Ժամանակագրութիւն

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Յորժամ եկաք մեծաւ տաժանմամբ հասաք յԸստամբօլ, նա' սատանայ մեծամեծ ըռազմ էր լարել պատերազմի` ցանց եւ որոգայթ անզերծանելի եւ ողբոց եւ կոծոց արժանի, որ վասն ծովացեալ մեղաց իմոց եւ անուղղայ գնացից քահանայից եւ ժողովրդոցն մահալային տաճիկքն չարացել էին, որ վաղուց հետէ կու մախային, զԿոմրուկի Սուրբ Նիկողայոս եկեղեցին դարձուցեր էին, որ կէսն Ֆռանգաց էր եւ կէսն` մեր հայոց ազգին ի հնուց հետէ, որ մեր հանգստարանն էր, որ ուր որ գնայաք` յայնժամ անդ կու դադարէաք: Եւ շատ ընդարձակեցաք եւ շինօք մեծացուցաք, որ յառաջն մէկ մարդոյ նստոյ տեղի չափ տեղի կայր ոչ մեր հայոցս, բայց սակաւ ծառատունկ, գերեզմանաց տուն եւ բուրաստանի եւ ֆռանգաց տունք եւ տեղիք եւ բուրաստան, որ մեր ազգն վարձաւորք էին նոցա: Նա' հանց աջողութիւն եղեւ յԱստուծոյ, որ մերն քան զնոցայն շատ եղեւ, որ շուրվաճու մի տներն, որ հուպ էր եկեղեցոյն, նա բնաջինջ եղեւ ամենայն տամբն, նա` գնեցաք եւ մեք այլ շատ շինեցաք գեղեցիկ շէնք եւ անուշահամ ջուր հանեց մեր աշակերտ Յակոբ աբեղան եւ բազում եկեղեցոյ սպասօք զարդարեալ:

Յորժամ որ առնելութեան եղեր, չորս ամիս դուռն մոհրեր են թէ` բերեն կաշառ տան որ բանամք: Երկու հարիւր ղուրուշ կուտան ու այլ կու խոստանան եւ կու գնան մօտ յայս Կեսարացի Գրիգորն, որ ի նոյն ժամն ի Կեսարու եկեր յԸստամբօլ, նա փոխանակ խրատալոյն եւ օգնելոյն, կու սաստէ նոցա թէ` դուք ո՞վ էք, ֆռանգնին եւ սեփհական տեղացիքն կու հոգան, եւ այլ ցուրտ բանքեր շատ կասէ եւ կու յուսահատէ զնոսա, որ կուգան եւ կու երթան զերկու հարիւր ղուրուշն յետ կառնուն ի սատակած Իբրահիմ մուֆտուն, որ նա էր փակողն եւ առնողն: Ոնց կու տեսնէ որ յետ կառնեն զդրամն, կու հաւաքէ զամենայն ուլամայսն իւր եւ շատ ամբոխիւք կու գնան, մուղնիք կու ձայնեն եւ նամազ կարդան եւ մէջիթ կառնեն: Յայնքան աղէտաշարժ թշուառական ատենին ինքն եւ կամ Խուլն բնաւ փոյթ չեն առնոյր եկեղեցոյն եւ եկեղեցականացն եւ քրիստոնէից անհնարին սգոյն եւ անմխիթար վշտացն, այլ աղմուկ եւ խռովութիւն կու արկանէ ի մէջ հայոցն վասն պատրիարգութիւնն առնելոյ աղագաւ, եւ մարտ եդեալ էր հետ Յովհաննէսին, մինչ զնա փախուցեալ էր ի Պռօսայ եւ ինքն տիրեալ էր առանց հրամանի արքունեացն եւ թագաւորին` բռնութեամբ, եւ ի տեղի իւր եդեալ էր զԵրզնկացի Յովհաննէս Պակթամուրձագն եւ ինքն գնացեալ ի Լեհաց աշխարհն: