11.
ՍՏԵՓԱՆՈՍ
ՎԱՆԱՀԱՅՐ
†
ՉԶ=1257
Ի
թուականին
հայոց
ՉԶ
եկին
յարեւելից,
ուստի
մեծ
ղանն
էր,
Է
ղանի
որդիք`
ամէն
դուման
մի
հեծելով.
եւ
մի
դումանն
էր
ԼՌ:
Եւ
են
անուանք
նոցա
այս.
առաջին
եւ
մեծն
ի
նոցանէ`
Հոյլաւու,
որ
էր
եղբայր
Մանկուղանին.
երկրորդ`
Խուլն,
որ
եւ
զինքն
եղբայր
Աստուծոյ
ասէր,
եւ
ոչ
ամաչէր.
երրորդն`
Բալախէն.
չորրորդն`
Տուտարն.
հինգերորդն`
Թագուդարն.
վեցերորդն`
Ղատա
ղանն.
եօթներորդն`
Բօրաղանն.
եւ
էին
սոքա
անհնազանդք
միմեանց
եւ
յոյժ
աներկիղք
եւ
մարդակերք:
Իսկ
գալն`
որ
եկին,
ամէն
կառօք
եկին
եւ
կառօք
շրջէին,
մինչ
զի
զլեառն
եւ
զբլուրս
հարդէին
աշխարհաւն
արեւելից
վասն
հեշտ
գնալոյ
կառացն
եւ
սայլիցն:
Իսկ
այն
գլխաւորն.
որ
զինքն
եղբայր
Աստուծոյ
ասէր`
եկն
ընդ
մէջ
երկրին,
եւ
կոխեաց
անողորմաբար
զտառապեալ
քրիստոնեայսն,
եւ
զփայտէ
խաչն,
ո'ւր
եւ
գտանէին
ի
ճանապարհս
եւ
ի
լերինս
կանգնեալ`
զամէնն
այրէին,
եւ
ոչինչ
իրօք
ո'չ
յագենային,
այլ
զվանորայսն
որ
կային
յերկիրն,
ո'ւր
եւ
գտանէին`
առաւել
եւս
կոխէին,
ուտելով
եւ
ըմբելով,
եւ
զպատուական
քահանայսն
կախէին
եւ
ծեծէին
անողորմաբար:
Իսկ
գլխաւոր
մի
ի
Խուլին
հեծելէն
գնաց
ի
վանք
մի
որ
ասի
Գերեթին.
եւ
էր
հայր
վանից
ալեւոր
ծեր
յոյժ,
ընդրեալ,
սուրբ
եւ
առաքինի
եւ
ամենայն
վարիւք
եւ
բարի
գործովք`
կատարեալ,
Ստեփաննոս
անուն:
Եւ
նա
յորժամ
ետես
զգլխաւոր
Տաթարին,
որ
գնայր
առ
նա
ի
վանքն`
էառ
գինի
ամանով
ինչ
եւ
գնաց
ընդդէմ
Տաթրին
եւ
բռնեաց
տղղու,
որպէս
սովորութիւն
է
Տաթարին:
Եւ
ապա
յետ
այնորիկ
տարեալ
ի
վանքն,
եւ
նստուցեալ
հանդերձ
այլ
հեծելօքն,
որ
կային
զկնի
գլխաւորին,
եւ
զենեաց
ոչխար,
եւ
եբաց
այլ
գինի,
եւ
յագեցոյց
ուտելով
եւ
ըմպելով
զամէնն`
մինչ
զի
բռին
կարէին
դադարել
ի
ձիանն:
Եւ
յերեկոյն
արբեալ
գնացին
ի
տունս
իւրեանց,
զի
հուպ
առ
վանքն
էր
տուն
Տաթարին:
Իսկ
յորժամ
հասին
ի
տունս
իւրեանց
եւ
ննջեցին
զգիշերն,
ընդ
առաւօտն
զարթուցեալ`
տեսին
զգլխաւորն
հիւանդ
յոյժ,
եւ
յորժամ
հարցին,
թէ
վասն
ինչ
պատճառի
է
հիւանդութիւնդ`
ասաց
գլխաւորն,
թէ
երէցն
դեղեաց
զիս
յերեկոյն:
Եւ
էր
անմեղ
երէցն.
բայց
վասն
խարաբ
եւ
յանյագ
ուտելոյն
եւ
ըմպելոյն
իւրեանց
այնպէս
հանդիպեցաւ:
Եւ
առ
ժամոյն
ուղարկեցին
եւ
կապանօք
տարան
զհրաշալի
ծերն`
զհայրն
Ստեփաննոս.
եւ
յետ
շատ
հարց
եւ
փորձի
եւ
նոցա
ոչ
աւատալոյ`
ի
չորից
կողմանց
փայտ
ցցեցին,
եւ
պրկեցին
անողորմաբար
զամպարտն
ի
յայն
բանն,
ի
գետնոյն
բարձր
իբրեւ
կանգնաւ
չափ.
եւ
ապա
հուր
վառեալ
ի
ներքոյ
այրեցին,
եւ
խորովեցին
զամենայն
մարմինն
նորա
մինչեւ
աւանդեաց
զհոգին
հրաշալի
ծերն
Ստեփաննոս:
Եւ
յայտնապէս
նշան
եւ
սիւն
լուսոյ
տեսին
ի
վերայ
երանելի
հօրն
Ստեփաննոսի,
որ
այնպէս
անմեղ
եւ
ի
զուր
նահատակեցաւ
եւ
ընդ
սրբոց
մարտիրոսացն
պսակեցաւ:
Իսկ
պեղծ
եւ
անողորմ
գլխաւորն
այն
զատ
ի
ցաւէն ,
որ
ունէր
հարեալ
ի
դիւէ ,
մինչ
զի
կատաղեալ
ուտէր
զպիղծ
մարմինն
իւր .
եւ
այնպիսի
չարչարանօք
եւ
դառն
հարուածով
սատակեցաւ .
նոյնպէս
եւ
ամենայն
բանակն
անկան
ի
չար
ախտ ,
եւ
բազումք
սատակեցան
ի
նոցանէ
[1]
:
[1]
Այս
տեղեկութիւնը
Ստեփանոս
վանահօր
նահատակութեան
մասին
տալիս
է
Մաղաքիա
աբեղայ
«Պատմութիւն
վասն
ազգին
Նետողաց».
Ս.
Պետերբուրգ
1870,
էջ
23-25:
