Մեկնութիւն ընթերցուածոց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

ԻԳ.
Յիշատակ հեստութեանն Իսրայեղի հանապազ, եւ միշտ թողութեանն Աստուծոյ, բարեխօսութեամբ Մովսեսի. յաւրինակ Քրիստոսի փրկութեան:


Իսկ ի չորրորդում շաբաթու ուրբաթուն, Եւ եղեւ յետ քառասուն տուընջեան եւ քառասուն գիշերւոյ Օր. Թ 11), յանդիմանութիւն հրէիցն անօրէնութեան ի կռապաշտութիւն, օրինակաւ Քրիստոսի վարդապետութեամբն Իսրայեղի եւ ազգի մարդկան` յաղագս առաջին յանցանացն. վասն որոյ խստապարանոցս կոչէ զնոսա, եւ ջնջել զանուն նոցա ի ներքոյ երկնից սպառնայ (Հմմտ, Բ Օր, Թ 14), զի անցին նոքա զպատուիրանաւն Տեառն որպէս ի դրախտին. վասն որոյ եւ խորտակել զառաջին ուխտ կտակարանացն ասէ, Ադամայ եւ հրէից ազգին օրինօքն. եւ ապա աղաչեցի, ասէ, զՏէր, յաղագս երկրորդ անգամ նոյն կտակարանացն, որպէս եւ Փրկիչն ասէր. Աղաչեցից զՀայր եւ այլ մխիթարիչ տացէ ձեզ, զՀոգին ճշմարտութեան (Յովհ. ԺԴ 16), որ ի սիրտս գրեալ լինի: Նոյնպէս եւ քառասնօրեա պահովք յանապատին Փրկիչն ըստ Մովսեսի, կործանէ զսատանայ ի փորձութիւնսն. եւ այսպէս պահովքն բառնայ զկերակրոյն յանցաւորութիւն որ ի պատուիրանն: Աղօթէ եւ վասն Ահարովնի` Մովսէս, որպէս եւ Փրկիչն վասն քահանայապետիցն եւ այլոց, թէ Թող դոցա զի ոչ գիտեն զինչ գործեն (Ղուկ. ԻԳ 34). եւ զորթն այրէ հրով, յօրինակ սատանայի յաւիտենից հրովն, եւ որք ըստ նմա. եւ զփոշին մնացեալ՝ զանուանս նոցա, աւազանին վտակաւ կորուսանէ յերկրէ, եւ ի հրայրեացսն եւ ի գերեզմանս ցանկութեան բարկացուցէք զՏէր, որք այլովք յանցանօք եւ կերակրոց տենչանօքն։ Եւ ըստ առաջին մարդոյն՝ զգերեզմանն եւ զգեհենն ընկալան պատուհաս։ Եւ հեստեցէք ասէ, բանին Աստուծոյ, որ՝ Բանն մարմին եղեւ բնակեաց ի նոսա (Տե՛ս Յովհ. Ա 14). տալով նոցա զերկիրն՝ երանութեամբ հեզոցն. քանզի հեստեալ կացին միշտ քահանայապետքն դպրօքն վարդապետութեան Փրկչին, յօրէ յորմէ ծանուցաւ նոցա, բժըշկել զնոսա յանհաւատութենէ, եւ բառնալ զմեղս նախանձուն։ Որոց ասէ Յովբ ի դիմաց Փրկչին առ բարեկամսն ընդդիմաբանսն, որ եդին զնա ընդ անօրէնս. Լուայ այդպիսի ինչ բազում, մխիթարիչք չարեաց. իսկ արդ միթէ կա՞րգ ինչ իցէ բանից հողմոյ (Յոբ. ԺԶ 2), զոր ի չարչարանսն հարցանէին. եւ ես ընդ ձեզ խօսեցայց իբրեւ հարցանելով ի հենգս. զի արդարն լուռ եւեթ կայր։ Շարժեցից եւ ես, իբրեւ զձեզ, զգլուխ իմ. զի որք անցանէինն, ասէ, շարժէին զգլուխս իւրեանց (Տե՛ս Սաղմ. ԻԱ 8, ՃԸ 25)։ Եւ այսպէս մասնաւոր կրիւք որ Փրկչին անկք, խոնարհի բովանդակ ի մերն՝ ի ձեռն Յովբայ կրիցն, բովանդակ զփորձ առնուլ մերոցն. որով ամենեցուն կարող լինի օգնական լինել։ Զի ոչ փտեալն եւ ընդարմացեալն թարախօք վիրացն. եւ որ այլ ինչ նոյնպիսիք բանք. պարզաբար ի Փրկչին մարմնի ասին։ Այլ որպէս ասացի, մասնաւորաւն որ յինքեան կրի, ի բոլորն մեր կարիս խոնարհի, գիտելով մարդկապէս՝ ընդ մեզ՝ զմերն. եւ աստուածապէս՝ գեր ի վերոյ քան զմեզ։ Քանզի մատնեաց զիս Տէր, եւ ի մէջ ամպարշտացն ընկէց զիս (Տե՛ս Յոբ. ԺԶ 11). եւ՝ Պատեցին զիս տէգք յանխնայ խոցոտելով (Յոբ. ԺԶ 13), եւ անիրաւութիւն ինչ ոչ էր ի ձեռին իմում, եւ աղօթք իմ սուրբ էին, եւ յերկինս է վկայն իմ զոր Հայր վկայէ (Հմմտ. Յովհ. Ե 37). եւ եդին զիս բամբասանս, եւ եղէ նոցա ծաղր (Տե՛ս Սաղմ. Հ 7). եւ որ այլ ինչ նոյնպիսիք՝ պատշաճք Քրիստոսի փրկութեանն որ վասն մեր կրեալ։ Այս եւ յաւետարանին գտանին. իսկ այլքն որ եւս խոնարհագոյնք՝ պատմին յընթերցուածսն որ մերոյ բնութեանս են անկք. որպէս՝ Աւուրք իմ անցին շարաւով, պայթեցին երակք սրտի իմոյ, լոյս մերժեալ յերեսաց խաւարի. եւ դժոխք են տուն իմ, զմահ կոչեցի ինձ հայր, մայր եւ քոյր ինձ զերր (Տե՛ս Յոբ. ԺԷ 11-14). եւ որ այլ ինչ նոյնպիսիք ակամայ ի մեր վերայ ի յանցանացն ընթացեալք. յորս կամաւորութեամբ եկեալ Քրիստոս մարմնաւորաւն յինքեան կրեալ՝ բովանդակ զմեզ փրկեաց։ Եւ այսպէս Մովսեսիւ յառաջագոյն մեղադրեալ եւ թողութիւն արարեալ օրինակօք Իսրայեղի, եւ ամենայն ազգին մարդկան։ Նոյնպէս եւ ի ձեռն Յովբայ կրիցն՝ զչարչարանս Փրկչին վասն մեր յայտ արարեալ, եւ զմեր կարիսն՝ թէ ուստի փրկեացն։ Դարձեալ յանդիմանէ մարգարէիւն եւ յիշեցուցանէ զիւր ձրի ողորմութեանն շնորհս ի սկզբանէ, ասելով. Ոչ այժմ ինչ կոչեցի զքեզ Յակովբ, եւ ոչ աշխատ արարի զքեզ Իսրայէղ ի խաշինս ողջակիզաց քոց (Տե՛ս Ես. ԽԳ 22-23), եւ յայլ նոյնպիսի ծախս պատարագաց։ Այլ այդոքիւք՝ Ի մեղս քո եւ յանօրէնութիւնս քո վերակացու եղէ քեզ (Ես. ԽԳ 24). եւ ապա թէ՝ Ես ջնջեմ զանօրէնութիւն քո վասն իմ, որ է Քրիստոս աւազանաւն. եւ զմեղս քո այլ ոչ եւս յիշեցից (Ես. ԽԳ 25), շնորհիւ թողութեանն. բայց խոստովանեա նախ զանօրէնութիւնս քո ապաշխարութեամբ զի արդարասցիս հաւատով։ Յիշեցուցանէ եւ զնախահարցն յանապատին զմեղս, եւ զիշխանացն զկնի, որ զՏէր փառացն ի խաչ հանին։ Մխիթարէ տալ եւ զջուր վարդապետութեան Հոգւոյն եւ զաւազանին. զուարճացուցանէ իբրեւ զխոտ ջրարբի ծաղկելով ի քաղաքս Տեառն, եւ իբրեւ զուռ ճշմարիտ որթոյն՝ ի մէջ ջուրց աւազանին՝ խոստովանելով յԵրրորդութիւնն. եւ գիր հանելով ձեռամբ զխոստովանութեանն, թէ Աստուծոյ եմ ես եւ յանուն Աստուծոյ խրախոյս բարձցէ, զոր եւ իւր խրախոյս բարձեալ Փրկչին առ սուտ աստուածսն՝ յորոց փրկեացն զեկեղեցի, թէ՝ Ո՞վ է իբրեւ զիս յառաջ կացցէ, ձայն տացէ պատմեսցէ եւ պատրաստեսցի ինձ (Ես. ԽԴ 7). եւ դարձեալ զփրկեալսն վկայ ունելով ասէ. Դուք ձեզէն իսկ վկայէք ինձ  (Ես. ԽԴ 8). որոց արդեամբ տեսեալ զսքանչելիսն, թէ՝ Գուցէ՞ այլ Աստուած բայց յինէն (Ես. ԽԴ 8)։ Զոր եւ սաղմոսն ասէ. Ծանիցեն զի անուն քո Տէր է, եւ դու միայն բարձրեալ ես ի վերայ ամենայն երկրի (Սաղմ. ՁԲ 19)։ Եւ ապա ի գլխոյ սաղմոսին գոհանալով թէ՝ Աստուած ո՞ քեզ նման իցէ (Տե՛ս Սաղմ. ՁԸ 9) ի վրէժխնդրութիւն թշնամեացն հոգւոց եւ մարմնոց. որ խորամանկեցին զգիտութիւն ի վերայ սրբոց քոց. որպէս սատանայ օձիւն եւ բռնաւորօք ազգացն ի վերայ Իսրայեղի եւ առաջին մարդոյն, ասելով՝ Եկայք սատակեսցուք զնոսա յազգաց (Սաղմ. ՁԲ 5)։ Եւ թէ՝ Վասն քո ուխտ արարին որպէս քահանայապետքն դպրօքն եւ այլովքն ամենայնիւք յաղագս Քրիստոսի (Հմմտ. Մատթ. ԻԶ 3-4), յորս էր եւ Պիղատոս իւրովք զինաւորօքն, եւ սատանայիւ դեւք հանդերձ ամենայն ամբոխիւն Հրէից. որպէս ազգք ամենայն զորս պատմէ սաղմոսդ եկեալ ի վերայ Իսրայեղի (Հմմտ. Սաղմ. ՃԺԷ 10). եւ աղօթէ առնել իբրեւ զՄադիամն եւ զայլսն նոյնպիսիս, որք սատակեցան, եղեն որպէս զաղբ երկրի, եւ որպէս զեղէգն առաջի հողմոյ՝ զանհաստատունս յուսով. եւ որպէս հուր զի այրէ՝ զանտառացեալսն մեղօք, եւ որպէս բոց՝ զի կիզու զլեառնացեալսն ամբարտաւանութեամբն, որպէս բաբելացին եւ սատանայ ի հուրն յաւիտենից. որք ամաչեսցեն եւ խռովեսցին յաւիտեանս յաւիտենից։