Հայ Մամուլի Մատենագիտական Գործեր

ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ ԿԱԶՄ ԵՒ ԱՇԽԱՏԱԿԻՑՆԵՐ

Յականէ անուանէ խմբագիրները յստակօրէն չեն նշուած։ Կոմս խմբակին անուններու թուումին ատեն՝ Հմ. Մանուկեանի անուան առջեւ դրած է խմբագիր որակումը, Խ. Թիւթիւնճեան կու տայ նաեւ Բ. Կապուտիկեանի անունը։ Ե. Տէր Մկրտիչեան կը նշէ վեց անուն։ Կ՚ենթադրենք, որ նոր սերնդական ղեկավարներուն մեծ մասը թերթին խմբագրման մէջ գործ ունեցած է։ Իրապէս խմբային, հաւաքական աշխատանք է։

Նոր սերնդական շարժման հիմնադիրներուն եւ անդամներուն մէջ Վանի հայ իգական սեռի ներկայացուցիչներու անուններ չեն նշուիր։ Ո՛չ ալ մենք այլ տեղ հանդիպեցանք անոնցմէ ոեւէ մէկուն անուան։ Բագարատ հպանցիկ ակնարկի մը մէջ կը գրէ. «Կային եւ մի տասնեակ օրիորդներ, որ դեռ նոր էին համակրած այդ շարժմանը եւ սկսած էին ֆէմինիզմը հնչեցնել Նոր սերունդի մէջ, «Հայուհի», «ուհի» եւայլն ստորագրութիւններով»։ [1] Իրապէ՞ս կային այդ ստորագրութիւնները կրող անձերը, թէ ոչ խմբագրական ճարպիկութեան արդիւնք են, ցոյց տալու, որ հայ իգական սեռին մէջ ալ ունի համակիրներ եւ համակրողներ։ Այդ օրերուն, Պոլսոյ մէջ պատահած են պարագաներ – այր գրողներ, որոնք մամուլին ներկայացած են իգական ծածկանուններու տակ թագնուած, ինչպէս Միսաք Մեծարենց եւ Մերուժան Պարսամեան։

Թերթին խոհանոցային կեանքին եւ հրապարակման մասին ակնարկութիւններ ունին Հ. Կոսոյեան եւ Գ. Պետրոսեան։

Հ. Կոսոյեան կը գրէ. «Ներսէսը [Պասեան] Նոր սերնդի ընդյատակեայ հրատարակութեան աշխատանքների մէջ իր բաժինը ունէր։

Ես առիթ եմ ունեցել գտնուել նրանց մօտ, տեսնել նրանց եռանդով լի աշխատանքները։ Մի անգամ տեսայ թէ ինչպէս Ներսէսը եւ Գլ. Էյնաթեանը մի ձեռքում հացի պատառը բռնած, միւսում գրիչը՝ ալիզարին ոսկեփայլ թանաքով գրում էին, խմորատիպի համար»։ [2]

Գ. Պետրոսեան գնահատանքով կը խօսի թերթին տարած աշխատանքին մասին. «Երեւակայեցէք. երկու տարի թերթ հրատարակել, էն էլ ի՞նչպէս, սօսնձատիպ, հատ հատ տպագիր գրել եւ մինչեւ 90-100 օրինակ թերթ լոյս ընծայել, սեփական աշխատանքով, սեփական զոհողութեամբ, առանց արժանանալու հասարակութեան գնահատութեան, զոր խելագար բռնակալութիւնը կուրացուցած էր, անընդունակ դարձնելով զայն իրողութիւնները գնահատելու։ Թերթը ձրի կը տրուէր, որպէսզի ժողովուրդը կարդայ, նորա մէջ արթննայ ընթերցանութեան ճաշակ, ուսման սէր եւ նա այնուհետեւ ինքն իրան կը գնահատի այդօրինակ ձեռնարկութիւնները»։ [3]