21.
ՄԱՆՍՈՒՐ,
ԽԱԼԻԼ
ԵՒ
ՆԱՍԻՄԻ
Թուրք
նահատակներ
(†
1524-ից
առաջ)
Սոյն
երեք
նահատակների
մասին
չունինք
առանձին
վկայաբանութիւն,
բացի
մի
քանի
աննշան
տեղեկութիւններից,
որոնք
ցրուած
են
երկու
նահատակների
վկայաբանութեան
մէջ,
այն
է
Պուտախ
Ամթեցի
(†1524),
թիւ
59,
էջ
360-368
եւ
Խաչատուր
Տիգրանակերտցի
(†1652),
թիւ
79,
էջ
455-466:
Այդ
նահատակներից
առաջինը
էջ
361
եւ
362`
յիշում
է
Մանսուրի,
Խալիլի
եւ
Նասիմիի
անունները,
իսկ
երկրորդը
էջ
457
եւ
459`
միայն
Նասիմին:
Այդ
կցկտուր
տեղեկութեանց
ամփոփումը
հետեւեալն
է:
Մանսուր,
Խալիլ
եւ
Նասիմի
նախ
կրօնքով
մահմետական
էին
եւ
մահմետականների
«առաջնորդ»,
այսինքն
մոլլայ
կամ
իմամ:
Նոցա
հայրենի
երկիրը
յիշուած
չէ.
բայց
կարող
է
ենթադրութեամբ
իմացուիլ
թէ
նոքա
կա'մ
Պարսկաստանի
հիւսիսային
արեւմտեան
կողմերից
էին
(Մարաղայից
կամ
Դաւրէժից)
եւ
կամ
Տիգրանակերտից:
Առաջին
ենթադրութեան
իրաւունք
է
տալիս
մեզ
այն
պարագան`
որ
նրանց
յիշողները
այդ
քաղաքներից
են.
այսպէս
Պուտախ
որ
նահատակուեցաւ
Տիգրանակերտում,
ծագմամբ
Մարաղացի
էր.
նոյնպէս
Խաչատուր`
թէեւ
Տիգրանակերտցի,
բայց
իւր
վկայաբանութեան
հեղինակը`
Առաքել
պատմագիրը`
Դաւրիժեցի
էր:
Իսկ
իբր
Տիգրանակերտցի
ընդունելու
համար
մեզ
իբր
ապացոյց
է
ծառայում
ա'յն
պարագան,
որ
թէ'
Պուտախ
եւ
թէ
Խաչատուր,
բացի
Տիգրանակերտի
բնակիչ
լինելուց,
նրանց
յիշում
են
Տիգրանակերտցի
թուրքերի
առաջ`
իբր
նրանց
արդէն
յայտնի
մարդկանց:
Երեքն
էլ
մոլլայութիւնից
դառնում
են
քրիստոնէութեան
եւ
չարչարուելով
մահմետականների
կողմից`
նահատակուում
են
Քրիստոսի
անուան
համար:
Նոցանից
ամէնից
նշանաւոր
է
դառել
Նասիմին,
որ
ուսումնական
եւ
բանաստեղծ
մարդ
լինելով`
երգել
է
բազմաթիւ
երգեր
հոգու
վերայ
եւ
Քրիստոսի
վերայ,
աստուածաբանական
այլեւայլ
տաղեր
Քրիստոսի
տնօրինութեան
վրայ,
ինչպէս
եւ
սրտաշարժ
խաղեր
իւր
նահատակութեան
ժամանակ
իւր
մահուան
վերայ:
Այդ
երգերը
երեւի
առանձին
տաղաչափական
յօրինուածութիւն
կամ
որոշ
ոճի
եղանակ
ունէին,
որովհետեւ
կրում
են
առանձին
Նասիմի
անունը,
իրենց
հեղինակի
անունով:
Նոցա
թիւը
խիստ
շատ
էր.
Պուտախ
նահատակը
1524
թուին
1000-ից
աւելի
նասիմի
գիտէր.
եւ
եթէ
ենթադրենք
էլ
թէ
այս
բոլորը
նասիմիից
չեն,
այլ
նոցա
մի
մասը
միայն,
բայց
դարձեալ
այնու
ամենայնիւ
բաւական
բան
պէտք
է
մնայ
հեղինակին:
Նասիմի
խաղերը
շատ
սիրուած
էին
ժողովրդից
եւ
սերնդից
սերունդ
մնում
էին.
Պուտախից
հարիւր
քսան
եւ
ութը
տարի
յետոյ`
1652-ին
դեռ
կենդանի
էին
նոքա:
Նասիմիին
նահատակել
են
մարմինը
քերթելով
եւ
մորթը
տիկ
հանելով:
Նահատակութեան
թուականը
որոշ
չէ,
բայց
1524-ից
էլ
շատ
առաջ
չպէտք
է
լինի:
