ՀԱՅՈՑ ՆՈՐ ՎԿԱՆԵՐ (1155-1843)

68.
ՊԱՐՈՆ ԼՈՅՍ ԿԱՖԱՑԻ
(Տե'ս էջ 412)

¹ Ա.

Զո՞ այդ խուժան մոլեգին

Ձեռս յետ կապեալ ուլն իյանուր,

Աղաղակաւ առտանին,

Զմիմեանք խըռնեալ կոխեալ յահուր.

Մի յանցաւո՞ր պատժապարտ,

Կամ աւազա՞կ արիւնարբու,

Թէ ապըստամբ մահապարտ`

Զումէ լիցին վըրիժառու:

-Ոչ. թէ շըղթայքն յանցաւորի,

Բայց է ճակատն իւր անմեղի:

 

Դա պարմանի զուարթափայլ,

Աչօք դիմօք իւր եռանդուն,

Որ անվեհեր անայլայլ

Գընայ ըզհետ կամաց նոցուն.

Եւ ընդ բիւրուց լուտանաց

Զոր ըզգայռեն յերեսն անմեղ,

Եւ ընդ բիւրուց մաղթանաց

Զոր անկանեն առ նա շըքեղ,

Նա զայս մի տայ պատասխան.

«Ես Քրիստոսի եմ զօրական»:

 

Ատեան բացաւ ի դատել,

Եւ դատաւորն ողոքաւոր

«Որդեա'կ, քեզ զի՞ է մոլել»,

Ասէր առ նա ի գութ պըղտոր.

«Թէ մանկութեան եւ գեղոյդ

«Դու անըզգայ իցես, ո'վ Լոյս,

«Գըթամ ծաղիկ ես մարմնոյնդ

«Յոր սըփռեցից ըզհեշտ եւ լոյս»:

Բայց նա մի տայ պատասխան.

«Ես Քրիստոսի եմ զօրական»:

 

Բա՜բէ, փոխեալ անդանօր

Դատաստանաց կարգ եւ օրէն,

Որ աղաչէն դատաւոր

Եւ կապեալն ա'յն է որ ժըխտէն.

Նա աղաչէ շնորհել կեանս,

Սա ըզշընորհսն այն ընթադրէ.

Նա զանմեղին զուր մեղանս

Բառնալ ճըգնի կրօնից դըրժող.

Սա զայս մի տայ պատասխան.

«Ես Քրիստոսի եմ զօրական»:

 

Աղաչանաց անդ ըզհետ

Որ ցընդեցան անգամագիտ,

Ըսպառնալիք չարաղէտ

Եկին քաջին խախտել ըզմիտ.

«Թէ չըթողուս, ասէ, զայդ

«Կըրօն մոլոր` ըստոյգ ընդ մերս`

«Երդուեա՜լ զի՚ քեզ բարկաճայթ

«Ըզբարկութեան թափեմ շանթերս»:

Իսկ նա մի տայ պատասխան.

«Ես Քրիստոսի եմ զօրական»:

 

Եւ յարձակին փոյթ ընդ փոյթ

Դահիճք վառեալ իզէնս ահեղ,

Իբրեւ ի դաշտ մարտի դռոյթ

Տալով յանզէն մարմինն անմեղ.

Անզէ՞ն… ոչ, Լոյս չէր անզէն,

Սուր եւ ասպար ունի նա Խաչ,

Յոր պատըսպար հոգեզէն`

Իմենամարտ մատչէր յառաջ,

Զայս մի տալով պատասխան.

«Ես Քրիստոսի եմ զօրական»:

 

Բայց յայն տանջանս սաստկագոյն`

Յոր սոսկային տուողք եւ ինքնին`

Լուծաւ մարմին պատանւոյն,

Այլ կայր անլոյծ, անշարժ ոգին.

Թառամեցաւ մահակիր

Իբր ըզշուշան անկեալ յարօտ,

Փակին շըրթունք վարդածիր,

Աչք կըկոցին երկնակարօտ.

Բայց սիրտ մընչէ՜ յաւիտեան.

«Ես Քրիստոսի եմ զօրական»:

 

Բ.

Ո՜վ զօրական քաջամարտ,

Քեզ երանի՜, հասեր մարտին քում յաւարտ.

Հասեր յաղթող անպարտելիդ իհանդէս,

Պըսակելով յարիւնաներկդ անդ իգէս:

 

Փառացդ` յերկնից մինչ յերկիր

Անմահունակ ցոլան ճաճանչք լուսալիր,

Եւ սիրտք վառին մեր յայն նըշոյլ եռանդուն

Ըզհետ տենչալ յոր գեղեցիկս հասեր դուն:

 

Բայց մեր կըռուեալ սիրտք իփուշ`

Զոր այլընդայլ կարծեմք ծաղկունըս քընքուշ

Ըզհետ նոցա յամեմք ծուլամք ծաղկաքաղ,

Եւ իտատասկ կապեմք պըսակ մեզ, աւա՜ղ:

 

Օ՜ն դու, ո' սո՜ւրբ պատանի,

Դու զոր պատուեմք այսօր առ քոյդ տապանի,

Ցաւոցս ըզցաւըս քո տըւեալ մըխիթար`

Ըզսիրտըս մեր ըզծանրացեալս իվե'ր առ:

 

Ահա շիրմիդ իսեղան

Ըզսիրտս հանեմք իպատարագ անարեան,

Ո՜հ դու ըզհուր որով լըցաւ սիրտդ անկէզ`

Ա'րկ եւ ծախի առ Էն եւ մերս ողջակէզ: -

 

Գ.

Լո՜յս, սիրտս ըզքեզ սիրեա՜ց յոյժ,

Գութ յիս ծընաւ ընտանի.

Թէպէտ ըզքեզ ծանեայ նոր,

Բայց ըղձակաթ է ոգի.

Կարծեմ ըզքեզ բարեկամ

Ինձ այս կենաց եւ ընկեր,

Որպէս թէ նոյն յաղբերաց

Արբեալ ըզկաթն էր սիրտ մեր:

 

Ասեն թէ դու չունէիր

Քեզ բարեկամ ընկեր զոք,

Այլ թէ անկեալ աստ պանդուխտ`

Ունէիր սիրտ լի ցաւօք.

Ծովուն երբեմն առ ափամբ

Անշարժ յոտին զերթ ըզվէմ

Զալեաց շառաչ լըսէիր

Լըռիկ մընջիկ թաղծադէմ.

 

Եւ կարծէիր թէ բերեն

Քեզ սիրելեացդ ըզհագագ,

Ըզմօր համբոյրս անուշակ

Եւ քեռ ըզձայն սիրանուագ.

Եւ սիրտ հալեալ իկարօտ

Խոր հառաչանս անդ հեղոյր,

Եւ իբր ըզգետ իծովու

Թափէր հեղեղս հազար բիւր:

 

Եւ այլ երբեմն իկանաչ

Ելեալ բըլրոցն իկատար

Կաղամախից նըստելով

Ընդ ըստուերօք լայնատար,

Հրատապ սըրտիդ խընդրէիր

Հեղուլ հովիկ կամ շուք սեաւ,

Եւ մերձաւոր ջինջ յաղբիւր

Շիջուցանել ըզծարաւ:

 

Քանի՜ցս ըզքեզ, Լո'յս, քանի՜

Լուսին գիշերց շողշողուն

Եգիտ անդէն հըսկելով

Իբր ըզկանթեղ սեղանոյն.

Քանի՜ցս անգամ եւ աստեղք

Զիւրեանց նըշոյլըս տըխուր

Ոչ խառնեցին ընդ վըտակս

Որ քոց յաչաց զեղանիւր:

 

Դ.

Ո՜վ սո'ւրբ պանդուխտ, թող ըզքո

Յիշեմ ըզցաւս ես ըստէպ,

Քանզի այնո՜ւ լոկ սըրտիս

Թեթեւասցի երաշխէպ,

Որ հայրենեաց եմ եւ ես

Թափառական վըշտազգեաց,

Եւ ես քո պէս արտասուեմ

Յանձուկ կարօտ սիրելեաց:

 

Եւ ես, ո'վ Լոյս, ոհ եւ ե՜ս

Հասակակցի քեռ քոյին

Այն ինչ արիւն ի հոգւոջ

Ետու ողջո՜յն մի վերջին…

Որ չիք եւ ինձ մայրենի

Ժըպիտ` բերողն ըզխրախոյս,

Եւ չտեսանեմ զոր վասն իմ

Թափեալ անհատ արտասուս: …

 

Լո՜յս, դու սըրտից վըշտահար

Սրացի'ր յերկնից ըսփոփիչ,

Մինչ արտասուք իմ թանան

Շիրմիդ ըզսուրբ կափարիչ.

Եւ ընդ ծառովս այս իգուճ

Զոյր հովանին սիրէիր`

Սիրտս իտօնիդ յիշատակ

Ծըփի ՚նդ երկինս եւ երկիր: ²