27.
ԹԱՄԱՐ
ՄՈԿԱՑԻ
†
ՊԽԷ
ահկի
ԺԵ=1398
ապրիլ
22
բշբ.
Արդ
ի
յարկանել
զհուր
սիրոյն
իւրոյ
յերկիր
Աստուած
Բանն,
որով
եւ
զբորբոքելն
կամի,
եւ
թէ
նա
կամի`
ո՞վ
հակառակի.
բնաւ
եւ
ոչ
ոք.
բայց
թէ
իւրաքանչիւր
ոք
յիւրոցն
շարժեալ
կամաց
թէ
ի
չարն
եւ
թէ
ի
բարին,
անձնիշխան
գոլով
կամօք:
Ըստ
որում
եւ
ասէ
Յակոբոս
թէ
«Աստուած
անփորձ
է
ի
չարեաց.
փորձէ
նա
եւ
ոչ
զոք.
այլ
իւրաքանչիւր
ոք
փորձի`
յիւրոցն
ցանկութեանց
ձգեալ
եւ
պատրեալ»:
Նոյնպէս
եւ
ի
բարի
կողմանն
մասին
վիճակեալքն,
որք
զհուր
աստուածային
սիրոյն
յանձինս
իւրեանց
վառեալ
բորբոքեցին`
աստի
հեշտութեանս
բարեաւ
մնալ
ասացին:
Եւ
այնպէս
իւրաքանչիւր
ոք
յիւրում
ժամանակի
արիապէս
քաջացան:
Զի
ոմանք
սրբութեամբ
զկուսութիւն
ստացան
եւ
այլք
ողջախոհութեան
հանդիպեցան.
բազումք
զողորմութիւն
ընտրեցին
եւ
զտալն
աղքատաց
սիրեցին,
եւ
կէսք`
զպահս
եւ
զաղօթս
որ
առանձին.
ոմանք`
զխոնարհութիւն
եւ
այլք`
զեղբայրսիրութիւն.
կէսք`
զլռութիւն
եւ
շատք`
զխօսելն
յօգուտ
ընկերին
եւ
ի
շահ
լսողին.
բազումք
զարիւնս
իւրեանց
հեղին
փոխանակ
արեան
կենարարին.
յոլովք
հրոյ
մատնեցան
եւ
շատք
ի
ջուրս
խեղդեցան.
բազումք
ի
գանս
եւ
ի
բանտս,
ի
կապանս
եւ
ի
քերանս,
ի
սովս
եւ
ի
ծարաւս,
ի
մերկութիւնս
եւ
յաղքատութիւնս
եւ
յայլ
ազգի
ազգի
եւ
ի
զանազան
տանջանս
եւ
ի
տառապանս
մատնեցան
եւ
չարչարեցան:
Եւ
այն
ամենայն
վասն
սիրոյն
Քրիստոսի
եւ
յուսոյ
արքայութեանն`
որպէս
եւ
սաղմոսերգուն
վկայէ
ասելով.
«Վասն
քո
մեռանիմք
զօր
հանապազ»:
Իսկ
ի
նսեմացեալ
եւ
յերեկոյացեալ
աւուրս,
ի
չարացեալ
եւ
ի
դառնացեալ
ժամանակիս
մերում,
որ
սպառեալ
եմք
յամենայն
բարեաց
եւ
վերջացեալք
յամենայն
գործոց
առաքինութեանց,
կին
մի
ի
Մոկաց,
քրիստոնեայ
հաւատով,
Հայ
ազգաւ,
գեղեցիկ
երեսօք
եւ
պայծառ
գունով,
Թամար
անուն
եւ
փոխեալ
ի
Գոհար,
առնակին
ումեմն
քրիստոնէի
անուն
Թումայի,
եւ
յազդմանէ
չարին
ցանկացեալ
չարաչար
տռփանօք
ի
վայելուչ
գեղ
կնոջն
Քուրդ
մի
ի
նոյն
գաւառէն
Մոկաց`
եւ
կամէր
խլել
զկինն
յառնէն
իւրմէ
եւ
սպանանել
զայն
կնոջն:
Զոր
իմացեալ
մեծահաւատ
կինն
Թամար`
եւ
ազդ
արար
առն
իւրոյ:
Եւ
յարուցեալ
ի
միասին`
առին
զտղայսն
իւրեանց,
եւ
գնացեալ
փախստեամբ`
մտին
յամուր
կղզին
յԱղթամար:
Եւ
յետ
ամաց
ինչ
անցելոց`
չորից
կամ
հնգից`
աւելի
կամ
պակաս`
յաւուր
միում
վասն
կարեաց
ինչ
իրաց
իւրեանց
պիտոյից
ելին
արտաքս
ի
ծովէն,
ի
քաղաքն
յՈստան`
այրն
եւ
կինն
ընդ
իւր:
Զոր
տեսեալ
ոմանց
յանօրինացն
Քրդաց`
ծանեան
զնոսա
եւ
ձեռս
արկեալ
կալան
զկինն,
եւ
ձայն
բարձեալ
աղաղակեցին
ասելով.
«Սա
երբեմն
տաճկացեալ
էր»:
Եւ
բերեալ
սուտ
եւ
անիրաւ
վկայս`
կացուցին
եւ
առեալ
տարան
առաջի
Ամիրազդնին
եւ
կնոջ
նորա`
Փաշախաթունին:
Եւ
Ամիրազդին
անփոյթ
արար
զայնու:
Բայց
կինն
նորա
Թուրքման
էր
եւ
չար
բնութեամբ,
լիրբ
եւ
յանդուգն,
երկրորդ
Շամիրամն
այն.
խոստանայր
նմա
բարիս
առնել,
եթէ
դառնայ
ի
հաւատոցն
Քրիստոսի:
Եւ
թէ
ո'չ`
սպառնայր
նմա
սաստիկ
տանջանս
ի
վերայ
ածել
եւ
կտտամահ
առնել
զնա:
Իսկ
բարեսէր
կինն
Թամար
վառեալ
էր
աստուածային
հրովն
ի
սէրն
Քրիստոսի:
Եւ
բորբոքեալ
քրիստոսական
սիրովն`
ո'չ
խոստմանցն
հաւանեցաւ
եւ
ո'չ
ի
սպառնալեացն
երկեաւ.
այլ
արիաբար,
անահ
եւ
աներկիւղ,
ամենայն
համարձակութեամբ,
պարզ
դիմօք
եւ
լուրջ
երեսօք
տայր
պատասխանի
եւ
ասէր.
«Քա'ւ
եւ
մի
լիցի
բնաւ
թէ
երբեք
ես
ուրացեալ
լինիմ
զՔրիստոս
Աստուածն
իմ,
յոր
հաւատացեալ
եմ
եւ
հաւատամ:
Զի
նա
է
Բան
եւ
Որդի
Աստուծոյ,
ծնեալ
ի
սուրբ
Կուսէն
Մարիամայ,
ստեղծօղ
ամենայն
գոյից`
եւ
աներեւութից,
Տէր
եւ
դատաւոր
կենդանեաց
եւ
մեռելոց:
Եւ
ի
կրկին
սպառնալն
թագուհոյն
եւ
ի
խոստանալ
պարգեւացն`
ասաց
Թամար.
«Ընդէ՞ր
յամես
փաշայ
եւ
ո'չ
ածես
ի
վերայ
իմ
զոր
սպառնասդ.
զի
ես
պատրաստ
եմ
ի
մեռանել
վասն
Քրիստոսի
Աստուծոյն
իմոյ.
եւ
թէ
վասն
մեծարանացդ
զոր
խոստանաս
փաշայ`
կարծես
թէ
հաւանիմ,
եւ
ո'չ
բնաւ.
զի
թէ
զիս
ի
տեղի
քո
նստուցանես
եւ
զհուքմ
իշխանութեանդ
քո
եւ
զտիկնութիւնդ
զոր
ունիս
ինձ
տաս
եւ
զիս
դժխոյ
աշխարհիս
կացուցանես`
չկարեմ
փոխանակել
սիրոյն
Քրիստոսի`
զոր
ունիմ
առ
նա:
Բայց
սպառնալեացն`
զոր
ասացեր
չարաչար
տանջանօք
մաշել
զիս`
արա'
ա'ծ
զայն
վաղվաղակի
ի
վերայ
իմ
եւ
մի
յամեր,
այլ
փութա'
կատարել
զոր
սպառնասդ,
զի
ես
զՔրիստոս
ո'չ
ուրանամ»:
Եւ
սրտմեալ
փաշայն
ընդ
բանս
նորա`
ետ
հանել
զնա
յերեսաց
իւրոց
եւ
արկանել
ի
բանտ
եւ
պահել
անսուաղ`
մինչեւ
հաւանեսցի
ուրանալ
զՔրիստոս:
Եւ
հանեալ
զնա
յերեսաց
թագուհւոյն`
եւ
տարան
առաջի
դատաւորին:
Եւ
ի
հարցանել
դատաւորին`
նա
համարձակ
տայր
զպատասխանին:
Եւ
ի
սպառնալ
դատաւորին`
ասաց
Թամար.
«Գիտացի'ր
մօլնայ
որ
թէ
զամենայն
մարմինս
իմ
մասն
մասն
կտրատել
տաս,
որպէս
զչամիչդ
առաջի
քո`
ես
զՔրիստոս
ո'չ
ուրանամ»:
Իսկ
դատաւորն
ըստ
հրամանաց
փաշային
ասաց
տանել
զնա
ի
բանտ
եւ
թողուլ
անսուաղ:
Եւ
նա
ուրախութեամբ
տեւեաց
անսուաղ
զաւուրս
Ժ:
Զի
թէպէտ
որք
պահէին
զնա
տային
եւ
մատուցանէին
նմա
հաց
եւ
ջուր,
այլ
նա
ո'չ
առնոյր
բնաւ:
Եւ
եղեւ
յետ
Ժ
աւուրցն`
ժողովեցան
տանուտեարքն
քրիստոնէից
Ոստանայ
քաղաքին`
եւ
եկին
առաջի
թագուհոյն,
զի
ազատեալ
թափեսցեն
զնա:
Եդին
եւ
հազար
դեկան
առաջի
նորա,
եւ
նա
ոչ
հաւանեցաւ.
այլ
մեծաւ
սաստիւ
հրամայեաց
հանել
զնա
արտաքոյ
քաղաքին
եւ
քարկոծել:
Եւ
հանեալ
տարան
զնա
ի
տեղի
կատարմանն
եւ
դարձեալ
կրկին
եւ
բազում
անգամ
հարցին
զնա,
զի
թերեւս
հաւանեսցի
ուրանալ
զՔրիստոս:
Եւ
նա
պնդագոյն
տայր
պատասխանի
եւ
դաւանէր
զՔրիստոս`
Աստուած
եւ
Որդի
Աստուծոյ:
Եւ
մինչդեռ
դաւանութիւնն
ի
բերանն
էր`
հարին
զնա
քարիւ
մեծաւ
ի
դէմսն:
Իսկ
նա
զփանդամն
իւր
արկեալ
զերեսօքն`
եւ
արար
զդէմս
իւր
յարեւելս:
Յայնժամ
բազմութիւն
ամբոխին,
որ
գրոհ
տուեալ
էր
եւ
կուտեալ
ի
վերայ
նորա`
առեալ
քարինս
ձգէին
ի
նահատակն
այնքան`
մինչ
զի
ի
բազմութենէ
խուռն
քարանցն
ծածկեցաւ
ակն
պատուական
Գաւհարն
այն
Թամար,
որ
անուամբն
Գաւհար
էր,
եւ
ճշմարտեցաւ
եւ
Գաւհարակն
եղեւ
Աստուծոյ:
Եւ
այնպիսի
բարի
հաւատով
եւ
պայծառ
խոստովանութեամբ
կատարեցաւ
ի
Քրիստոս
կինն
Թամար,
որ
եւ
Գաւհար
անուանեցաւ,
յահկի
ամսոյ
ի
ԺԷ,
մերձ
տօնի
սրբոյն
Գէորգեան
զօրավարին,
յինաց
միջնոցն,
յերկուշաբաթի
աւուրն:
Եւ
եղեւ
այս
ի
թուականիս
Հայոց
ԸՃ
եւ
ԽԷ
ամին:
Իսկ
անօրինացն
խիստ
փոշիմանեալ`
տրտմեցան
եւ
յամօթ
հարան:
Եւ
ապա
հրաման
ետուն
քրիստոնէիցն`
բառնալ
եւ
թաղել
զնա
պատուով,
որպէս
եւ
կամեսցին:
Եւ
յամփոփելն
զնա`
տեսին
զգաստութիւն
կնոջն,
որ
զստորոտ
շապկին
իւրոյ
կարեալ
էր
հնարիւ,
որպէս
զի
մի
երեւեսցին
ոտք
նորա
ի
քարշելն
եւ
ի
քարկոծելն:
Նոյնպէս
եւ
զփողպատ
շապկին
ի
փերտին
էր
կցեալ
կարելով,
զի
մի
բնաւ
երեւեսցի
տեղի
ինչ
ի
մարմնոյն
իւրոյ:
Այնպիսի
հնարիւք
զսպեալ
էր
զինքն
ամենիմաստ
եւ
հանճարեղ
կինն
այն,
մինչ
զի
տեսողացն
հիացեալ`
փառս
ետուն
Աստուծոյ.
մանաւանդ`
զի
տեսին
զերեսս
նորա
պայծառ`
ըստ
նմանութեան
սրբոյն
Ստեփանոսի
Նախավկային`
հրեշտակակերպ
տեսլեամբ:
