Պատմութիւն Հայոց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Լ. Եւ արդ` տեսեալ զայս ամենայն չարիս տեառն Մամիկոնէից եւ Հայոց սպարապետին Վարդանայ, կոչեալ առ ինքն զամենայն ընտանիս իւր, զեղբարս եւ զազատս եւ զծառայս եւ զամենայն միահամուռ զբազմութիւն դրանն իւրոյ` սկսաւ խաւսել ընդ նոսա եւ ասել. Ես ոչ ուրացայ զԱրարչին իմ եւ զտէր Յիսուս Քրիստոս` կամաւ եւ կամ առ երկիւղի. քա՛ւ լիցի. եւ ոչ զվարդապետութիւն եւ զհաւատս սրբոյ Աւետարանին, զոր ուսոյց եւ հաստատեաց յիս ճշմարիտ հաւն իմ տէր Սահակ, մերժեցի յինէն. այլ առ վայր մի մինչեւ ի ժամս յայս յաղագս ձեր ամենեցուն գիւտի կորեայ պատճառանաւք, զի գտեալ զիս ձեաւք հանդերձ` ապաշխարեցից եւ կեցից։ 2 Վասն զի ուսեալ եմ եւ յիշեմ զքարոզութիւն սուրբ մարգարէիցն, թէ Ոչ կամիմ զմահ մեղաւորին, այլ զդառնալ նորա եւ զկեալն , եւ զոր ի միւսում վայրի սուրբ Հոգին ա սէ, թէ Յորժամ դարձցիս եւ հեծեսցես` յայնժամ կեցցես ։ 3 Արդ` փոխանակ զի թողի զնա պատճառանաւք առ վայր մի վասն ձեր` կամիմ ստուգութեամբ փոխանակ այնր թողուլ զամենայն ինչ իրս կենցաղոյս այսորիկ մինչեւ ի սպառ։ 4 Եւ որ ոք ի ձէնջ կամակից կարող էք լինել, արհամարհելով զամենայն սնոտի կեանս աշխարհիս, յանձն առեալ ձեաւք հանդերձ վասն անուան Քրիստոսի` ընտրեմ գնալ յաւտարութիւն»։
       5 Եւ նորա խաւսեցեալ զամենայն այսպէս ընդ ընտանիս տանն իւրոյ` պատասխանի ետ նմա երանելի եղբայրն Հմայեակ եւ ա սէ. «Փութա՛ կատարել զոր խորհիսդ, եւ մի՛ յապաղեր. քանզի ոչ ոք կարէ լինել երաշխաւոր անձին իւրում եւ ոչ ժամ մի։ 6 Աստուծով եթէ կեցցուք ` եւ առանց խղճի մտաց վախճանի աւուրն դիպեսցուք, գամ մի չկարացեալք վաղ եւ կամ անագան զերծանել ի մահուանէ. թէ՛ մուրողութեամբ իցէ եւ թէ աւտարութեամբ` նովաւ եւեթ կեցցուք եւ անուամբ նորա պարծեսցուք զաւրհանապազ։ 7 Զուրացութեանն եւեթ զանունն ի բաց ընկեսցուք ի մէնջ, եւ խառնեալ ի հաւտն Քրիստոսի` կամաւ յանձն առցուք զամենայն վիշտս` որ եւ հասանէ ի վերայ մեր, եթէ սով, եթէ սուր, եւ կամ թէ յաւտարութեան` մուրողութիւն եւ վախճան»։
       * ընդ ինքեանս դրամբ եւ ընտանեաւք դէմ եդեալ անցանել ի կողմանս իշխանութեանն Յունաց ճեպէին, ուր եւ թագուցանել միաբանութեամբ եւ կամ աստ անդր ցրուել զանձինս կարասցեն։ 9 Եւ եկեալ հասանէին ի գիւղ մի, որոյ անունն էր Արամանայ, ի նահանգին Բագրաւանդայ, մերձակայ սահմանակից Բասենոյ եւ Տուարծատափու . ուր եւ սակաւ ինչ աւուրս կամեցեալ հանգչել, եւ զուշ եդեալ ճանապարհն գնալ պատրաստէին ստիպով։
       * Մամիկոնէից Վարդանայ, հանդերձ եղ բարբք իւրովք, դրամբ եւ ամենայն ախիւ` իշխանին Սիւնեաց Վասակայ, որ եւ մարզպան էր Հայոց ի ժամանակին, եւ ամենայն տանուտերացն Հայոց եւ սեպհացն` խորտակեալ սրտիւ զարհուրէին. զմտաւ ածեալ ամենեցուն, որք ի փրկութիւն անձանց իւրեանց ի խնդիր էին , թէ արդ գիտեմք, զի կորեաք ի սպառ, եւ ոչ է հնար մեզ զերծանել ի չարէս յայսմանէ մինչեւ ի սպառ։ 11 Քանզի տեղեկացեալ ճանաչէին ամենեքեան, թէ առանց առաջնորդութեան ազգին այնորիկ եւ ոչ մի ինչ իրք եւ գործք աշխարհիս Հայոց երթեալ էին ի գլուխ։ 12 Խորհուրդ ի մէջ առեալ իշխանին Սիւնեաց Վասակայ հանդերձ ամենայն տանուտերամբք Հայոց եւ աւագ սեպհաւք, եւ զմիտս ամենեցուն յիւր կամսն հաւանեցուցանէր, ասե լով թէ «Պարտ է փութով զհետ զաւրավարին Հայոց Վարդանայ Մամիկոնէի քահանայս առաքել ընտիրս եւ արս աւագս ի տանուտերացս Հայոց, եւ աղաչանաւք դարձուցանել զնա այսրէն. զի առանց նորա մեր այս ամենայն կամք եւ խորհուրդք եւ ոչ մի ինչ վճարին»։
       * իւրաքանչիւր ուրուք մատանեաւ` տայր բերել եւ զկնքեալ Աւետարանն ուխտին. եւ արս պատուականս յայտ արարեալ ի քահանայից, զերանելին Ղեւոնդ երէց , եւ զերանելի երէցն զԵրեմիա ի Նոր քաղաքէ, եւ զերանելի երէցն Խորէն ի Մրենոյ, եւ արս աւագս ի տանուտերացն Հայոց, զիշխանն Արշարունեաց Արշաւիր, զիշխանն Դիմաքսենից զՀմայեակ եւ զիշխանն Աբեղենից զԳազրիկ. եւ տուեալ ցնոսա իշխանին Սիւնեաց Վասակայ զամենայն նամականին եւ զԱւետարանն երդման` դեսպանս արձակէր զկնի նորա։ 14 Որք հասեալ գտանէին զնա եւ որք ընդ նմայն էին` յառաջագրեալ գեաւղն Արամանայ։
       * հանդերձ երդմամբ որ եղեն ամենայն Հայոց` միաբանութեամբ իշխանին Սիւնեաց Վասակայ. յառաջ բերեալ եւ զԱւետարանն երդման` ունէին առաջի երանելւոյն Վարդանայ եւ եղբարց նորա։ 16 Տային ի ձեռս նորա եւ զնամակն Վասակայ զտեառն Սիւնեաց եւ զայլոց ազատացն Հայոց, եւ զեպիսկոպոսացն եւ զսեպհացն, եւ պատգամ կարճառաւտիւ ամենեցուն բան, եւ ասէին ցերանե լին, թէ «Դու աւադիկ հանդերձ եղբարբքդ եւ հաւանեալ ընտանեաւքդ, որք հոգացեալ են ապրեցուցանել ընդ քեզ զինքեանս` անձնապուրք լինիք. բայց մեք ամենեքեան կորնչիմք զանվախճան կորուստն։ 17 Վասն զի ոչ է հնար մեզ առանց ձեր, եւ ոչ զաւակի մերում` երբէք պատահել փրկութեան եւ կեալ։ 18 Բայց որպէս հոգացեալ խնամ տարէք ձեզ` նոյնպէս եւ զայսչափ զբազմութեան ոգիս մի՛ թողուք կորնչել. քանզի եմք աստ բազումք, որք եւ ազգախառն եւ արիւն ձեր եմք. պսակեցարո՛ւք եւ ընդ մեզ ի Քրիստոսէ, որպէս ցանկացեալ ջանայք ընդ ձեր միայն պսակիլն»։
       * Հայոց եւ զայլոց զիւրաքանչիւր ուրուք զընկերակցացն` պատասխանի ետ միաբանութեամբ ամենեցուն եւ ա սէ. «Ես եւ եղբարք իմ եւ ընտանիք կարեւոր ընտրելագոյն քան զամենայն ինչ որ է յաշխարհի` հաստատեալ եմք ընտրել եւ գտանել զոգւոցն փրկութեան գիւտ, եւ ուսեալ եմք հաստատուն եւ զանշարժ բանն, որ ասէ, - յոր եւ հաւատացեալ եմք անշարժու թեամբ, - թէ Զի՞նչ աւգուտ է մարդոյ, թէ զաշխարհ ամենայն շահեսցի, եւ զանձն իւր կորուսցէ. եւ կամ զի՞նչ տացէ մարդ փրկանս ընդ անձին իւրոյ ։ 20 Եւ ոչ զմեր եւեթ զոգւոց խնդրեմք զաւգուտն, այլ եւ ընդ այլոցն խնդամք ընդ փրկութիւն ։ 21 Եւ ոչ` որ փախուցեալս եմք` յերկիւղէ ոք ինչ սրոյ կարծիցէ զայս զմէնջ, յորմէ ոչ ոք երբէք զանգիտեալ յազգիս մերում, եւ ոչ երբէք . եւ թէ ո՛րպէս ի վերայ ընկերի բարւոյ առաւել քան յանձին միշտ հոգալով զանձն եդեալ է այսմ տոհմի` զայն եւ ամենայն դուք, Հայք, գիտէք ստուգութեամբ ի պատմութենէ գրոց եւ ի լսելոյ ձեր յաւագաց։ 22 Բայց ի նենգաւոր խաբէութենէ ձերմէ, զոր արարեալ է ձեր ընդ նախնիսն մեր հանապազ` զայն ամենայն յիշելով գնացեալ եմք լինել անձնապուրծք. որպէս ցանկ ձեր մղեալ է զմեզ ի նեղ, եւ զձեր անձինս ի բաց ունելով` մեր միայն ազգս պատահեալ է վշտաց մեծաց եւ մահուց։ 23 Բայց սուրբ եւ երկնաւոր հրաւիրակիդ Աւետարանի ոչ կացեալ ոք է ընդդէմ ի մեր ազգէս, եւ ոչ մեք կամք. քա՛ւ լիցի։ 24 Դուք թէ միամտութեամբ վարիք եւ կամ երկմտութեամբ` դուք գիտէք եւ սուրբ Աւետարանդ, որ ճանաչէ զամենայն եւ դատի ըստ իւրաքանչիւր գործոցն»։