Ժամանակագրութիւն

Զի եղեալ է հայրն մեր ի բնիկ գիւղաքաղաքէն Կեղոյ որդի բարէպաշտ ծնօղաց զաւակ։ Անուն հօր իւրոյ Միրաք եւ մօրն՝ Գուլինար։ Եւ տուեալ է նոցա աստուած Բ [2] որդիս՝ Դաւիթ եւ Մարգարէ։ Եւ մայրն առաւել երկիւղած է եղեալ յաստուծոյ եւ սիրօղ ժամատեղաց եւ մեծատան դուստր։ Եւ յաւուր միում գնացեալ է եկեղեցին ապրիլի ԻԳ [23] եւ լուեալ է զասմաւուրաց պատմութիւնն բազմաչարչար նահատակին Գէորգա եւ խնդրեալ է յաստուծոյ եւ սրբոյն Գէորգա, թէ լինիցի ինձ այսուհետեւ զաւակ արու, եդից զանուն նորա Գէորգ եւ նուիրեմ յաստուծոյ։ Եւ տէր տա զհայցուածս նորա։ Եւ յետ ժամանակաց յղանա եւ ծնանի զաւակ երկորեակ ի մի փորոյ ՌԼԲ [1583] թվականին. մինն արու եւ միւսն էգ եւ մկրտեալ դնէ անուն տղային Գէորգ եւ քվերն Մարիամ։ Եւ աստուծով սնանին երկոքին յոյժ։ Եւ ըսգաստն Գիւլինար աչ ըսդինն տղային տա հանապազ եւ ձախն՝ աղչըկանն։

|1բ| Եւ լինին տղայքն Է [7] ամեա եւ տա Գէորգ յուսումն գրոց առ անուանի վարպետն Մակար, զի ընդ այն ժամանակն յար եւ նման երաժիշտ եւ բանիբուն ոչ է եղեալ շրջակա բոլորքս նման Մակարա, զի Կեղեցի Ղուկաս վարդապետն, որ է ի շարս փիլիսոփայից վարդապետաց եւ է վարպետ Սրապիոն կաթողիկոսին եւ Մովսէսին, զի Մակարն եւ Ղուկասն միատեղ են պաշտեցեալ։ Զի այն ժամանակն յոյժ շէն եղեալ է Կեղի, բովանդակ հայք եւ անուանիք եւ դասատուն վարդապետաց։ Եւ Գէորգ պատանին լինի ԲԺ [12]-ամեա եւ կարդա Զ [6] կանոն Սաղմոսն եւ զՅիսուս որդին բուն. եւ բարեպաշտն Միրաք խնդայ ընդ կարդալ տղաին եւ առնու նմա Յիսուս որդի եւ շարակնոց։ Եւ ինքն հանապազ ի յառ եւ ի տուր վաճառականութեան շրջի՝ գնալով Արզրում եւ ի Յամիթ։ Եւ ի ժամանակին յայնմիկ պեղծ ազգն քրդաց ապըստամպ եւ ջալալի բազում են եղեալ, որ զմիմեանց զերկիրն ասպատակեն, եւ թալնեն եւ գողանան եղեր հանապազ եւ յանցս ճանապարհաց եւ ի լերինս բազումք որսան եւ ըսպանեն, որ դեռեւս սովորութիւն նոցա այն է, որ մինչեւ Բ [2] եւ Գ [3] անգամ զերկիրն Կեղու եւ Բալվա թալաներ եւ աւիրեալ են, զի դեռ|2ա| եւս Օսմանցիք ոչ են եղեալ այսչափ հզօր զօրութեամբ եւ նուաճեալ զամենայն աշխարհ, զի անտիրացեալ է ի թագաւորաց։ Վասն որոյ տարի վերայ տարոյ աւերումն է սկսեալ եւ սղութիւն հացի։ Եւ բարեպաշտն Միրաք ելեալ գա Արզրում եւ առնու ապըրշմեղէնս եւ ասպապեղէն եւ ցորեանս, զի տարցէ ի տուն, եւ գնասցէ ինքն Համիթ, վաճառել զինչս իւր, բազում ընկերօք։ Եւ մինչ հասեալ են երկիրն Հանտերձու, բազում զօրք Մարաց հասեալ են ի վերայ նոցա եւ զամենեսեան սրախոխոխ արեալ են եւ զինչս ամենեցուն տարեալ են։ Եւ գուժ գան աղաղակի նոցա, հասանի ի Կեղի։ Եւ ելան տեարք մեռելոցն ընդանեօք եւ Գուլինարն եւս չորեսին տղայովն գան ի գանգատ Արզրում առ փաշայն, զի թերեւս ողորմեսցի ընդանեաց մեռելոցն եւ գտցէ զապրանքն նոցա։ Եւ առաքէ փաշայն բազում զօրք եւ ոչ գտանեն։ Եւ եկեալքն ոմանք կու գնա աշխարհն իւրեանց եւ կէսք մնացեալ են ասդ։ Եւ մայր Գէորգին ասէ՝ «որդեակք երկիր մեր սղութիւն է, կացցուք աստ տարւոջ մի եւ յետոյ գնասցուքե։ Եւ այսու պատճառաւս մնացեալ լինին ասդ։ Եւ Գէորգ պատանին հանապազ ընթանա եկեղեցին եւ աւանգ |2բ| էրէցն տէր Մկտրիչ տեսանէ զԳէորգ աջողակ եւ փոյթ առ ի յուսումն, առնու յաշակերտութիւն։ Եւ ձայնէ զմայրն եւ որդիացուցանէ զնա։ Իսկ մայրն Գէորգի ասէ՝ «զխոստումն, որ առ աստուածե եւ ուրախութեամբ առեալ ձեռանէ տղային եւ տա ի տէր Մկտրիչն ասելով՝ «ի քեզ յանձնեցի Գէորգս առաջի աստուծոյ, որպէս ի հնումն Աննա ետ Սամուէլ Հեղի քահանային եւ ես տաց քեզե։ Եւ Գէորգ մնացեալ առ ոտս տէր Մկտրչին եւ պաշտէ զՍաղմոսն եւ զշարակա[ն]սն ամենայն։ Եւ մայր Գէորգին հարսնացուցանէ զաղչիկն եւ ինքն Բ [2] որդովն վախճան առնու։ Եւ մնա Գէորգ միայն եւ օր ըստ օրէ անկանի սով մինչ, որ թվականն Ծ եւ Ե լինի, այնպէս սաստկանա սովըն ամենայն երկիր, որ շուն եւ զկատուն եւ մարդ զմարդ ուտեն, որ ինքն տէր Գէորգն պատմեր, որ բազում նեղութիւնն եկեալ էր ի վերայ նորա։ Ապա տէրտէրին թարկն ոչ էր տուել, նոյնպէս տէր Մկտրիչն առաւել սիրէ զնայ։ Եւ Գէորգն ճշմարտութեամբ ծառայէ նմա եւ օր ըստ օրէ զարգանա, եւ հասեալ ի չափ հասակի ուսանի գիր տէր Մեսրօպէն, որ էր որդի տէր Մկտրիչին։ Եւ լինի ջահընկալ եւ փոյթ |3ա| ի սաղմոսերգութիւնն, եւ ի սպասաւորութիւնն եկեղեցոյ եւ քահանայիցն։ Եւ տէր Մկտրիչն քան զորդի առաւել սիրէ, զի յաւուր նեղութեանն օգնեաց նմա եւ փեսայեայցուցանէ զԳէորգ եւ տա եղբօր թոռն իւր Մանանայ անուամբ, յոյժ անմեղ եւ այսպէս մտանէ ի կարգ աշխարհի։

Եւ ի հասանել ՌԿ [1611] թվականին հաւանութեամբ քահանայիցն եւ ժողովըրդոցն ձեռնադրի քահանայ։ Եւ տայ աստուած նմա զաւակ՝ յետ ու առաջ Է [7]։ Բ[2] որդին եւ Ա [1] աղչիկն մեռնի եւ մնա Գ [3] որդի՝ Մելքոնն, Յակոբ եւ Մաղաքիա եւ աղչիկ մի Գուլինար անուն։ Եւ տէր Գէորգն օր ըստ օրէ յառաջանա ի քահանայութիւնն եւ ժիր ի ժամակարգութիւնն մինչ որ եհաս թվականն ՁԲ եւ վախճանեցաւ Մանանայն, որ ըստուգ գործով զանունն ելից, որ Մանանայ էր, զոր տէր աստուած ողորմեսցի նմա։ Եւ մնաց տէր Գէորգն այրի եւ եւս առաւել ստացաւ սրբութիւն եւ ոտնակացութիւն. մինչ որ էանց տարի մի եւ վախճանեցաւ տէր Մկտրիչն յաւուր Յայտնութեան տեառն մերոյ, որոյ յիշատակն աւրհնութեամբ եղիցի։ Զի հաւանութեամբ քաղաքիս եւ հրամանաւ Փիլիպպոս |3բ| կաթողիկոսին եդին զտեղի վարպետին իւրոյ զտէր Գէորգն, աւագ էրէց մայրաքաղաքիս Արզուրումա։ Եւ նա հով[վ]էր զժողովուրդն փառաւորապէս։ Եւ որդիք նորա զարգացան եւ եղեն յոյժ վարժ գրոց եւ եղանակաց տաղի եւ շարականի եւ հնազանդ հօրն իւրեանց, հլու եւ հպատակ ամենեցուն։ Եւ եմոյծ զնոսա ի կարգ աշխարհի եւ ետ նոցա աստւած ուստերս եւ դստերս՝ բազում թոռունք Գէորգ քահանային, որ ծաղկեցաւ հոգով եւ մարմնով, որ բնաւին պակասութիւն ոչ ունէր մարմնաւոր եւ թէ հոգեւոր։ Եւ մեծ որդին Մելքոնն եղեւ այր կատարեալ եւ խորհրդական իմաստուն եւ յոյժ վաճառական եւ անուանի քէրվանպաշի եւ խոճայ. եւ Մաղաքիան ընդ նմա. եւ Յակոբն եւ ձեռնասուն աշակերտն իւր՝ Սուգիասն առաքեաց, աւագ էրէցն տէր Գէորգ, ՌՂ [1641] թվին Էջմիածինն առ կաթողիկոսն Փիլիպպոս, եւ նայ ձեռնադրեաց զնոսա քահանայ. եւ եղեն նոքա այր կատարեալ ի կրթութիւնս աստուածային գրոց հին եւ նոր կտակարանաց. եկին եւ եղեն ժամասացք ի դէմս հօրն իւրեանց Գէորգա։ Եւ ընդ այն ժամանակն |4ա| ժողովուրդքն ամենեքեան ընչեղք եւ փարթամք էին գոյիւք եւ իշխանք բազում. էմին եւ գօմրուկչի, զի այնպէս ջերմ սէր ունէին ի վերայ քահանայից եւ եկեղեցաց, որ բնաւ ոչ հրաժարին վարդապետաց կշտէն, մինն ելանէր եւ միւսն մտանէր, կերակրօք եւ ողորմութեամբ եւ հարցաքննութեամբ գրոց, զի դեռեւս պիղծ Օսմանցիքն ի քուն էին, այսպիսի չար շլթախ եւ շամաթայ չունէին։ Եւ ինքն տէր Գէորգ յաջող ժամու հանդիպեալ եւ բարի կարգաւորութեամբ հովուեաց զժողովուրդն իւր եւ արար բազում կարգս եւ ուղղութիւնս եկեղեցոյ եւ եղեւ ՀԲ [72] ամաց կատարեալ թվով. եւ Մելքոնին եղեն ամք ԽԲ [42] եւ ցաւք պատեցին զնա ի յաղիսն, որ է քէսմա, եւ բազում աւուրս հիւանդացաւ եւ բարի խոստովանութեամբ վախճան էառ առաջի հօրն իւրում։

Ի թվականիս մերոյ ՌՃ եւ Դ [1655]-ն, ապրիլի Բ [2]-ն զոր տէր աստուած ողորմեսցի նմա եւ զորդին Սողոմոնն ընդ յերկայն աւուրս արասցէ։ Եւ եթող սուգ մեծ եղբարցն եւ ծերունի հօրն իւրոյ Գէորգա, որ անմխիթար լայր եւ ասէր՝ «եւ ես մեռայց ընդ որդոյ |4բ| իմոյ սիրեցելոյե։ Այլ ոչ մեկուսացաւ եկեղեցուն, մինչ որ լուաւ աստուած աղօթից նորա եւ յետ Գ [3] ամսոյ ցաւք մահու պատեցին զինքն Ը [8] օրեա. եւ յարաժամ պատարագէր եւ յանկողնի եւս հաղորդեցաւ եւ խօսէր եւ աւրհնէր զամենեսեան քահանայքն եւ ժողովուրդքն սիրով կեալ ընդ միմեանս։ Եւ ամենեքեան ժողովեալ էաք ընդ նմա եւ ունկն դնէաք խօսից նորա հանգեաւ եւ էառ վախճան այնպէս հեշտ, որպէս խնծոր մի հանէ ոք ի ծոցոյ իւրմէ, եւ ուրախութիւն մեր ի տրտմութիւն փոխեցաւ եւ լացաք զմեծ ժամս, զի բարձաւ խորհրդականն ի միջոյ եւ եթող զմեզ որբ։ Քանզի էր հայրն մեր Գէորգ անձամբն երկայն եւ լայն, կարմիր երես եւ երկայնաքիթ, ճաղատ եւ բոլորամօրուս, սեւակն եւ փառահեղ, ամենայն բարութեամբ իլի։ Հանգաւ հայրն մեր, ի սոյն թվականի ՌՃ եւ Դ [1655], յուլիս ամ[ս]ոյի Բ [2]. ի նոյն աւուր յուրում ծնեալն էր եւ վախճանեցաւ, զի ինքն ի կենդանութեանն իւրում ասէր հանապազ թէ՝ «ես յաւուր Ներսէսի տօնին եմ ծնեալե, ի նոյն օրն |5ա| եւ էառ վախճան։ Եւ բարձեալ տարաք զմարմին սաղմոսիւք եւ պատարագօք եւ եդաք ի դուռն միաբան սուրբ Աստուածածնի. որոյ յիշատակն աւրհնութեամբ եղիցի. ամէն։ Ապա այս, որ գրեցի ոչ թէ ամբարհաճ բարուք եւ կամ վասն գովութեան, այլ ի խրատ եւ ուսումն թոռանց նորին, եւ մանկանց սրբոյ յեկեղեցոյ քահանայից եւ սարկաւագաց, որք ականայտեսք էին վարուց նորա։ Բերցեն զբարի վարս նորին առ իւրեանս եւ ինքեանք պատմեսցեն զետնամնացից իւրեանց, զի եւ նոքա ժառանգօղք լիցին մասին ի լոյս։ Եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս. ամէն։