոս զարուեստի վարպետն իմ քՍուքիաս:

 

բ

 

  Քրիստոս աստուած զո փրկական չարչարանօքդ ողորմեայ մեղաւոր գծագրիս եւ Խալայ-Քաթունին, ամէն:

 

ՇԱՐԱԿԱՆՈՑ

Ղ. Ալիշան, «Հայկարան»

 

Գրիչ` Առաքել

Վայր` Խարտիշարոյ վանք

 

… Ի յամուրս Չմշկածագի, ի հռչակաւոր անապատս Խարտիշարոյ` ի համալսարանս, ընդ հովանեաւ Աստուածածնիս եւ սուրբ Կարապետիս եւ սուրբ Մարգսիս, առ ոտս երջանիկ Ստեփաննոս վարդապետիս…

 

ԳԱՆՁԱՐԱՆ

Ա. Սիւրմէեան, Ցուցակ Հալէպի Ա, 71, էջ 151

 

Վայր` Հալապ

 

Յինն հարիւր Հայոց թուական

Քառասուն եւ ինն ըսկսեալ նոր ամ (1500)

Մովսես վարդապետն եւ ես` ծառայն`

Եկայք յաշխարհս Արեւմտեան.

Զի տենչացաք սուրբ Յարութեան.

Եկեալ հասաք տունըս Շամեան`

Հալապ քաղաք` ի շահաստան:

Հանդիպեցաք ուրախութեան

Եւ ցանկացաք հոգով լրման,

Զի նոր շինեալ էր սուրբ խորան

Յանուն սրբոց քառասուն մանկան

Այլ եւ զխորան Մարունեան,

Նոյնպես զազգին ըզհոռոմեան:

Զսոքա շինեալ էր զամենայն

Աստուածասէր ըռայիս Յիսայն.

Այլ եւ խցեր հանգստարան`

Ի գալ հիւրոցն աւտարական,

Զի հանգիցեն խաղաղական.

Հանդերձ գրաստիւքն իւրեանց, որ կան:

Շինեալ դարպաս թագաւորական,

Որ ժամատեղ էր ամառան`

Քահանայից տեղ հանգստեան,

Զի վայելին խաղաղական:

Աստուած պահէ զպարոն Յիսեայն.

Զինքն եւ ըզզիւրքն զամենայն,

Որք ի յայժմուս կենդանի կան

'Ի որք ննջեցին ի հող տապան:

 

ՄԱՇՏՈՑ

Փարիզ 52, ՄՏՄ

 

Գրիչ` Յովանէս Երզնկացի

Վայր` Իստաւնաս գիւղ

 

  Գրեցաւ ձեռնադրութեան գիրքս Անկուռիեայ, գիւղն Իստաւնաս, ի դուռն սուրբ Աստուածածնին, ձեռամբ Յովանէս եպիսկոպոսին Երզնկացոյ, որ զԱնկուրիայ շատ վշտի չարարանաց հանդիպեցայ, ով կարդալով կամ աւրինակելով զգիրքս զայս մի բերան զողորմիս տայ… գրողին հոգոյն Յովաննէս եպիսկոպոսին… Այլ յիշատակ է գիրքս եւ վայելումն Նիկողայոս եպիսկոպոսին, գրեցաւ ի թվիսն ՋՃԽԹ. (1500):

 

ՇԱՐԱԿԱՆՈՑ

Երեւան 1579

 

ա

 

Նկարիչ` Աբրահամ

 

  Թվ. ՋԽԹ. (1500):

Զանարժան Աբրահամ նկարիչ գրոցս յիշեա, ո՜վ սուրբ եղբայր, ի տէր Յիսուս Քրիստոս:

 

բ

 

Մի մասի գրիչ` Ղուկաս

 

  Զոսկաւ աշխատողս մէկ տետրիս Ղուկաս մեղաւոր յաղօթմ ձեր յիշեցէք, ո՜վ սուրբ ընթերցաւղք, եւ զԳրիգոր աբեղայն` գրօղ այսմ Շարակնոցիս յիշեցէք ի Քրիստոս, որ երիտասարդ տիաւք վախճանեցաւ եւ եթող մեզ կսկիծ բազում:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 7771

 

Գրիչ` Մելքիսէթ

 

… Արդ, գրեցաւ սուրբ Աւետարանս այս ձեռամբ Մելքիսէթ անիմաստ եւ ախմար գրչի… ի մեծ թուիս ի յեղանական շրջագայութեան արեգական ստորիջիւք երկնաչու ճանապարհաւ յերկնից յերկիր հայելով, ըստ արարչութեան չափեալ յԱդամայ մինչեւ ցայսր ամք ՑՊՂԹ. (6899). իսկ ի հայկազանց թուականիս ՋԽԹ. (1500), ի դառն եւ ի չար ժամանակիս, որ կանք ի մեջ վշտի վասն բազում մեղաց մերոց:

… Յիշեցէք ի սուրբ յաղաւթս ձեր զաստուածասէր եւ զբարեմիտ Խաչատուրն, եւ զկողակիցն իւր զՍալչուկն, եւ զորդիսն իւրեանց զՄխիթարն, զՍտեփանոսն, զԽուդարբախշն, եւ զդուստրն իւրեանց զՉիչաքն, զՍալամն եւ զՍուլտանն, եւ զՇահումն, եւ զծնօղսն իւրեանց` զԱբրահամն եւ զՍուլտան-Մէլիքն, եւ զեղբայրն իւր զՅոհանէսն:

Դարձեալ յիշեցէք ի Քրիստոս զԿարապետ քահանայն եւ զեղբայրն իւր զՄարտիրոսն… Եւ որ յանդգնի ի ծախէ կամ գրաւէ` զպատիժն ընդ Յուդայի առցէ, այլ կացցէ եւ մնասցէ [սա] ի ձեռն Կարապետ քահանային:

 

ԱՆՅԱՅՏ ՁԵՌԱԳԻՐ

Ղ. Ալիշան «Սիսական», էջ 76

 

Ոմն յիշատակագիր

 

Յովաննէս աբեղէն մարտիրոսացաւ ի գեօղս որ կոչի Դրախտիկ, ի ղանութեան Ալվանդ փաթշահին, թվ. ՋԽԹ. (1500):

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Ա. Սուրմէեան, Ցուցակ Հալէպի Ե., 30, էջ 68

 

  Յայսմ ամի առի զսուրբ Աւետարանս, որ էր թվականս ՋԽԹ. (1500), ի ժամանակս քրիստոնասէր թագաւորիս Ալատօլի, որ խիստ սէր եւ շաղաւաթ ունի ի վերայ հայ ազգացս` աստուած զինքն ընդ երկայն աւուրս առնէ զիւր չարկամն խափանէ եւ գլխավարէ, եւ աւրհնէ աստուած զիւր թագաւորութիւնն, ամէն: