Պատմութիւն Հայոց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
ԼԵ. Եւ հասեալ յԱղուանս երանելւոյ զաւրավարին Հայոց Վարդանայ տեառն Մամիկոնէից ` ազդ եղեւ զաւրագլխացն Պարսից եկք Հայոց. որոց լուեալ` փութացան անցանել ընդ գետն մեծ, զոր Կուր գետն կոչեն, եւ ընդ առաջ եկին նոցա մինչեւ ի գեաւղն որ կոչի Խաղխաղ, յերկրին Աղուանից։ 2  Եւ տեսեալ սրբոյ սպարապետին Հայոց Վարդանայ զանթիւ բազմութիւն գնդին Պարսից, եւ յինքեանս հայեցեալ, թէ յոյժ սակաւք են` սկսաւ խաւսել ընդ զաւրն Հայոց եւ յիշեցուցանել զբան սուրբ Հոգւոյն, զոր մայրն մարգարէին Սամուէլի ցնծութեամբ քաջալերեալ ի Քրիստոս` երգելով ա սէր, թէ Մի՛ պարծեսցի հզաւրն ի զաւրութեան իւրում, եւ մի՛ պարծեսցի մեծն ի մեծութեան իւրում. այլ որ պարծելոցն իցէ` յԱստուած պարծեսցի ։ 3  Քանզի ոչ ինչ է ի նուազս եւ ի բազումս յաղթութիւն եւ պարտումն, այլ յԱստուծոյ ակնարկութեանն հրամանի»։ 4  Եւ զայս ասացեալ երանելւոյ զաւրապետին Հայոց տեառնն Մամիկոնէից Վարդանայ, հայեցեալ եւ ի կամս ընկերակցաց իւրոց եւ ամենայն գնդին որ ընդ նոսա, թէ ո՛րպէս ջերմեռանդն սիրով զաւրացեալք էին եւ քաջալերեալք` խրախալից մտաւք փառաւորէր զՓրկիչն ամենեցուն զտէր Յիսուս Քրիստոս։
       5  Եւ հասեալք ի ժամ մարտին` հայեցեալ տեսանէին ըստ աւրինի կարգման նկատելոյ զգունդսն Պարսից։ 6  Կարգէր եւ զիւր գունդն երանելի զաւրավարն Հայոց Վարդան, ըստ բաւականին այրուձիոյն իւրոյ, ընդդէմ նոցա. յերիս առաջս բաժանեալ` տայր ի ձեռս իւրաքանչիւր զաւրագլխի. որում աջոյ կողմանն կացուցանէր զաւրագլուխ զիշխանն Արշարունեաց զԱրշաւիր Կամսարականն, որ էր եւ փեսայ զաւրավարին Հայոց սրբոյն Վարդանայ տեառնն Մամիկոնէից, ունելով զդուստր նորա ի կնութեան. եւ նիզակակից տայր նմա զՄուշ զաւագ սեպուհ` յազգէն Դիմաքսենից. եւ զահեակ կողմն տայր ի ձեռն Խորենայ Խորխոռունւոյ, եւ զաւրավիգն ընդ նմա կացուցանէր զՀմայեակ Դիմաքսեանն. եւ ինքն սուրբ զաւրավարն Հայոց Վարդան պատրաստէր զինքն միջոյ տեղւոյն յարձակման։ 7  Եւ այսպէս յաւրինեալ զճակատն եւ յԱստուծոյ խնամսն ապաւինեալք` յարձակեցան ի վերայ թշնամեացն։
       * հանդերձ երիվարաւքն խրէին. անդ կատարեալ պսակէր երանելի սեպուհն Դիմաքսենից Մուշ ի Նիխորականայ ։ 9  Իսկ Կամսարականն Արշաւիր իջեալ յերիվարէն` ի հետիոտս սպանանէր զՎուրկն, զեղբայր Լփնաց թագաւորին, եւ իւր ի բաց ձգեալ զերիվարն ի սաստիկ խոր տղմոյն, ուր եւ մոյկ մի զերծեալ յոտանէն թաղեալ մնայր անդէն ի մաւրին. եւ ինքն Կամսարականն միամոյկ, տղմաթաթաւ, հանդերձ ամենայն զինուն, հանեալ զերիվարն ի ցամաք` անվեհեր քաջաբար նման թռչնոյ յերիվարն հեծանէր, եւ զարհուրեցուցեալ զթեւ իւրոյ կողման թշնամեացն` փախստական առնէր։ 10  Եւ հայեցեալ տեսանէր զերանելի սպարապետն Հայոց զտէրն Մամիկոնէից Վարդան` հանդերձ ընկերակցաւքն իւրովք եւ ամենայն Հայոց գնդաւն, զի արարեալ փախստականս եւ նոցա` ածէին առաջի իւրեանց զբազմութիւն զաւրացն Պարսից. յորոց զկէսն սրովք իւրեանց դիաթաւալս յերկիր կործանէին եւ զկէսն գետավէժս արարեալ հեղձամղձուկս առնէին. եւ զայլսն ի նոցանէ դաշտացն եւ անտառախիտ մայրեացն ցրուեալս վատնէին։
       11  Իսկ ոմանք յաւագորերոյ Պարսիցն ելեալք ի նաւս` յայնկոյս գետոյն մեծի փախստեայք լինել ճեպէին։ 12  Որ եւ զԿամսարականն Արշաւիր զիշխանն Արշարունեաց ստիպով փութացուցանէր երանելի զաւրավարն Հայոց Վարդան` զկնի փախստէից նաւացն նետաձիգ լինել, ի հաստատաձգութիւն եւ յանվրէպ դիպողութիւն առնն վստահեալ։ 13  Իսկ Կամսարականն Արշաւիր, որպէս եւ միշտ կամակատար էր բանի սրբոյ զաւրավարին, վաղվաղակի հաւանեալ առ ի նմանէ հրամանին` զկնի նաւավարացն եւ փախստէիցն նետաձիգ լինէր։ 14  Եւ խոցեալ զնաւավարսն եւ զայլս բազումս ի նաւսն` կարէվէրս առնէր. որոց ընդ տապալել վիրաւորացն կործանէին նաւքն. եւ բազումք ի նաւավարացն եւ ի գլխաւորացն Պարսից գետասոյզ եղեալ կորնչէին։ 15  Եւ այսպէս շնորհեալ նոցա զյաղթութիւն վերին աւգնութեանն` դառնային ի բանակս իւրեանց, գոհանալով եւ աւրհնելով զԱստուած։
       * ամրականս տեղեացն, զորս հաւանեցուսցէ միաբանել նոցա գնդաւ. որոց կամաւ եւ յաւժարութեամբ զաւգնելն յանձն առեալ` հաստատէին երդմամբ ։