Պատմութիւն Հայոց

Հեղինակ
ՂԱԶԱՐ ՓԱՐՊԵՑԻ  

Բաժին
Հայ դասական մատենագրութիւն  

Թեմա
Պատմագրութիւն  
Դիտել
ԻԸ. Եւ այնպէս միաբանեալք ամենեքեան յանձն առնուին կատարել խաբէութեամբ զհրաման թագաւորին, եւ երթեալք ի տուն մոխրանոցին` կէսքն ի նոցա ցուցանէին, այլ ոչ ամենեքեան, զպատճառանաւք եւ ոչ ճշմարտութեամբ զխոնարհումն գլխոց իւրեանց սնոտի պաշտամանն։ 2  Եւ ոմանք թէպէտ եւ գիտէին զանյարական գլորումն, այլ ցանկացեալք աշխարհիս փառաց` փոխանակէին զփառս անեղծին Աստուծոյ ընդ եղծանելի եւ անցաւոր կենաց աշխարհիս։
       3  Եւ զայն տեսեալ թագաւորին Պարսից եւ ամենայն մեծամեծաց դրանն եւ մոգուցն` նուէրս ազգի ազգի բազում խնդութեամբ մատուցանէին աստուածոց իւրեանց։ 4  Խրախ մեծ ուրախութեան առնէին յաւուրն յայնմիկ, հաշուելով այն աւր լինել անշարժ հաստատութիւն թագաւորութեան իւրեանց, կեալ խաղաղութեամբ աներկիւղ այնուհետեւ յամենայն թշնամեաց։ 5  Եւ ագուցեալ զտանուտեարսն եւ զսեպուհսն զերեցունց աշխարհացն, զՀայոց, զՎրաց եւ զԱղուանից, ի հանդերձս թագաւորականս զարդարէին. այլ եւ բազում եւ այլ ազգի ազգի պարգեւաւք եւ պատուաւք, գիւղաւք եւ ագարակաւք, ըստ իւրաքանչիւր ուրուք պիտոյից, լցուցանէին զամենեսեան. զորս եւ ի հրաժեշտի կացուցեալ` փութացուցանէին հասանել յիւրաքանչիւր յաշխարհս ։ 6  Տուեալ ընդ նոսա բազմութիւն սուտ վարդապետաց, զոր եւ մոգ անուանեն, յորդորէին ուսանել զուսմունս ծաղրելի շնչմանց եւ ընդունչսարկու քարթնջմանց խաւսսն, որպէս զաւձակոչսն եւ զորովայնախաւսս. պատուէր տային` յերեսին յաշխարհսն կարգել զխաբէութեան դպրոցս եւ ուսուցանել առ հասարակ զբնաւս, զարս եւ զկանայս, զուսմունս մոգուցն։
       7  Որոց առեալ ի յանձն` զբազմութիւն մոգուցն տանել ընդ ինքեանս յաւժարէին։ 8  Երթեալք այնուհետեւ հրաժարեալք ի թագաւորէն Յազկերտէ եւ ի մեծամեծ աւագանւոյն զբանն` գովութիւնս սուտս եւ շնորհակալութիւնս խաբէութեամբ իւրաքանչիւր ոք ի պատճառելոցն առ վայր մի ըստ իւրում զաւրելոյ իմաստից մատուցանէին թագաւորին եւ ամենայն աւագանւոյն Արեաց, մանաւանդ առաւելագոյն չարաթունին Միհրներսեհի։ 9  Եւ էր պատճառ շնորհակալութեանն յամենեցունց մտաց այս, ե թէ «Ամենայն թագաւորք, որ յառաջ քան զձեզ էին ի գահուդ յայդմ, ձեր նախնիքն` սիրէին զմեզ, հոգալով զմեր շինութիւնս եւ զաւգուտս մարմնաւորս. բայց դուք առաւել ցուցիք զսէրն որ էր առ մեզ, զի զյաւիտենական կենդանութիւնն մեր զմտաւ ածիք ծանուցանել մեզ եւ պարգեւել։ 10  Եւ եթէ նախնեացն քոց ծառայեցաք յամենայնի յաւժարութեամբ եւ կամաւ յամենայն պէտս, յոր եւ հրամայէին մեզ. իսկ քեզ` ամենայն անձին պարտ է ոչ իբրեւ զմի անձն սպասս մատուցանել, այլ որպէս զբազում անձինս զմի անձն առնել եւ անձանձրոյթ հպատակել զցայգ եւ զցերեկ աւգտախնդիր թագաւորութեանդ. քանզի յաղագս գիւտի մոլորեալ ոգւոյս մերոյ փութալ հոգացար »։
       11  Եւ սոքա իւրաքանչիւր անձին այսպիսի ինչ եւ եւս առաւել, ըստ իւրաքանչիւր կարի, ասացեալ գովութիւնս` լռեալ դադարէին։ 12  Իսկ սպարապետն Հայոց Վար դան տէրն Մամիկոնէից կարգեալ զիւրն զառանց պատճառանաց զանսուտ բանս եւ զլինելոց իրս, որպէս ի դէմս գովութեան թագաւորին եւ ամենայն բազմութեան աւագանւոյն Արեաց` ասէր այս պէս, թէ «Զիմոց զնախնեացն զհպատակութիւն եւ զվաստակ, զոր յայս դուրս եւ առ ձեր թագաւորութիւնդ արարեալ է, ի ժամանակէ յորմէ հետէ կարգեալ եմք ի ձեր ծառայութիւնդ` դուք ամենեքեան քաջագոյն գիտէք, եւ ինձ ոչ է պիտոյ յաղագս այդպիսի իրաց մի ըստ միոջէ տեղեկացուցանել զձեզ , զոր ստուգագոյն առաւել ճանաչէք քան զիս։ 13  Իսկ թէպէտ եւ շատ նուազ եմ քան զիմ նախնիսն` սակայն որչափ կարն էր յիս` եդեալ էր ի մտի արդար վաստակաւք հաճել զմիտս ձեր. եւ ուր հասեալ էի ի գործ ի ձեր հրամանէ` տեսեալ էր զաւրագլխաց ձերոց եւ իմ ընկերաց ըստ իմ ուժոյ միամտութեամբ զիմ զգործն եւ զվաստակն։ 14  Բայց արդ յայսմ հետէ այսպէս կամք են, ջանամ, զի թէ ցայժմ գործեալ ինչ իցէ, եւ ոչ արժանի անուան կամ գովութեան` յայսմ հետէ հնարիմ ամենայն զաւրութեամբ եւ ուժով, աւգնականութեամբն Աստուծոյ, գործել գործ այնպիսի, զոր ոչ միայն առաջի ձեր Արեաց, այլ եւ ի կայսեր դրանն եւ յայլ ազգս պատմեսցի համբաւն այն մինչեւ ցյաւիտեան»։
       * որպէս ի շնորհէ Աստուծոյ սպարապետին Հայոց Վարդանայ տեառն Մամիկոնէից ասացեալ , զոր հռչակելոց էր զնահատակութիւնն որ առ Աստուած ի դարս յաւիտենից։ 16  Եւ զայսպիսի ասացմունս լուեալ թագաւորին Պարսից եւ ամենայն աւագանւոյ դրանն` մեծաւ շնորհակալութեամբ զարմացեալք գովեցին զնա եւ գոհացան. քանզի ծածկեաց Աստուած զբան խոստմանցն, զոր ասաց գործել սպարապետն Հայոց Վարդան` յաղագս մեծի անուան համբաւոյ, զոր պարգեւեաց նմա Աստուած զանուն նահատակութեան յազգս յաւիտենից։
       * երեքեան աշխարհքն, Հայք, Վիրք եւ Աղուանք, առեալ ընդ ինքեանս զդասս բազմութեան մոգուց` դարձան յիւրաքանչիւր աշխարհս, հաստատեալ բազում անգամ եւ ի ճանապարհին զնոյն ուխտ երդման Աւետարանին սրբոյ։ 18  Հրաժարեալք եւ ի միմեանց` գնացին յիւրաքանչիւր յաշխարհս , ազդ առնել միմեանց ի ժամանակի ըստ Աստուծոյ հրամանատրութեանն` զպէտս գործոցն, զոր խորհեցան կատարել։ 19  Բայց զբդեշխն Վրաց զԱշուշայ եւ զերկու որդիս իշխանին Սիւնեաց Վասակայ, զԲաբիկ եւ զԱմիրներսեհ , ոչ արձակեաց թագաւորն Պարսից Յազկերտ ընդ այլ նախարարացն Հայոց. հայելով ի յառաջիկայ իրացն անյայտութիւն` կասկածեալ զգուշացաւ։