Մեկնութիւն ընթերցուածոց

ԻԵ.
Դադարումն առաջին օրինացն, եւ քարոզութիւն նոր աւետարանին, եւ խորտակումն թագաւորեցելոյ մահուն։

Դարձեալ ի հինգերորդ շաբաթու՝ ուրբաթուն ընթեռնուն։ Ի ժամանակին յայնմիկ ասաց ցիս Տէր (Բ Օր. Ժ 1). յորժամ աղօթիւք զժողովուրդն եւ զԱհարովն ապրեցոյց ի յառաջին յանցանաց որթուն։ Կոփեա դու քեզ զերկուս տախտակս քարեղէնս. զայս ըստ պատմութեանն իմաց ճշմարտապէս, իսկ ըստ օրինակի՝ թերեւս զերկակողմանի մարդոյս զգայութիւնս յարդարել տայ. զի այնպէս ունիցի զգանձս հոգւոյն՝ յամանս խեցեղէնս։ Եւ ելի, ասէ ի լեառնն, ուր եւ մարգարէն կոչէ. Եկայք ելցուք ի լեառն Տեառն (Ես. Բ 3), լսել ի Քրիստոսէ զերանութեան վարդապետութիւնն։ Եւ զտապանակն առնել, ասէ, յանփուտ փայտից, զբովանդակ բնութիւնս անմահացուցանել զմարդոյն. յորս պատուիրանն մատամբն Աստուծոյ գրի։ Եւ լինել որպէս զաւուրս փայտին կենաց ի դրախտին. ուստի ելինն պատուիրանազանցութեամբն. եւ գրել զնոյն տասն պատգամս, զի ընդ բովանդակ մասունս երկուց կողմանցն անցանիցէ մինչեւ ի մատունս ոչ դատարկանալ յառնել եւ ի գնալ ի նոսա։ Եւ իջանելով ի լեռնէն Քրիստոսէ ի քարոզութիւն աւետարանին եւ դնելով զնոսա ի բնականսն։

Եւ ապա չուել ասէ անտի որդւոցն Իսրայեղի յերկրաւորութենէս եւ ի պանդխտութեան գերութենէն։ Եւ անդ Ահարովնի մեռանել ասէ. ըստ օրինացն քահանայութեանն զդադարելն ասէ, եւ Եղիազարու առնուլ զքահանայութիւնն. զի ի փոփոխել օրինացն հարկ լիցի եւ քահանայութեանն փոփոխել (Հմմտ. Եբր. Է 12) ըստ կարգին Մեղքիսեդեկի. եւ այսպէս աշտիճանօք ելիցն եւ չուոց յանապատէն, գալ յերկիր վտակաց ջուրց, ասէ. որ է երկիր Զաբուղոնի առ եզերբ ծովու Գալիլեա հեթանոսաց (Տե՛ս Մատթ. Դ 15), ուր զատոյց զցեղն առաքելական յերկրէս կալ առաջի Տեառն եւ պաշտել քարոզութեամբ աւետարանին, որոց բաժին Տէր (Հմմտ. Սաղմ. ՃԽԱ 6), որք ոչինչ առին յաշխարհէս եւ զամենայն ինչ ունէին։

Եւ ապա չուել յերրորդ շարժումն, որ ոչն սասանի, քարոզել աշակերտօքն, թէ՝ Մերձեալ է արքայութիւն երկնից (Մատթ. Գ 2, Դ 17, Ժ 7. տե՛ս նաեւ Մարկ. Ա 15. Ղուկ. Ժ 9, 11, ԻԱ 31). լնուլ զօրինական խոստումն ոչինչ խնդրելով ըստ օրինացն բայց միայն հաւատով սիրել զՏէր Աստուած յամենայն սրտէ եւ յամենայն անձնէ. եւ պահել զնորա պատուիրանն զոր պատուիրեաց, զի բարի լինիցի նոցա յարքայութեանն։ Որում դիմադարձեալք քահանայապետքն դպրօքն եւ փարիսեցեօք, բամբասէին փորձելով զՓրկիչն, եւ մոլորեցուցիչ կոչելով որպէս եւ յանապատին փորձեցին, եւ դառնացուցին զվկայութիւն նորա. զորս յանդիմանէ ի ձեռն Յովբայ՝ Փրկիչն, իբրեւ զմեզ լինելով, եւ չարչարանս յանձն առնըլով վասն մեր, թէ՝ Մինչեւ ցե՞րբ աշխատ առնէք զանձն իմ, եւ խախտէք զիս բանիւք, բամբասէք եւ ոչ ամաչէք յարձակելով ի վերայ իմ (Տե՛ս Յոբ. ԺԹ 2-3)։ Եւ հեգնելով դարձեալ թէ՝ Արդարեւ ե՞ս մոլորեցայ եւ բա՞նք իմ մոլորեալ են. եւ ահա ծաղր լինիմ նախատանօք (Տե՛ս Յոբ. ԺԹ 4, 7), զոր կրեաց Փրկիչն ի խաչին։ Եւ այսպէս զամենայն կարիսն մեր որ յանցանացն մտին, ընդ իւր կիրսն խառնեալ ի միասին, պատմէ զիւրն եւ զմերն, զմերկանալն ի Հօր փառացն՝ (Հմմտ. Հռոմ. Գ 23) զիւրն, եւ զմերն՝ որ ի դրախտին եհատ, ասէ, իբրեւ զծառ զմահուն անյուսութիւն, համարեցաւ որպէս թշնամի յաղագս մեղացն։ Հեռի եղեն յինէն եղբարք իմ, որք ի Յովսեփայ, բարեկամք իմ անողորմք եղեն, յերկիւղէ աշակերտքն, որոց ասէր, Այլ զձեզ կոչեցից բարեկամս (Յովհ. ԺԵ 15)։ Ծանեան զօտարս քան զիս, որպէս Յուդայ՝ զքահանայապետսն. եւ զորս եսն սիրեցի՝ յարեան ի վերայ իմ, հրէիցն ազգ։ Եւ այսպէս տնօրինաբար խոնարհի Բանն ի մերն յամենայն, եւ առնէ իւր, իբրեւ մարմնակից եւ հաղորդ մեզ։ Զի որպէս զանօրէնութիւնսն մեր իւր համարի, թէ՝ Հեռի եղեր ի փրկութենէ իմմէ, վասն բանից յանցանաց իմոց (Սաղմ. ԻԱ 2). որ ոչն արար մեղս եւ ոչ գտաւ նենգութիւն ի բերան նորա (Ա Պետ. Բ 22), վասն բառնալոյ զմեղս մեր, եւ զինքն թողեալ ասէ, զմեզ թողլովն՝ որ ինքեամբ ժողովեաց առ Հայր։ Այսպէս եւ՝ Փտեցան մարմինք իմ ընդ մորթով եւ զոսկերս իմ ունիմ յատամունս, եւ ողորմեցարուք ինձ, ով բարեկամք(Յոբ. ԺԹ 20-21). եւ այլն ամենայն որ ինչ նմա անկք, Որոյ եւ մարմինն ոչ ետես զապականութիւն (Տե՛ս Գործ. Բ 31, ԺԳ 37)։

Այլ զի մեզ ողորմած քահանայապետ յաստուածակոյս կողմանէ անտի լինիցի, որպէս գթած ողորմած է Տէր Աստուած մեր, զամենայն անտանելիսն մեր յինքն բառնայր իբրեւ զգլուխ եւ գառն Աստուծոյ վարեալ ի սպանդ վասն մեր (Հմմտ. Ես. ԾԳ 7). որ կեանք է, յարութիւն եւ քաւութիւն մեղաց, եւ ունի առաջի Հօր ուժգին գոչմամբ եւ արտասուօք, եւ լսելի լինի իբրեւ զՄիածնի, յորմէ անհնար է Հօր զերեսս դարձուցանել. եւ զայլ ամենայն բանսն Յովբայ այսպէս իմասցիս, որքան պատշաճ կարծին Փրկչին։ Արդ զայս փրկութեան դարձ եկեղեցւոյ ի մեղաց եւ ի մահուանէ, զոր Փրկիչն արար իւրով չարչարանօքն շինելով զվերին Երուսաղէմն, եւ դարձուցանելով զգերեալսն ի սատանայէ։ Յառաջագոյն մարգարէանայ Եսայի առ Կիւրոս՝ օծեալ կոչելով զնա, զորոյ կալայ ասէ զաջոյ ձեռանէ նորա հնազանդեցուցանել առաջի նորա զազգս (Ես. ԽԵ 1). զոր եւ Փրկիչն՝ Որպէս ետուր նմա, ասէ, իշխանութիւն ի վերայ ամենայն մարմնոյ (Յովհ. ԺԷ 2). եւ զզօրութիւն թագաւորեցելոյ մահու ի ձեռն Բաբելոնի եւ այլոցն։ Խորտակեցից զդրունս դժոխոց, բացից՝ եւ քաղաքք ամուրք սատանայի մի՛ փակեսցին. զլեառնացեալ ամբարտաւանութիւնս նորա հարթեցից. զդրունս պղնձիս եւ զնիգս երկաթիս՝ մահու դժոխոց՝ խորտակեցից։ Եւ տաց քեզ զգանձս խաւարինս եւ զաւանդսն աներեւոյթս, հոգւոց եւ մարմնոց, բացից քեզ, զի ծանիցես թե ես եմ Տէր Աստուած քո որ առնեմ զայս ամենայն (Հմմտ. Ել. Ժ 2)։ Վասն որոյ փրկութեան ուրախ եղիցին երկինք ի վերուստ՝ հրեշտակք. եւ ամպք ցօղեսցեն, Հոգւոյն շնորհք՝ զարդարութիւն [1]. եւ բղխեսցէ երկիր՝ մարդիկ յերկրի, յինքեանս բերելով զողորմութիւն եւ զարդարութիւնն Քրիստոսի, զոր յարոյցն արդարութեամբ թագաւոր. շինել զքաղաքն զոր պատմեցի՝ զԵրուսաղէմ, եւ զգերութիւն ժողովրդեան իւրոյ դարձուցանել, մարմնաւորապէս՝ զԻսրայէլ, եւ հոգեւորապէս՝ զազգ մարդկան. ոչ կաշառօք եւ ոչ պատարագօք, այլ իւրով արեամբն (Հմմտ. Եբր. Թ 12), ասէ Տէր զօրութեանց։ Որում եւ աղաղակեն սաղմոսիւն. Ցոյց մեզ Տէր զողորմութիւնս քո եւ զփրկութիւնս քո տուր մեզ (Սաղմ. ՁԴ 8), եւ ապա «հաճեցար Տէր ընդ երկիր քո». ընդ պարգեւացն եւ ընդ հանդերձեալսն, եւ՝ Դարձուցեր զգերութիւն ժողովրդեան քո (Տե՛ս Սաղմ. ՁԴ 2) ի Բաբելովնէ եւ ի մահուանէ. Թողեր զանիրաւութիւն ժողովրդեան քո, եւ ծածկեցեր զամենայն մեղս նոցա (Սաղմ. ՁԴ 3). ջրովք գիտութեան աւազանին՝ որ ծածկեն զծովս մեղաց [2] ։ Եւ զայս գոհանալով եկեղեցի, եւ զառաջիկայսն խնդրելով զնոյն գթութիւն. Լուաք, ասեն, զի՛նչ խօսի Տէր Աստուած մեր, խօսեսցի զխաղաղութիւն ժողովրդեան (Սաղմ. ՁԴ 9), զոր Փրկիչն աշակերտացն ասէր, զգալստենէ սուրբ Հոգւոյն, թէ՝ Զխաղաղութիւն տամ ձեզ (Տե՛ս Յովհ. ԺԴ 27), զոր արար խաղաղութիւն յերկինս եւ յերկրի արեամբ խաչին, ուստի ճշմարտութիւն եւ արդարութիւն՝ ի միոյն բուսաւ, եւ ի միւսոյն՝ երեւեցաւ, բառնալով յերկրէ (զ)չարութիւն եւ զանիրաւութիւն, որպէս զի միշտ արդարութիւն առաջի նորա գնասցէ, եւ դիցէ յանմոլար ճանապարհի զգնացս իւր։