Պատմութիւն Հայոց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Է. Եւ խորհելով զայս ամենայն Արշակ թագաւորն ի միտս իւր` լքեալ մերժեալ թողոյր զբարի եւ զբնիկ ժառանգութիւն նախնեաց իւրոց, զգաւառն Այրարատու, զհոյակապն եւ զհռչակաւորն եւ զականաւորն. զամենաբոյսն, զամենաբուղխն, զամենալին, զամենագիւտն ի շահս եւ ի դարմանս մարդկային պիտոյիցս կենաց եւ վայելչութեան եւ սթափութեան. զդաշտս մեծատարածս եւ որսալիցս. զլերինս շուրջանակի գեղեցկանիստս եւ պարարտարաւտս, զհոծեալս էրէովքն կճղակաբաժնիւք եւ որոճայնովքն, եւ այլովք եւս բազմաւք ընդ նոսին։ 2  Յորոց ի վերուստ ի կատարացն ջրոց հոսմունք, անկարաւտ ոռոգման արբոցանելով զդաշտս` մատակարարէ անբաւ բազմութեամբ յոստանն, կանամբք, արամբք եւ ընտանեաւք, զանպակասութիւն հացի եւ գինւոյ, զանուշահոտ զմեղրահամ քաղցրութիւն բանջարացն եւ զզանազանումն իւղաբուղխ սերմանցն։ 3  Իսկ ի լանջակողմանսն կամ ի սարահարթ տեղիս սփռեալ, յոր դիպեցուցեալ զհայեցած նորոգատեսիլ մարդոց` հանդերձս ինչ եւ ոչ ծաղկաբոյս գոյնս կարծեցուցանեն սփռեալքս պարարտաբոյսք եւ պարարտ արաւտք պարարտահամք. որոց թանձրախիտ աճմունք խոտոցն զանթիւ արաւտականս ընդանի իշանց եւ զանհամբոյր բոյլս վայրենի էրէոցն յագեցուցեալ ` թանձրաթաղանթս, առոգագաւակս, սոնքացեալս գիրութեամբ զբնաւ մարմինն ցուցանեն։ 4  Իսկ սաստկաբուրումն անուշահոտ ծաղկանցն, որ զարանցն քաջաց որսասէր նետողացն եւ զհաւտարած բացաւթէգացն, ընձեռելով առողջութիւն` զաւրացուցանեն զզգայութիւն խելացն եւ նորոգեն։ 5  Անդ գտանին եւ ազգի ազգի արմատք բուսոց ի պէտս աւգտակարութեան դեղոց, ըստ ճարտարագէտ ճանաչողութեան ստուգահմուտ բժշկացն յաւրինուածոցն, երագահաս ախտահալած սպեղանիք, եւ կամ արբմամբ ` յերկարելոցն ի ցաւս պատահացուցանեն առողջութիւն։
       6 Իսկ դաշտացն ամենալրութիւն զկամս աշխատասիրացն կորզելով յինքեանց իբրեւ բանիւ, եւ առլցեալ որ զինչ եւ է բարով` եւս առաւել փութանակի զդարձն առ ինքեանս հրաւիրեն միանգամայն։ 7  Որք ոչ միայն երեւելութեամբն ցուցանեն, վերաբերեալ զշահաւորութիւն աւգտից մարդկան, այլ առաւել յորդորախոյզ աշխատո ղացն` զառ ընդ երկրաւ ծածկեալ աւգուտս ուսուցանեն, գանձել անձանց շահս եւ զվայելս այսր աշխարհիս ի մեծութիւն թագաւորաց եւ ի հաստատութիւն հարկահանաց, զոսկի եւ զպղինձ եւ զերկաթ եւ զպատուական քարինս. զոր ընկալեալ արուեստող ձեռաց` զարդարեն զթագաւորս մեծատեսիլ զարդեաւքն յաւրինուածովքն, զոր ի խոյրսն եւ ի թագսն եւ ի հանդերձսն յոսկէհուռս պաճուճեալս ընդելուզանեն։ 8  Այլ եւ ածմամբ ջրոց` համածին անուշութիւնս մատուցանեն կերողացն զխորտկացն որոշութիւնս։ 9  Նաեւ զարմատս եղէգնասեր բուսոցն ոչ ընդունայն սնուցանէ յինքեան ամենաբաղձ դաշտն Այրարատոյ, այլ եւ ի նմանէ ծնեալ որդունս, ի զարդ կարմրատեսիլ գունոց, ընծայէ աւգտասիրացն շահս եւ շքեղութիւնս։ 10  Եւս եւ գետոցն գնացք բազմակերպ ձկամբք մեծամեծաւք եւ փոքումբք, զանազանեալ համովք եւ այլ եւ այլ տեսովք ` ուրախացուցեալ լցուցանէ զշնորհս ընչից եւ յագուրդ որովայնից ժրացելոցն եւ անվեհեր ջանացողացն։
       11 Սնուցանէ յինքեան երկիրն ջրովք արուեստիւք եւ զառաւելութիւն հաւուցն յուրախութիւն եւ ի սթափումն որսատենչ ազատացն. զկրկջաձայն քաղցրաձայն առապարասէր վիմասոյզ սորամուտ երամս կաքաւացն եւ սալամբացն, եւ կամ զեղէգնաբնակ թփամուտ մացառաղաւղ պարարտամարմին զանուշահամ ազգ աքարացն վայրենեաց. այլ եւ զջրասուզակ մամռախնդիր խաւզակեր մեծանձունք եւ յաղթամարմինք հաւքն, փորն եւ թանձրն եւ սագն, եւ կամ այլ բազում եւ անհամար ցամաքայնոցն եւ ջրայնոցն ջոկք թռչնոցն։ 12  Իսկ թակարդացն շրջափակութեամբք, երագազիւքն եւ գահողովքն, ելեալ ի յորս գունդք նախարարացն որդւովքն ազատացն. ուր ոմանք զհետ ցռուցն եւ այծեմանցն արշաւելով` զխիզախական զաղեղնաձայնն եւեթ բարբառիցին. եւ այլք զհետ բուլից եղջերուացն եւ եղանց ձիարձակ եղեալ` զգործ կորովաձիգ արանցն ցուցանեն. եւ կէսք սուսերաւք իբրեւ զմենամարտիկս` զսաստկանդամ երամս վարազացն գլորեցուցեալ սպանեն։ 13  Եւ շատք ի մանր մանկանց նախարարաց որդւոցն դաստիարակաւք եւ ծառայիւք զայլ եւ այլ սեռս ի թռչնոցն որսացեալ բազայիւք` դարձեալ բերիցեն ի յաճումն ընթրեացն ուրախութեան . եւ այսպէս առլցեալք իւրաքանչիւր որսով` գնան ուրախացեալք։
       14 Որոց դէտ ակն կալեալ ըստ հանապազաւրեայ սովորութեան` ջրայոյզ ջրածուփ ձկնորսացն մանկունք, ընթացեալք ի յառաջս նախարարագունդ որերոյն` ձկունս ի յորսոյ եւ բազմազան վայրենի հաւուց ձագս եւ կամ ձուս ի կղզեաց գետոյն բերեալ մատուցանեն ընծայս իշխանացն։ 15  Յորոց ընկալեալ մասն ինչ նախարարացն ըստ կամի` պարգեւեն եւ նոքա ի յիւրեանց բերոցն ըստ առաւելապէս բաւականի ընծայաւորացն. եւ հասեալք լի ամենայն բարութեամբ յիւրաքանչիւր յապարանս` շնորհեն եւ անպարապիցն մնացելոցն ի տան` զամբիծսն, առաւելապէս եւ առ աւտարսն։ 16  Եւ տեսանել է յամենեցուն ընթրիս, որպէս եւ շեղջակոյտս ինչ ի վերայ միմեանց, զէրէոցն բազմութիւն եւ զնոցուն գլխոց կարգմանց զառաջադրութիւն. յորոց ուրախացեալ բերկրին ձկնակերացն եւ մսակերացն անձինք. առաւել քան զխորտկաց անուշութեամբ` հոգեւոր ճաշակաւք, սաղմոսիւք եւ մարգարէական երգաւք աւրհնելով զպարգեւատուն Քրիստոս եւ զտուիչ եւ զլցուցիչ ամենայն բարութեանց։