***
Եւ
ես
դարձայց
զառաջ[իկ]այ
պատմութիւնս
Թէոդուպօլսի
բերթիս
զգնտաձեւ
բոլորակութիւնն,
զմուտն
եւ
զելն
այժմոյս,
զգեղեցիկ
ամառն,
զցրտասառուց
ձմեռն,
զբնակիչ
քաղաքիս,
թէ
որքան
է
եւ
կամ
ով
ոք
են
ժառանգողք
սորա:
Նախ
եւ
առաջ
բերթս
այս
Գ
(3)
պարսպա[ւ]որ
է,
եւ
Ա
(1)
քան
զԱ
(1)
բարձր
աշտարակ
է,
եւ
ամենայն
պուռճքն
խոսրովային
է,
որ
է
շէշխանայ,
եւ
մեծութիւնն
սորա
Բ
եւ
Գ
(2-3)
կանոն
սաղմոսիւ
հազիւ
կու
շրջապատի,
եւ
ունի
Դ
(4)
դուռն`
արեւելք
եւ
արեւմուտք,
հիւսիս
եւ
հարաւ:
Շինւածն,
որ
ի
մէջ
սորա
է,
զանազան
եւ
զարմանալի,
սրբատաշ
եւ
փայտեայ,
դեղագործեալ
ծաղկով
քօշկեր
եւ
թրծեալ
աղ[ի]ւսեայ
պալատներ,
բազում
եկեղեցիք,
զորն
երեւին
եւ
զորն
արարեալ
են
մզկիթ
եւ
զորն
քակեալ
/16բ/
կան:
Եւ
է
գերեզման
սրբոցն
Սահակայ
եւ
Յօսեփայ,
որ
այժմ
եկեղեցին
անարատ
եւ
է
ի
ձեռս
անհաւատից.
եւ
ի
տեղի
կատարմանն
ունի
ջուր
սառն
եւ
բարեհամ,
որ
առնէ
բազում
ցաւոց
առողջութիւնն,
որ
եւ
ասի
Լուսաղբ[ի]ւր:
Եւս
ունի
շատ
բաղանիք
եւ
մատրասաներ,
բարձրասեմ,
քարեայ
դրամբք,
շինեալ
ոսկէզօծ,
որ
յար
եւ
նման
էր
Բուզանդիոյ
քաղաքին:
Եւ
ամենայն
տուն
Հայի
եւ
Տաճկի
միապէս
շինեալ
կան
եւ
շինեն,
եւ
զանազանութիւնն
ոչ
կայ:
Եւս
առանց
ջրոյ
տուն
ոչ
ոք
է,
ուր
ուրեք
գտանի
որ
ոչ
գոյ
աղբիւր
ի
տան,
բերեալ
զերեսօք
անդնդօք,
եւ
կէսք
բղխեալ
ի
պորտոյ
քաղաքին,
ի
բարձաւանդակ
տեղոջէն.
աղբիւրք
սառն
եւ
բարեհամ,
որ
Ղրխչէշմայ
ասեն.
եւ
կան
այլ
աղբիւրք
անուշահամք,
որ
Ջաննաթի
կոչեն,
որ
այնպէս
սառն
եւ
պիտանի
ջուր
է,
որ
ի
Վարդավառին
ամիսն
այնպէս
սաստիկ
սառն
է,
որ
ատամ
չի
հանդուրժեր,
որ
կոշտ
ըմպես,
որ
Ա
(1)
գառն
ուտես
եւ
ջուրն
ըմպես,
առժամա[յ]ն
հալէ
եւ
մարսէ:
Այնչափ
աղբիւր
կայ
ի
մէջ
բերթին,
յորժամ
ի
դուրս
ելանեն
Բ
(2)
եւ
Գ
(3)
ջաղարց
յառաջ
հանեն.
ըսպանդանոցք
եւ
շուկաներ,
/17ա/
սալարակապ
խաներ
եւ
բութքաներ,
քարատաշ
գեղեցիկ
շինուածով,
եկեղեցիք
բազումք,
որ
այժմ
է
ի
ձեռս
Տաճկաց
անկեալ
կան,
զորն
արարին
ամբարայնոցք
եւ
զորն
քակեալ
եւ
քայքայեալ
են
այժմոյս
չեն
երեւիլ:
Դեռ
եւս
կայր
ի
մէջ
բերթին
եկեղեցի
մի
սագաշէն
գեղեցիկ:
Սանոս
Չէլէպի
ոմն
բարէպաշտօն
Հալապցի
եկեալ
ի
քաղաքս
Կարին
ՌՀԸ
(1629)
թւին,
հրամանաւ
սուլթան
Մուրատ
թագաւորին
եւ
վեզիրին
իւրոյ
Խոսրով
փաշաին,
եղեւ
նայ
մեծ
մաքսաւոր
եւ
կումրիկչի
քաղաքիս
Արզրումայ,
եւ
եգիտ
զշընորհս
առաջի
փաշաներուն
եւ
ըստ
իւր
հանճարեղ
իմաստութեամբն
եւ
խոհեմութեամբն
վարեաց
զիշխանութիւն
իւր,
որքան
եկաց
կենդանի,
ամ
ամի
զի
տայր
թագաւորին
ՃՌ
(100000)
զուռուշ,
թող
զփաշաին
եւ
իւր
կարիացն
եւ
այլ
կարօտելոցն.
եւս
առաւել
այնչափ
վարձք
արար,
որ
Աստուած
միայն
գիտէ,
զի
մինչեւ
Ռ
(1000)
գերոյն
առիթ
ազատութեան
եւ
պատճառ
եղեւ
ինքն.
զի
այն
ժամանակս
այս
մեծ
թագաւորս
մարտ
մտեալ
էր
զհետ
Պարսից,
ՌԼԵ
(1586)
թվին
ի
վեր
պատերազմէին
եւ
աւերէին
զերկիրս
միմիանց
/17բ/
մինչեւ
ՌՁԹ
(1640)
թվին,
որ
գնացեալ
սուլթան
Մուրատն
մինչ
ի
Ժ
(10)
անգամ
ՃՌ
(100000)
հոգով
եւ
էառ
զԲաբիլօն
ի
ձեռանէն
Պարսից
եւ
հանդարտեցոյց
զերկիրն
ամենայն
մինչեւ
ի
Պարսայ
ելից
զօրօք
բազմօք
եւ
դարձան
ինքն
եւ
վազիրն
իւր
ի
Ստանպօլ:
Եւ
այն
վազիրն
Առնաւուտ
էր
Մուստաֆայ
անուն
եւ
յոյժ
իմաստուն
եւ
հանճարեղ
էր,
որ
բազում
ժամանակս
վարեաց
զիշխանութիւնն,
առ
ինքն
ունելով
զարքունական
մատան[ի]ն:
Եւ
արար
խաղաղութիւնն
սուլթան
Մո[ւ]րատն
ընդ
Ղզըլպաշին
ուխտ
եւ
դաշին
եգին,
որ
Էրէվան
Ղըզլպաշին
լինի
եւ
Պաղտատ
Օսմանցուն,
այլ
միմիանց
թուր
չըքաշեն,
վաճառականք
եւ
շինականք
աներկուղ
գայցեն
եւ
գնայցեն.
հոտք
սոցա
եւ
նոցայ
այժմ
խառնին
ընդ
միմիանս.
զի
Գ
(3)
եւ
Դ
(4)
տարին
անգամ
մի
առաքեսցէ
շահն
ընծայս
ի
Պօլիս
ապրշմեղէնս,
փիղս
եւ
մի
եղջերիս
եւ
այլ
պիտոյս
արժան
եւ
պատշաճ
թագաւորին:
Զի
խաղաղութիւնն
Աստուծոյ
նախախնամութեամբն
եղե,
եւ
այսպէս,
որ
ազատեցաւ
ազգս
Հայոց
ի
երկուց
կողմանց,
զի
այն
կողմի
բնակիչք
երկրին
ամենայնք
Հայք
էին
եւ
են
/18ա/
եւ
յայս
կողմն
ամենայն
Հայոց
ազգէն
էին,
Յոյնք
եւ
Տաճիկ
բազում,
զի
Մուստաֆայ
վէզիրն
այն
ողորմութեամբն
Աստուծոյ
եւ
խաղաղացոյց
ընդ
միմիանս
եւ
բարի
անուն
ժառանգեաց:
Զի
այսմ
կողմին
բերթորէից
պահապա[ն]քն
քաչ
եւ
արիքն
ընդ
իւրոց
յաջող
ժամուն,
ամենայն
աւուր
եւ
ամենայն
տարի,
բազում
զօրօք
ասպատակէին
եւս
գնացեալ
երկիրն
Երէւանայ,
Լօռու,
Չօրսայ
եւ
Բամպկայձօրու
առհասարակ
ասպատակէին,
մանկունսն
գերի
վարէին
եւ
զծերսն
սրոյ
ճարակէին
եւ
զտեղիսն
հրով
կիզուին,
նոյնպէս
եւ
Պարսիկքն
քան
զսոսայն
անողորմքն
չար
եւ
բարբարոսք
են,
ատելիք
Աստուծոյ
եւ
մարդկան,
ամենայն
կողմանց
ելանէին
գաղտագողի
ասպատակեալ
քանդէին
եւ
աւերէին
առհասարակ`
Կարսայ
եւ
Անի
երկիրն,
եւս
Վանայ
ծովափն
ընդ
ամենայն,
եւ
մինչեւ
ի
դաշտն
Մշու,
Խնուսու
եւ
Ալաշկե[ր]տու,
Դիատնու
եւ
Խամուրայ,
Բաթնոցա
եւ
Պայազիտու
երկիրս
ամէն
երէին
եւ
աւերէին,
զկնի
եւ
զտղայս
գէրի
ածէին
եւ
զծերսն
ի
[ս]ուր
սուսերի
մաշեցուցանէին,
զի
այնպէս
անապատ
արարին
այս
սահրաթ
երկրներս,
որ
Արզուրմայ
հետ
մինչեւ
Էրէվան
միայն
/18բ/
բերթորեայքն
ի
շէն
մնացին:
Այս
ամենայն
եկն
ի
վերայ
մեր
վասն
մեղաց
մերոց,
զի
ո՞վ
կարէ
ընդ
գրօվ
արծարծել,
բայց
ստեղծօղին
միայն
է
յայտնի,
որ
գիտի
զամենայն:
Ապա
յարոյց
Աստուած
ի
ժամանակին
զհոգիընկալ
երիցս
երանեալ
տեառն
տեառն
գերազանց
Մօսէս
աստուածապսակ
կաթողիկոսն
ամենայն
Հայոց
ի
ՌՀԹ
(1630)
թվին,
զի
ամենայն
պարոնէից
եւ
մէլիքաց
հարկ
դնէր,
որ
զգերիեալսն
ազատէին,
նաեւս
սրբազանն
ըստ
ընչիցն
իւրոց
տայր
եւ
ազատէր
ամենեքումբք
առեալ
Գ
եւ
ԴՌ
(3-4000)
գերիս
Երեւանայ
եւ
ի
Թաւրէզու
եւ
այլ
տեղիս
եւ
ի
գուղաքաղաքսն
ազատէին
եւ
առաքէին
յաշխարհն
իւրեանց:
Զի
այն
ժամանակն
ազգս
Հայոց
վաճառականաց
յոյժ
ընչեղք
եւ
փարթամք
էին
այս
կողմն
եւ
այն
կողմն
առհասարակ,
վասն
որոյ
նոյն
Սանոս
Չէլապին
եւ
քաղքին
դոլւաթա[ւ]որքն
եւ
վաճառականքն
որչափ
գերի
ազատեցան
եւ
առաքէին
ի
տեղիս
իւրեանց,
որոց
յիշատակն
օրհնութեամբ
եղիցին.
ամէն:
Իսկ
իշխանն
այն
պարոնն
Սանոսն,
եկեղեցի
մի
կայր
ի
մէջ
բերթին,
որ
տուն
եւ
սարայ
էր
Տաճկի
միոչ,
առեալ
դրամով
զտունն
հանդերձ
եկեղեցաւն
եւ
ետ
Հայոց:
Ի
հասանիլ
ՌՁԶ
(1637)
/19ա/
թվին
քանդեալ
աւերեցին
զսարայն
մեծ
եւ
շինեցին
եկեղեցին.
մեծ
եւ
փոքր,
քահանայք
եւ
ժողովուրդք,
ռամիկ
եւ
շինականք
ջերմ
սիրով
մեծ
փայտեայ
ժամատուն
շինեցին
եւ
բազում
դրամս
մսխեցին
ի
դրունս
փաշաներաց.
եւս
լինէր
յարաժամ
փառաբանութիւն
Քրիստոսի
ժամ
եւ
պատարակ:
Իսկ
ի
հասանիլ
ՌՃ
(1651)
թվին
եկն
Վանայ
մօլլայ
մի
Վանի
անուն,
ճարտարասան
եւ
յոյժ
հմուտ
ղուռան[ի]ն
եւ
քարոզող
նոցին:
Եւ
ի
քաղաքս
ել
համբաւ
նորա
ընդ
ամենայն
երկիրս
Տաճկաց.
եւ
էր
յոյժ
կեղծաւոր
անընչութեամբ
ոչ
ինչ
առնելով
ումէքէ,
ըստ
նըմանութեանն
Նաքօւրի
եւ
կախարդին
Սիմօնի
եւ
նմանիսն
լէգէհոնին.
եւ
եգիտ
զշնոր[հ]ս
առաջի
փաշաներաց
եւ
այլոց,
մինչ
որ
յիմացեալ
վէզիրն
եւ
տարաւ
ի
քաղաքն
Պօլիս,
եւ
յոյժ
մեծացոյց
եւ
արար
խորհրդակից
թագաւորին
եւ
օր
ըստ
օրէ
ելից
օձապա[տ]իր
չար
խորհրդովն
եւ
անօրէն
լեզւաւն
իւրով
հաւանեցոյց
զմիտս
վազիրին
եւ
արքային,
որ
ետուն
սաստիկ
հրաման
ՌՃԺԱ
(1662)
թվին
ի
մէջ
Ստանպօլա,
որ
մինչեւ
Ժ
(10)
եկեղեցի
Հոռոմոց
եւ
Հայոց
քանդեալ
աւերեցին,
զգլուխս
ամենայն
քրիստոնէից
մինչեւ
ի
Սեբաստիայ
/19բ/
վիճակն
եւ
ի
Թօխաթ
սիաւ
գտակ
անցուցին
եւ
գօտին
եասախ
արարին:
Եւ
մօլլաս
այս
ամր
էառ
ի
թագաւորէն
եւ
առաքեաց
ի
վերայ
փաշային
Արզրումայ,
եւ
առին
այն
զեկեղեցին,
որ
ի
մէջ
բերդին
էր,
եւ
արարին
իւրեանց
մզկիթ.
եւ
եղեւ
սուգ
մեծ
ազգիս
Հայոց,
որ
մնաց
Ա
(1)
եկեղեցի
պարսպէն
ի
դուրս,
զոր
հիմնարկեալ
է
Մեսրօպայ
վարդապետէն
եւ
շինեալ
է
ձեռամբ
Դաւթեայ
Ան[յ]աղթէն
եւ
Մովսէսէ
Քերդօղէն,
անուն
սրբոյհոյ
Աստուածածնին.
եւ
էր
առաջին
վանք
հռչակաւոր
եղեալ
ի
քաղաքին
եւ
ի
ժամանակս
մեծ
կայսերն
Կոսդանդնուպօլսու
Փոքուն
Թէոդոսի,
որ
դպրոց
է
եղեալ
եւ
միաբանակեցայց
տեղիք
եւս,
որ
այժմ
Միաբան
սուրբ
Աստուածածին
վերաձայնեն:
Եւ
ի
միջոյ
բերթին
եղեալ
քահանայքն
եւ
ժողովուրդքն
ամենայն
մնան
մինչ
ի
ծագել
արեգականն
[յ]որժամ
զդուռն
բանան,
ապա
դիմեալ
գան
եկեղեցին
եւ
աղօթեմք
ի
միասին
եւ
եմք
քահանայք
Լ
(30)
կամ
Խ
(40),
եղբայրք
սիրով
առ
յիրարս
եղեալ,
ամենեքեան
գրագիրք
եւ
ծաղկարարք,
հմուտք
ի
ժամերգութեանն
եւ
ճարտարասանք,
տեղեակ
Հին
եւ
Նոր
կտակարանաց,
զի
ամենայն
օր
ՃԾ
(150)
փոխ
Սաղմոսացն
վըճարի
անխափան,
ժամ
եւ
պաշտօն
պատարագ
մատչի,
/20ա/
սարկաւագունք
բազումք
փափգաձայնք
եւ
երգողք
գոյնզգոյն
եղանակք
երաժշտական
երգոց
եւ
տումարական
արհեստից
տեղիակք,
պարկեշտ
գնացիւք
եւ
քաղաքավարութեամբ
ի
լի,
զոր
տէր
Աստուած
հաստատուն
եւ
անդրդվելի
պահեսցէ
անարատ
սրբութեամբ.
ամէն:
Եւ
դուռն
բերթին
այն,
որ
ընդ
հուսիս
հայի,
Կանայ
եւ
Վրաստանու
դուռն
կոչի,
որ
զարմանալի
խաչեր
կան
կազմեալ
եւ
դրոշմեալ
ի
պարիսպն,
կան
որ
եւ
հիանալի
է
ի
տեսօղացն.
եւ
ի
վերայ
միջի
դրանն
սեմոց
դրօշմեալ
կայ
սրբոյն
Սարքսի
զօրաւարին
պատկերն
նիզակն
ի
ձեռին
եւ
հեծեալ
երիվարս
ի
պահպանութիւն
քաղաքին:
Եւ
պարսպէն
ի
դուրս
Դ
(4)
կողմն
շինութիւնք
բազում
եւ
կան
բնակեալ
մինչ
ի
ԽՌ
(40000)
տուն
մարդիկք,
իսպահիք
եւ
ենկիչարիք,
յոյժ
ընչավէտք,
բայց
ազգէս
Հայոց
հազիւ
թէ
կան
Դ
(4)
եւ
ԵՌ
(5000)
առհասարակ:
Եւ
ի
վաճառականացն
ի
Դ
(4)
կողմանց
ազգէս
Հայոց
անթիւ
կան
նստեալ
տարին
բոլոր
բովանդակ
ի
գնել
եւ
ի
ծախել`
ի
փառչայ
եւ
ապրշում.
ցեղ
ու
ցեղ
ղումաշ
եւ
ղանաւուզ
չուխայ,
կտաւէղէն
եւ
քթան
անթիւ.
եւ
բազում
ջավահիր
քար,
ալմաս
եւ
եայղութն,
լալ
եւ
զմրութն,
սամուր
եւ
վարշաղ
եւ
ամենայն
/20բ/
մազեղէն
ի
բոլոր
տարին
յայտնի
գնեն
եւ
վաճառեն,
զի
այժմ
քաղաքս
այս
յոյժ
բանտար
է
նման
Ստանպօլայ,
որ
տարին
Ժ
(10)
կամ
ԻՌ
(20000)
բեռն
մտանէ
եւ
կելանէ,
որ
ՃՌ
(100000)
ղուռուշ
մտանէ
քսակն
փաշաին,
թող
զիւր
թեմին
եւ
սարերուն
Քրդաց
կէլուրն.
այս
ամենայն
գալօղ
եւ
գնացօղաց
լինի,
որք
են
վաճառականք:
Եւ
բերթս
այս
շինեալ
կայ
ի
բարձրանիստ
տեղի,
իբր
թագաւորական
գահոյք
նստեալ
առ
ստորոտով
բարձր
լերին
մի,
որ
Շողալար
եւս
Գոհանամ
կոչեն
եւ
հայի
ի
վերայ
բոլորաձեւ
խոտալի
եւ
ջրավէտ
դաշտին
եւ
գեղեցկաշէն
գուղորէիցն
իւրոց,
եւս
առաւել
ի
վերայ
օրհնեալ
գուղին
Կանայ,
որ
անդ
բնակեալ
կան
Գ
եւ
ԴՃ
(400)
տունք
Հայոց
եւ
ունին
գեղեցկաշէն
եկեղեցի
մի,
որ
անուն
սրբոյ
Վառվառիայի
է
կառուցեալ
սուրբ
կուսին,
որ
եւ
կատարմանն
ի
տեառնէ
հայեցեալ
ի
տապաստ
եւ
ի
ծաղկեալ
երեխայքն
եւ
տանին
ի
դուռն,
այռժամա[յ]ն
չորանայ
եւ
ազատի
շնորհոքն
Քրիստոսի
եւ
սուրբ
կուսին
Վառվառիայ.
եւ
կան
քահանայք
Ժ
(10)
եւ
սարկաւագունք
եւ
բազում
դպիրք
յարաժամք
ի
փառաբանութիւնն
Աստուծոյ:
Եւ
ունի
/21ա/
գիւղս
այս
եւ
դաշտս
սիաւս
եւ
պտղաբեր
հողս,
որ
գարի
եւ
ցորեան
եւ
բազում
կտաւատ
լինի,
որ
բոլոր
շրջակայ
գաւառներն
սոքա
կու
լնուն
ձիթով,
որ
ԺԲ
(12)
նուկի
ձէթն
Բ
(2)
դրամ
արծաթոյ
վաճառեն:
Եւ
լինի
գիւղս
այս
գոմէշ
մեծ,
վիթխար[ի]
եւ
անճոռնի,
եւ
գեղեցիկ
մեծ
եզինք
ախորժք
տեսօղացն
առհասարակ.
եւ
է
այժմ
շրջակայ
գիւղքս
եւ
գավառքս
ամենայն
Հայաստան.
ի
գիւղն
Աշխալայ,
որ
է
ԵՃ
(500)
տուն
Հայոց,
եւ
ունի
աղբի[ւ]րս
աղի,
զի
յոյժ
բազում
եւ
առատ
լինի:
Եւ
ողորմութեամբն
Աստուծոյ
քան
զամենայն
երկիր
հանդարտ
եւ
խաղաղութիւն,
առեւտուր
բազում,
յոյժ
լիութիւնն
հացի,
մսի,
եղի
եւ
մեղրի:
Տունք
եւ
ապարանք
շինվածք
ամենայն
որպէս
Տաճկի,
հանդերձք
եւ
կանացի
զարթերքն
միապէս`
ոսկեղէնք
եւ
ապրշմեղէնք
որչափ
եւ
կարես
ի
գլուխս
մեծաց
եւ
փոքունց,
արանց
եւ
կան[ան]ց
ամենից
որչափ
վայել
է.
գօտի
զարօվ
եւս
փաթանի,
հագիստն
ամենայն
արանց
աթլաս
եւ
ծիրանի,
չուխայ
ազգ
եւ
ազգ,
եւ
ի
բաղանիսն
անտրտունջ
մտանեն
ի
միասին
Հայք
եւ
Տաճիկք,
լաւ
եւ
խելացի,
դատկան
/21բ/
հողագործ
եւ
փէշաքար,
կամ
ժուր
գալող
մարդն,
որ
իւր
թագաւորական
հարկն
եւ
իւր
խարաճն
փաշաին,
որ
տայ,
այլ
մարդ
կարօղ
չէ
կամ
ուրիշ
Տաճիկ
վատ
խօսք
ասել
կամ
ձեռն
դնել
ի
վերայ
Հային:
Աստուծով
ամենայն
բարութեամբ
լի,
ծառոց
պտուղքն
զանազան
եւ
անթիւ,
խնձոր
եւ
տանձ,
ծիրան
եւ
դեղձ,
նուռ
եւ
սերկեւիլ,
դամոն
եւ
խաղող
շատ
եւ
ի
շուկաներն
լի
մինչեւ
ի
Հայոց
Զատիկն.
եւս
ձիթապտուղ,
շապալութ,
ընկուզ
եւ
կաղին,
արմավ
եւ
նուշ,
մեղրապոպ
եւ
սեղ,
փշատ
եւ
ղզլճուղ
եւ
չամիչ
անթիւ
ի
լրանալ
ամին
ի
սպառ
ոչ
պակասի:
Իսկ
ի
մտանել
աշնան
եղանակին
ի
նոյենբերի
Ը
(8),
յորժամ
արեգակն
ի
ծովն
մտանէ
օր
ըստ
օրէ
սաստկանայ
ցուրտն
եւ
սկսանի
գալ
բազում
ձիւն,
մինչեւ
ի
դեկտենբերի
ԺԸ
(18)-ին
դարձի
արեգականն,
պաղի
գետինն
եւ
լինի
որպէս
ապակի
եւ
ջուրքն
ամենայն
սաստկանան.
եւ
լինի
շամանդաղ,
որ
է
մռայլ,
որ
փոքր
մի
հեռուստ
որ
ոչ
զմիմիանս
տեսանեն
մարդիք,
եւ
թէ
Ա
(1)
«Փառք
սաղմոսի»
չափ
եւ
կամ
աւելի
ուրեք
գնայ
մարդն
հեր
գլխոյն
եւ
մազ
մօրվացն
սպիտակի
/22ա/
եւ
պեխերն
որպէս
ոչխարի
ասերք
լուլայ
կախեալ
լինի:
Ապայ
ի
բերմանց
աստեղաց
եւ
տանուտէրաց
տարի
կայ,
որ
քաղցր
օդօվ
եւ
անձիուն
անցուցանէ
ձմեռն,
իսկ
[յ]որժամ
հասարակ
լինի
արեգագն
եւ
ի
Խոյն
մտանէ,
կակղանայ
երկիրն
եւ
հնչէ
հարաւ`
հալէ
զամենայն
ձիւնսն,
եւ
ի
մտանել
ապրիլի
ամիսն
ցանեն
պարտէզ,
գարի
եւ
ցորեան
եւս
կդավատ
անթիվ.
եւ
ի
այս
ամսոյ
Ի
(20)
նոր
եափրախն
խաղողի
գայ
ի
քաղաքս,
եւ
ձուկ
բազում
կարմրախայտ
ազգ
եւ
ազգ`
հօխան
Ա
(1)
ստակ,
նայեւ
զանազան
երամս
հաւուց
եւ
թռչնոց
ճռողականաց
ընդ
երեսս
դաշտին
սփռեալ
լինին
երամագնացիւք,
եւ
բազումք
ի
ձուոցն
եւ
ի
հավուցն
կերակրեալ
լինին,
ոմանք
փետուրացն:
Իսկ
ի
մտանել
մայիս
ամսոյն
կանանչացեալ
սաղարթախիթ
դրախտնասարաս,
կանանչանայ
սար
եւ
ձոր
եւ
պտղաբերք
ծառքն
ծաղկեալ
փըթթին
եւ
լերինքն
հանեն
ծաղկունք
անուշահոտք
եւ
գունզգուն
Ռ
(1000)
ցեղ,
պիտանիք
եւ
օգտակարք
աջաց
եւ
այլ
բազում
ցաւոց
դեղք,
շուշան
վայրենիք
եւ
ծաղիկն
անթառամ,
գեղեցիկ
թութիայ
եւ
լալայ,
լօշտակ,
ազգ
եւ
ազգ
/22բ/
բանճ[ար],
ցեղ
եւ
ցեղ
մանուշակ,
որ
գան
բժ[ի]շկք
ի
Պարսից
եւ
ժողովեն
զոմանց
զգլուխն
եւ
զոմանց
զտակռին,
տանին
ի
պէտս
ղեղոց:
Նոյնպէս
եւ
ի
գլուխս
լերանց
խոտ
եւ
աղբերակունք
անթիւ,
սառն
եւ
բարէհամ:
Եւ
ի
Դ
(4)
կողմն
քաղաքիս
եայլաներ
Քրդաց
եւ
գուղորէից
կովուց
եւ
ոչխարաց
եւ
երիվարաց
եւ
ջոկք
հօտից
եւ
վայրի
ոչխարաց
եւ
անասունք
էրէսք,
եզն
եւ
այծք
բազում
սփռեալ
կան
ի
ձորս
եւ
ի
գլուխս
լերանց,
որ
որսօղքն
նոցա
ի
մսոյ
կերակրեալ
լինին:
Իսկ
ի
հասանել
մայիսի
Ի
եւ
Ե
(25)
գայ
բալ,
տանծ
եւ
խնձոր
ի
Պարտէզաց:
Եւ
ի
հասանիլ
դարձի
արեգակնն
յունիսի
ԺԹ
(19)
ամենայն
պտուղք
ծառոց
բազում
գայ
ի
Վրաստանայ:
[Եւ]
ի
մտանելն
յուլիսին
յոյժ
շողանայ
երկիր
եւ
լինի
ազնիւ
ամառն
ուր
եւ
կամիս
ննջեայ
ի
գիշերի
եւ
ի
տուընջան,
ոչ
ահ
օձից
եւ
ոչ
երկուղ
կարճաց,
ոչ
ջերմը
դողի
եւ
կամ
շօպայի
կամ
այտումն,
այլ
ի
սիգ
օդ
հանդարտ
մեղմով:
Եւ
բնակիչք
քաղաքիս
եւ
երկրիս
մարդիկք
հսկայազուն
եւ
կարմիր
երեսօք,
արկք
եւ
կանայք
պնդակազմ
առոյք
մարմնօվ.
յոյժ
առողջարար
/23բ/
եւ
սնուցիչ
է
մարդկան
ջուրն
եւ
հողն
երկրիս:
Եւ
[ի]
միտանել
օգոստոսի
հնձեն
գարի
եւ
ցորեան,
կտավատ,
եւ
գայ
խաղող
անթիւ,
ձմերուկ
եւ
խիար
հասանի
ի
քաղաքս
մեր,
որ
յար
եւ
նման
ուրեք
ոչ
գտանի,
անուշ
եւ
պաղ
խիար,
պարտիզաց
սազւիք
քան
զխոտն
աժան
է,
զի
այնպէս
բազուկ
լինի
եւ
սպիտակ,
որպէս
ձիւն
եւ
թզաչափ
մի
լայն,
բողկ
եւ
շաղկամ
պարարտ
եւ
խոշոր,
այնպէս
է
որ
Ա
(1)-կն
Դ
(4)
հօխայ
կշռօվ
գայ,
որ
հիացեալ
փառս
տան
Աստուծոյ
տեսօղքն:
Եւ
ի
մտանելն
աշունն,
սեբտեմբերի
ԺԸ
(18)
ժողովեն
արդունս
զամենայն
ի
շտեմարանս:
Եւ
է
երկիրս
այս
յոյժ
լիութիւն
հացի,
մսի,
եղի
եւ
գինոյ,
փայտի,
աղ
եւ
մեղր
անասելի
եւ
անպատմելի.
զի
Կ
(60)
ոտք
երկայն
եւ
գրկաչափ
լայն
եւ
հաստ
փիճի
փայտն
Ա
(1)
ղուռուշ,
որ
մինչեւ
ի
ծայրն
ոստ
ոչ
գոյ,
որ
տեսանելն
մարդ
հիանայ
եւ
ապուշ
մնայ.
գառն
Ա
(1)
ըռուպ,
ոչխարն
Բ
(2)
ըռուպ,
կովն
Զ
(6)
կամ
Ը
(8)
ըռուպ,
ձին
եւ
եզն
նոյն
գունով,
եզ
եւ
մեղր
Ա
(1)
լիտրն
կէս
ղուռուշ,
գինի
անթիւ,
եւ
սոքայ
անպակաս
տարին
ի
բոլոր,
այսպէս
եւ
այլն
ամենայն
իմասցիս
հանճարեղ
եւ
պատվական
եղբայրդ
իմ,
զի
թէ
գտաւ
ինչ
ի
սմայ
ըստ
հաճոյից
ձերոց
կամաց,
/23բ/
զտեառնէ
շնորհաց
եւ
զտեառնէ
գոհացարուք,
եւ
թէ
ոչ,
ներումն
հայցեմ
յանցանաց
իմոց.
ամէն:
