Մեկնութիւն ընթերցուածոց

ԺԹ.
Եթէ պահել զպատուիրանն վերստին նորոգէ զմարդն Քրիստոսի խոստմամբն, եւ թշնամին կործանի որպէս ընթերցուածքն սաղմոսիւքն պատմեն:

Իսկ երկրորդ ուրբաթուն, եւ Պահեսցեն զպատուիրանս, զոր ի դրախտին Ադամ ոչ պահեաց, եւ զիրաւունս, ասէ` որ յօձէն խաբեալ հանդիպեցաւ ապաշխարութեանն, եւ զդատաստանս (Բ Օր, Է 11), ասէ` որ ըստ իւրաքանչիւր յանցանաց զարժանն առին խաբողն եւ խաբեալքն: Որովք եւ զԻսրայէղ հրահանգէ ոչ առնուլ ակն ի դատաստանի, զոր թէ առնիցէք, ասէ, Պահեսցէ զուխտ եւ զողորմութիւն զոր երդուաւ հարցն քոց (Բ Օր, Է 12), այսինքն թէ, Ի զաւակի քում օրհնեսցին ամենայն ազգք երկրի (Ծն. ԻԲ 18), որ է Քրիստոս: Եւ Օրհնեսցէ. ասէ.  զծնունդս որովայնի քո (Բ Օր, Է 13), որ Եւայիւն տրտմութեամբ ծնցիս որդիս (Ծն, Գ 16), ասաց, եւ զ պտուղ երկրի քո, որ Ադամաւն` անիծաւ. եւ զցորեան եւ զգինի եւ զեւղ (Բ Օր, Է 13), յաղագս մարմին եւ արիւն Տեառն լինելոյ, եւ օծումն լուսաւորութեան` աւազանաւն օրհնէ, եւ որք ընդ ձեռամբ եկեալ կենդանիքն` ըստ խորհրդոյն եւ ըստ բնութեան: Եւ բարձցէ, ասէ, ի քէն զամենայն ախտս եւ զցաւս չարաչարս (Բ Օր, Է 15), որ ի յանցանացն եմուտ, եւ Քրիստոսիւ բարձաւ: Խոստանայ եւ ի ձեռն ազգացն կործանման` եւ զսատանա խորտակել ընդ ոտիւք մերովք, կողոպտել, ասէ, եւ զիշխանութեան նորա կապուտ. զոր ցուցեալ Փրկչին ասէր. թէ Ինձ տուեալ է զայս ամենայն  (Ղուկ. Դ 6). եւ Մի զանգիտիցես, ասէ, յերեսաց նոցա. զի տէր Աստուած քո ի միջի քում է (Բ Օր, Է 21-22). Զի ուր իցեն երկու եւ երեք ժողովեալ յանուն իմ, անդ եմ ես ի մէջ նոցա (Մատթ. ԺԸ 20), ասէ Փրկիչն: Եւ զգուշացեալ պատուիրանացս, Մտանիցէք եւ ժառանգիցէք զերկիրն (Բ Օր, Դ 1), զոր Փրկիչն հեզոցն խոստացաւ երանութեամբ:

Այսու ամենայնիւ ելոյծ ընթերցուածս զմարդոյն դատապարտութիւն, եւ յառաջինն նորոգեաց կեանս` Քրիստոսի չարչարանօքն: Եւ զի յուրբաթուն վիրաւորեցաւ Ադամ փայտիւն եւ ել ի դրախտէն, եւ յուրբաթուն Փրկիչն իւրովք վիրօքն բժշկեաց ի խաչին, եւ զաւազակն ի դրախտն եմոյծ: Յիրաւի եկեղեցի զընթերցուածսն Յովբայ բովանդակ կրիւքն ի սատանայէ` յուրբաթուն դնէ, յօրինակ առաջին մարդոյն հարուածոց, ինքեան եւ որդւոց եւ ստացուածոց արարածոցս որք ընդ նմա ապականեցան:

Եւ դարձեալ համբերութեան կամաւոր կրից Փրկչին յաղագս մերոյ փրկութեան, որով եբարձ ի խաչին զկնիք մերոյ դատապարտութեանն, որպէս դնէր զայն մեզ օրինակ, թէ Զհամբերութիւնն Յովբայ լուարուք. եւ զկատարումն Տեառն տեսէք (Յակ. Ե 11). որում փրկութեան եւ ընթերցուածն իսկ վկայէ, թէ Ճշմարտիւ գիտեմ թէ այդ այդպէս է: Քանզի զիա՞րդ լինի մարդ արդար առաջի Տեառն (Յոբ, Թ 2), ըստ յանցանացն Ադամայ, թէ կամիցի դատել ընդ նմա. զի որ փրկելն փութայ` աստուածաբար փրկէ: Եւ մի բան հազար բանի պատասխանի ոչ տայցէ (Յոբ, Թ 3). զի ոչ արդարասցի առաջի նորա ամենայն կենդանի (Տե՛ս Սաղմ. ՃԽԲ 2). որպէս եւ Փրկիչն առաջի Հերովդի եւ Պիղատոսի: Զի իմաստուն է մտօք Քրիստոս` Աստուծոյ իմաստութիւն. զօրաւոր` զի եւ Աստուծոյ զօրութիւն. եւ մեծ` զի մեծ է Տէր մեր եւ Ո՞վ խստացաւ առաջի նորա եւ հանդարտեաց (Յոբ, Թ 4). որպէս փարաւոն եւ այլք բազումք, որք տարերօք սատակեցան. զոր եւ ի խաչին ժամանակի, զարհաւիրս է տեսանել արարածովք վասն Իսրայեղի. զի ո՞ հնացոյց զլերինս ի մշտնջենաւոր անշարժութեան. այժմ տապալեաց բարկութեամբ եւ շարժեաց ի հիմանց զառ ի ներքոյս երկնից (Հմմտ, Յոբ, Թ 5-6), բանալով զգերեզմանս եւ յարուցանելով զմեռեալս. որ արգել զծագումն արեգական, եւ կնքեաց ընդդէմ աստեղաց (Հմմտ, Յոբ, Թ 7-8). եւ զսոսա արար քարոզս փոխանակ լռութեան բանին. զի որպէս Բանիւ Տեառն երկինք արարան (Սաղմ, ԼԲ 6), նոյնպէս եւ Երկինք պատմեն զփառս Աստուծոյ (Սաղմ, ԺԸ 2) ի վերայ խաչին. որ գնացն ի ծովու իբրեւ յատակի, որ արար հրաշակերտս յերկնի եւ յերկրի. որոց ոչ գոյ թիւ:

Եւ այսու ցուցեալ զարարչական զօրութիւնն անքննելի, եւ զիրաւադատութիւնն Աստուծոյ. որպէս եւ Պաւղոս ասէ. Միթէ ասիցէ՞ կաւն ցբրուտն (Ես. ԽԵ 9), թէ ընդէ՞ր այսպէս արարեր (Տե՛ս Հռոմ. Թ 21): Յայտնէ ապա զիւր հնազանդութիւնն համբերութեամբ չարչարանացն, որ ի չարին կամաց եղեւ. օրինակէ եւ զՔրիստոսին յաղագս մեր կրեալ, որպէս ասեն, թէ Բազում են հարուածք զոր արար ինձ տարապարտուց (Յոբ, Թ 17). որպէս զՓրկչէն` թէ այր ի հարուածս եւ գիտէ համբերել ցաւոց (Ես. ԾԳ 3). որ զմեղս ոչ արար եւ ոչ գտաւ նենգութիւն ի բերան նորա (Ես. ԾԳ 9): Եւ դարձեալ, Չարք անհնարին մահու սատակեսցին (Յոբ, Թ 2-3). որպէս խաչահանունքն եւ դեւք. այլ Արդարք ծաղր լինին (Յոբ, Թ 2-3), որպէս Յովբ եւ Փրկիչն: Զի մատնին ի ձեռս ամբարշտաց, սատանայի` Յովբ, եւ քահանայապետիցն` Փրկիչն, ի մահ դատապարտեալ. եւ թէպէտեւ զայսպիսի կիրս կրեալ որպէս ընթերցուածն պատմէ զՅովբայ, որ կատարի ի Փրկիչն` զմերն լնլով հնազանդութեան փրկութիւն յինքեան, Առ վշտին ոչ բանա զբերան իւր (Ես. ԾԳ 7): Զամենայն կարիսն մեր թողլով ի Հօր գթութեան ողորմութիւն, ոչ խստանա եւ ոչ ընդդէմ դառնա հարողացն, այլ աշխատեալ անձամբ ասէ Հեծեծելով, հասուցից ի նա զբանս իմ (Յոբ, Ժ 1), որպէս Փրկիչն յաղագս մեր ուժգին գոչմամբ եւ արտասուօք պաղատի: Եւ այսպէս բառնալ զամենայն կարիսն մեր յիւր չարչարանսն, եւ ի պաղատանսն լսելի առնելով առ Հօրն, զորոյ փրկութիւն աւետաւորէ մարգարէն յառաջագոյն քաղաքաց Յուդայ. թէ Ահաւասիկ Աստուած ձեր եւ Տէր զաւրութեամբ եկեալ եւ վարձս հատուցման ընդ իւր, եւ գործք իւրաքանչիւր անթաքուստ առաջի նորա (Տե՛ս Ես. Խ 10), եւ Ինքն գթայ որպէս հովիւ ի հօտ իւր. զցրուեալսն մեղօք ժողովելով, եւ յաստուածական խնամոցն ծոց կրելով (Հմմտ, Ես. Խ 11). որ Չափեաց ափով իւրով զջուրս, եւ թզաւ զերկինս, եւ քլաւ զերկիր (Ես, Խ 12): Յովբայ բանիցն հետեւելով, եւ սա որով զարարչական զօրութիւնն պատմէ, հիանալով ընդ տնտեսական խորս իմաստութեան խնամոցն, եւ դատաստանացն անհասութիւն, որում ամենայն հեթանոսք ծովացեալ բռնակալութեամբ. որ գերեցին զԻսրայէղ ի Բաբելովն յայնժամ. ուստի ժողովեաց զնոսա. որ օրինակէ զմահու եւ զսատանայի զօրութիւն: Այժմ իբրեւ զկաթիլ մի ի դուլէ յերկիր անկեալ առ ի ցամաքել, եւ իբրեւ զմէտ ի կշռոց` (Հմմտ, Իմաստ, ԺԱ 23) թեթեւ ի բառնալ. եւ իբրեւ շիթք ի բերանոյ` առ ի բաց թքանել, այնպէս դիւրին լեալ զօրութեանն Քրիստոսի ի կործանել զսատանայ եւ զդժոխս: Որում ըստ արժանի փրկութեանն մատուցանել պատարագ, ոչ Լիբանան եւ ոչ ամենայն չորքոտանիք բաւականասցին յայրումն եւ յողջակէզս, որոյ զօրութեամբ ամենայն հեթանոսք ոչընչացեալք յոչինչ համարեցան նմա: Յորոյ զօրութիւնն ապաւինեալ հաւատացեալք աղաղակեն ասելով. Լուր մեզ Աստուած փրկիչ մեր (Սաղմ. ԿԴ 6). Աստուած որ յերկրի երեւեցաւ, եւ փրկեաց զժողովուրդ իւր ի մեղաց իւրեանց, յոյս ամենայն ծագաց երկրի  (Սաղմ, ԿԴ 6-7). լինել փրկութիւն մինչեւ ի ծագս երկրի (Գործ, ԺԳ 47), առաքելոցն քարոզութեամբ: Վասն որոյ փրկութեան օրհներգութեան նուագս յօրինեալ ասէին, Քեզ վայելէ օրհնութիւն Աստուած ի Սիովն եւ քեզ տացին աղօթք յԵրուսաղէմ (Սաղմ. ԿԴ 2), որ փրկեցեր ի Բաբելովնէ զԻսրայէղ եւ ի մեղաց ծառայութենէ զեկեղեցի. եւ թէ Լուր աղաւթից իմոց զի առ քեզ ամենայն մարմին եկեսցէ (Սաղմ. ԿԴ 3) պատարագօք յԵրուսաղէմ Իսրայէղ: Իսկ աւազանաւն` եկեղեցի ի վերին Երուսաղէմ. զի բանք անօրինաց զօրացան ի վերայ մեր, որ ի սատանայէ, ի դրախտին` օձին խաբէութեամբ եւ զամպարշտութիւնս մեր դու քաւեսցես, մարմնանալովդ: Եւ երանի զոր ընտրեցեր եւ ընկալար հաւատով, եւ բնակեսցեն ի գաւիթս քո, ի դրունս եկեղեցւոյ. Լցցուք մեք ի բարութենէ տան քո (Սաղմ, ԿԴ 5), որ ի Հոգւոյն Սրբոյ բղխեն բարութիւնքն եկեղեցւոյ, վարդապետութեամբ աւազանին շնորհօք, եւ հաղորդութեամբ մարմնոյ եւ արեան Տեառն. եւ թէ Խռովեցուցանէ զմեծութիւն ծովու (Սաղմ, ԿԴ 8). զբաբելացւոց իշխանութիւն, եւ զսատանայի, եւ Զձայն ալեաց ամպարտաւանութեան նորա ցածուցանէ (Տե՛ս Սաղմ, ԿԴ 8). որպէս զհետ սաղմոսդ յայտնէ զհեթանոսաց երկիւղն եւ զեկեղեցւոյ զուարճութիւն օրհնութեամբ: