Ճառք

Յոյժ չար են ախտք ընչասիրութեան, եւ անհնարին չար են քան զամենայն փոխոցն տոկոսիք, որ հանապազ հայհոյեալ բամբասի 'ի հին եւ 'ի նոր կտակարանս. եւ պատուհասեալք պատժին չարապէս խնդրողք վաշխիցն եւ փոխոցն՝ որ ընդդէմ պատուիրանացն Աստուծոյ զարծաթս իւրեանց 'ի վաշխու տան, եւ տոկոսեօք անդէն պահանջեն, եւ անակնածելի ուտեն զմարմինս տնանկաց, եւ ըմպեն զարիւն նոցա անողորմ. եւ ոչ ունկնդիր լինին Եզիեկիէլի հոգելից մարգարէին՝ որ ընդ մեծամեծ չարեօք դնէ զփոխոցն տոկոսիսն, եւ ընդ կռապաշտիցն համեմատէ պղծութեամբքն ասելով՝ եթէ 'ի կուռս տունն Իսրայէլի պղծեցաւ, եւ վաշխ ու տոկոսիս պահանջեաց։ Եւ Մովսէս ասէ՝ թէ մի՛ տացես վաշխ ընկերի քում, զի անօրէնութիւն է առաջի Աստուծոյ. զոր եւ արտաքս կացուցանէ յերկնային խորանացն՝ որք վաշխ եւ տոկոսիս պահանջեն։ Իսկ որ զարծաթ իւր 'ի վաշխու ոչ տացէ, եւ կաշառ 'ի վերայ իրաւանց ոչ առնու, նա մի՛ սասանեսցի յաւիտեան։ Եւ միւս մարգարէն ասէ. որ 'ի վերայ լերանց զոհեալն ոչ եկեր, եւ զգրաւ պարտապանին դարձոյց, եւ վաշխ եւ տոկոսիս ոչ պահանջեաց, արդար է նա եւ կելով կեցցէ. իսկ որ զվաշխ եւ տոկոսիս պահանջեն, դիմադարձ են պատուիրանացն Աստուծոյ, եւ հակառակ Հոգւոյն հրամանացն. զի զարգելեալսն 'ի Հոգւոյն հրամանացն չարաչար ի կիր արկանեն անօրէնութեամբք։

Եւ այնչափ անօրէն են ախտ փոխոց տոկոսեաց, մինչեւ յամուլ արգանդէ խնդրէ որդի բռնութեամբ, եւ յապառաժ քարանց պտուղ որոնէ, եւ առանց սերման կամի արդիւնս ժողովել, եւ յարուաց ծնունդս պահանջել, եւ 'ի քարէ կաթն կթել, եւ 'ի վիմաց ասր ստանալ. զթիւ արծաթոյն զոր տուեալն է՝ լիով ընդունի, եւ առանց սերման ժտի արդիւնս ժողովել, եւ լնուլ զտուն իւր անօրէն ստացուածովք։ Ապա նստի խորհի նախ բազմացուցանել զընչիցն առաւելութիւն, եւ ապա ընդ անօրէնութեանցն առնել ողորմութիւնս տնանկաց եւ պատարագս հաշտութեան, զոր յանդիմանէ Եսայի ասելով՝ թէ «Որ մատուցանէ ինձ զյափշտակեալն պատարագ, այնպէս զազրալի է՝ որպէս թէ շուն ոք մորթիցէ, եւ կամ թէ հարկանիցէ ոք զկառափն մարդոյե։ Զի լաւ է աղքատաց անտես լինել յողորմութենէ, քան թէ յափշտակութենէ ընդունել ինչ։ Լաւ է քահանայից 'ի սովոյ մեռանել, քան թէ յանարժանիցն կերակրել։ Ոյր ուրուք, ասէ, զայլոյ առեալ եւ այլուր բաշխիցէ, ոչ եթէ վարձս ընկալցի, այլ պատիժս եւ տանջանս սաստիկս. զի հուր այրիչ եւ սուր սատակիչ են ծնունդք փոխոց։ Եւ որ յընչիցն անիրաւութեանց զԱստուած պաշտել համարիցին, առաւել բարկացուցանէ. «Պատուեա, ասէ, զտէր 'ի քոց արդար վաստակոց, եւ հան նմա պտուղ 'ի քոց արդարութեան արմտեացե։

Մի խորհիր զյափշտակութիւն ժողովել, եւ ապա առնել ողորմութիւնս վասն մեղաց թողութեան. զի ոչ երբէք հրով հուր շիջանի, եւ ոչ վիրօք վէրք բժշկին, եւ ոչ մեղօք մեղք սրբին, եւ կամ անօրէնութեամբ անօրէնութիւնք քաւին. քանզի յոյժ չար են վաշխիցն անօրէնութիւնք, եւ որպէս երկունք յղւոյ են ժամադրութիւնք նոցա։ Եւ եթէ աղքատ եւս իցէ փոխապարտն, 'ի ծուփս եւ 'ի հոգս մաշի հանապազ. անքուն եւ դառնաքուն 'ի գիշերի ննջիւն նորա. տխուր եւ տրտում եւ մտայոյզ 'ի տուընջեան շրջի, եւ ոչ գիտէ յո երթայ։ Երբեմն սուղ ինչ զպախրէն կամի վաճառել, զի հատուսցէ զվաշխիցն տոկոսիս. եւ երբեմն զանօրէն գողանալն ախորժէ՝ զոգիսն կորուսանել եւ դիմադարձ լինել Աստուծոյ վասն պահանջողի վաշխի փոխիցն. եւ երբեմն խորհի գաղտագնաց լինել 'ի տար աշխարհ։ Շրջի թափառական յաղագս պարտուցն բռնութեան, եւ 'ի բազում խորհրդոցն վարանիցի, եւ մտացն շփոթելոց զաղօթսն առ Աստուած մոռանայ. եւ յորժամ ձայն ոտիցն հարկանի, նա 'ի ներքս սրտաբեկ լինի յերկիւղէն. եւ թէ արտաքոյ տեսանէ փոխառուն զփոխատուն, փախչի եւ թաքչի իբրեւ 'ի տարակուսանաց աղէտիցն, եւ սիրտն թափեալ զդողի հարկանի, եւ կայ գլխարկեալ եւ լեզուակապ. եւ ամենեւիմբ յերեսս նորա նայել ոչ իշխէ եւ ոչ համարձակի, զի տոկոսիքն վաշխիցն բազմացան 'ի վերայ նորա, եւ ոչ ինչ ունի հատուցանել եւ հաճել զփոխատուն։

Եւ արդ տես, ով պահանջողդ վաշխից, եթէ քանի տարակուսանօք եւ ընդ վշտօք զեղբայրն արկանես, եւ քեզ քանի կողկողանաց եւ աղէտից ետ պատճառք՝ դիմադարձդ Աստուծոյ եւ բազում մեղաց պարտապան, արկանելով 'ի վերայ փոխոցն վաշխ, եւ վաշխիցն վաշխ, չար ծննդոց չար թոռունս ծնուցանես. եւ այս են օձք՝ ծնունդք իժից։ Իժից ծնունդք զորովայն մօրն ծակեն ելանեն, եւ փոխոցն ծնունդք զոգիս վաշխաժողովացն պատառեն եւ սպանանեն, եւ դառն տանջանացն եւ ահեղ հրոյն պատրաստեն. զի դառն արուեստ եւ անօրէն մշակութիւն ստացաւ, որ առանց երկրի տնկեալ յանդգնի եւ առանց սերման հնձել. որոյ սերմն ժանտ է, եւ հունձք չարաչարք, եւ մշակք անօրէնք, եւ սատանայ սատարիչ, վարիչ եւ յորդորիչ անօրէն հնձողաց զչար փոխոցն տոկոսիս։ Որ վառէ իբրեւ հրով անօրէն վաշխիցն ցանկութեան, եւ հանապազ սուր եւ հուր ժողովէ յշտեմարանս, եւ չարաթոյն սատակիչս քան զօձս եւ զիժս եւ ծնունդս քարբից ժողովէ 'ի տունս փոխոցն եւ տոկոսացն։ Եւ ոչ լուաւ զողբումն մարգարէին՝ որ թեւս որպէս զաղաւնոյ ըղձանայր հեռանալ 'ի քաղաքաց, վասն զի ոչ պակասեաց 'ի հրապարակաց նոցա վաշխ եւ նենգութիւն. եւ ոչ զաղաչանս նորուն առ Աստուած, զի 'ի վաշխէ չարէ փրկեսցէ զանձինս նոցա. այլ զաչս խցեալս եւ զականջս կափուցեալս անդադար ժողովէ զվաշխիցն տոկոսիս։

Ո¯վ չար ախտի անօրէն ստացող. յորմէ պարտ էր երկիւղիւ հեռանալ 'ի տոկոսեաց գթով, նա բազում ցանկութեամբ ընդ շահից վաշխիցն ընտանենայ, որ զուշն ապշեցուցանէ չհայել 'ի պատուիրանս Աստուծոյ. զսիրտն յիմարեցուցանէ չյիշել զօր ահեղ դատաստանին. զմիտսն քարացուցանէ 'ի գութ կողկողեալ եղբօրն խոնարհել. խնու զլսելիս եւ զտեսանելիս. յամօթոյ տեսողացն չամաչէ, այլ յանդգնեալ հոլանեալ ժողովէ եւ գանձէ հուր յաւիտենական՝ ոգւոյն թշուառացելոյ։ Եւ որպէս երկրագործքն յաղագս անձրեւաց աղաչեն եւ մաղթեն յԱստուծոյ վասն սերմանցն եւ լիութեանց աշխարհի, իսկ վաշխաժողովն կարօտութիւն եւ տարակուսանս եւ սովս սաստիկս եւ հարկապահանջս աշխարհի ըղձանայ, զի 'ի գործ եւ 'ի շահ վաշխիցն ինչքն անկանիցին։ 'Ի ժամ փոխոցն տալոյ զուարթերես կեղծաւորի. եւ յորժամ ժամադրութիւն վաշխիցն հասանիցէ, տեսանելով զչքաւորութիւն եւ զտարակուսութիւն պարտապանին՝ ոչ ողորմի, եւ ոչ երդմանն հաւատայ մաղթողին, ոչ խոնարհի յաղաչանս վարանեցելոյն. այլ դժոխեալ անխոնարհելի եւ անհաշտ, եւ իւր ծառայ զփոխառուն համարի փոխատուն։ Քննէ եթէ զինչ ինչք նորա իցեն նմա արժանի. հետազօտէ՝ թէ ուր տարեալ թագուցանէ. արտաքոյ զդուրս պահէ, 'ի մէջ բազմութեանն թշնամանէ, 'ի սիրելիսն ամաչեցուցանէ, 'ի հրապարակսն խեղդէ։

Չար պատահումն 'ի տուն, 'ի կեանս չար քան զմահ տեսանէ փոխապարտն. ատէ զաւուրն ժամադրութիւնս, երկնչի յամօթոյն, երեսքն խոնարհի տեսանել 'ի պահանջողն. աչքն պատրուակին իբրեւ շուն ըմբռնեալ 'ի տեղիս, ամօթովն աղափարի։ Տեսէք զողորմելի տեսումն. տեսէք զչար մեքենայսն սատանայի. տեսէք զանօրէն շահսն նզովից. զի մոլար ախտիւն անամօթացեալք զընչաւէտն աղքատացուցանեն, զաղքատն մերկացուցանեն, զմերկն խեղդեն, եւ յարտասուաց արծաթ ժողովեն եւ բերկրին ընդ անօրէն շահիցն յաճախութեանցն։ Ո¯վ անօրէն վաշխիցն չարեաց՝ որ է որոգայթ մահու ստացողաց, եւ ոչ իմանան. խեղդ է անձանց, կապանք հոգւոյն, առիթ գեհենին, առաջնորդ խաւարի, եւ պատրաստող ամենայն տանջանաց եւ յաւիտենական ամօթոյն։

Վասն որոյ բազում զգուշութեամբ փախիցուք յընչից տենչանաց. փախիցուք 'ի չար ախտէն յայնմանէ. փախիցուք 'ի չարաժանի գազանէն. փախիցուք 'ի սատանայական մեքենայէն։ Զի վաշխ չար օձին է վարդապետութեան. վաշխ գիւտք են դիւական. վաշխ թշնամոյն են սերմանք. վաշխ առհաւատչեայ է տանջանացն. վաշխ խափանիչ է բարեպաշտութեան. վաշխ ճանապարհ է գեհենին. վաշխ զրկումն է արքայութեան. վաշխ ամբոխումն է մարմնոյ եւ սատակիչ հոգւոյ եւ մերժումն ամենայն արդարութեանց։ Արդ փախիցուք յաստուածամարտ յախտէդ յայդմանէ, 'ի վարդապետէ խաւարէ, 'ի մարդասպան մօրէ։ Աղաչեմ՝ մի՛ ախտասցուք զհիւանդութիւնն զայն. եւ եթէ 'ի ներքս անկեալ իցեմք յախտն, արտաքս փախիցուք։ Իսկ որ նոքօքն վարին չարաչար, արժանի են սգոյ եւ ողբալի արտասուաց. զի զոր օրինակ սուր առեալ՝ եւ զինքն խոցոտիցէ, այսպիսի է չարութիւն ախտին, եւ բազում գլուխ ստացեալ ունի. ագահ է՝ սոյն եւ կռապաշտ առնէ. անամօթ է՝ սոյն եւ գազանամիտ առնէ. անագորոն է՝ սոյն եւ անողորմ առնէ. անիրաւ է՝ սոյն եւ յափշտակող առնէ. անձնասէր է՝ սոյն եւ քրիստոսատեաց առնէ հակառակ կամացն Աստուծոյ։

Եւ արդ զի՞նչ ասացից. չէ մարդն այն քրիստոնեայ՝ որ վաշխս ժողովէ անիրաւութեամբ. այլ բագին է այնպիսին սատանայի լի մարդազոհիւք, եւ գերեզման լի նեխեալ մեռելովք, եւ նմանեալ բորբոքեալ հրոյ գեհենոյն՝ որ զամենայն ինչ ծախէ, եւ երբէք ոչ յագենայ։ Զարհուրեսցուք, սիրելիք, եթէ ո՛ւր երթեալ տարաւ զմեզ ընչիցն ցանկութիւն. զարհուրեսցուք եւ բազում զգուշութեամբ զարմատն խլեսցուք, զի մի՛ զարգացեալ ծայրիցն՝ զմեզ 'ի վայր դարահոսեսցեն յանդունդս 'ի հուր գեհենին։

Եւ արդ զի՞նչ արասցուք, եւ կամ որո՞վ օրինակաւ զչար արմատն խլեսցուք. զի իբրեւ ընդ օձս եւ ընդ գազանս խօսիմք, եւ ոչ ընդ քրիստոնեայս եւ ընդ քրիստոսասէրս՝ որ հնազանդին հրամանացն Աստուծոյ։ Պատերազմին բարբառեալ ասելով. եթէ ոչ դառնայ առ մեզ արծաթն վաշխաւ, ապա եւ 'ի տալոյ իսկ արգելումք զփոխն, եւ ոչ ողորմիմք եղբօրն կողկողելոյ։ Այդ բարբառ անօրէն եւ հակառակ կամացն Աստուծոյ. այդ բարբառ ծնունդ է սատանայական կամաց՝ որ յԱստուծոյ հեռացուցանէ. այդ բարբառ չար թշնամոյն է սերմանք, զի զձեզ 'ի ճշմարտութենէն մոլորեցուսցէ. քանզի այդ իսկ են խորհուրդք չարին վարդապետութեան ընդդէմ պատուիրանացն Աստուծոյ։ Զի Քրիստոս ասաց. թէ տացէք փոխ այնմիկ՝ ուստի ակն ունիք անդրէն առնուլ զկշիռն, զայդ եւ մեղաւորքն առնեն. իսկ դուք, ասէ, տուք փոխ այնոցիկ՝ ուստի ակն ոչ ունիք առնուլ, յորժամ զմիմեանց բեռն բառնայցեմք, եւ կատարեմք զօրէնսն Քրիստոսի՝ որ ասէն, թէ ձեր առաւելութիւնդ եղիցի չքաւորացն կարօտութիւն, զի եղիցի հաւասարութիւն երկոցունց։ Եւ արդ 'ի միտ առ, զի ոչ եթէ չափով ինչ հրամայէ ողորմել քեզ աղքատին, այլ քում ընչաւէտութեանդ հաւասարել զչքաւորութիւն նորա. զի Աստուած եղբայր քո անուանեաց զաղքատն չքաւորն, եւ անդամ յանդամոց քոց. եւ քեզ չէ օրէն զանդամս քո մերկ տեսանել եւ անտես առնել, եւ կամ զրկել 'ի բաժնէ ընչիցն. զի եղբայր քո կոչեցաւ։

Եւ արդ թէ եղբայր քո համարիս, մի՛ հեթանոսաբար անկուշներ 'ի պատուիրանաց Աստուծոյ. այլ կալ քրիստոնէաբար զհրամանսն տեառն՝ որ ոչ զպակասութիւն աղքատին հրամայեաց լնուլ, այլ եւ առաւել եւս բազմաց։ Արդ զայս հրաման ունիս յԱստուծոյ, եւ դու զփոխն եւս կամ տաս չարաչար վաշխիւ, եւ կամ փակես անօրէն եւ անաստուածաբար։ Այլ անամօթիս եւս ասել՝ եթէ փոխ առնուս. զայն քաջ սիրես, եթէ տամ մին՝ եւ երկուս առնում, քան եթէ ոչ տամ։ Իսկ նա զժամուն վարանսն կամի փարատել, եւ առ նեղութեանն յակամայ առնու. բայց դու եթէ աստուածապաշտ ես՝ հայեաց 'ի պատուիրանս Աստուծոյ, զի ձրի իսկ հրամայեցաւ տալ տարակուսելոյն, եւ թափել 'ի պահանջողաց բռնութենէն. զի եւ դու 'ի թշնամոյն զերծանիցիս, որ հանապազ յաշխատութեան պահէ զքեզ՝ ժողովել եւ ապռել եւ գանձել զայլոյ ինչս, եւ վայելել եւ ոչ երբէք. զի ոչ ակն տեսանելով յագի, եւ ոչ արծաթասէրն ժողովելով եւ առնլով զայլոց։ Դժոխք են անձինք ագահաց, եւ ոչ երբէք շատանայ, եւ ոչ երբէք ասեն շատ։

Ընդէ՞ր տարածանիս. յաղագս է՞ր անօրինիս, ով թշուառական. զի՞ ժողովես զանպտղութիւն արծաթոյն առիթ յաւիտենական գեհենին։ Դիր դու առաջի աչացդ զՔրիստոսի դատաստանն. զի՞նչ պատասխանի տայցես՝ յորժամ զքեւ շուրջ գայցեն զրկեալքն 'ի վաշխից ամբաստանելով զքէն առ դատաւորին. զի՞նչ առնիցես, ով թշուառականդ, ի՞ւ աղաչեսցես։ Անդ ոչ աղօթք, ոչ ինչք, ոչ մեծութիւնք. անապատ ես 'ի սիրելեաց, հեռի յօգնականաց. առանց խօսնակի, առանց պատասխանւոյ. ամաչեցեալ, տրտում, տխուր, միայնացեալ, առանց համարձակութեան. զի ո՛ւր եւ 'ի շուրջ ածիցես զակն՝ յայտնապէս տեսցես չարեացն զպատկերս՝ զոր գործեալ իցես. աստի տեսանես զորբոցն արտասուսն, անտի զայրոյն հառաչանսն, այլուր զկռփեալն 'ի քէն զաղքատն, զծառայսն զոր չարչարեցեր, զդրացիսն զոր բարկացուցեր. ամենեքեան քեզ 'ի վերայ յարիցեն, եւ դժնդակ 'ի վերայ չարեաց քոց զհետ քո շրջիցին հանապազ. զի զոր օրինակ շուք իւր անմեկնելի է 'ի մարդոյն, նոյնպէս եւ մեղքն անմեկնելի զհետ երթան զոգւոյն. յայտնապէս զկերպարանս բազմութեան մեղացն ցուցանէ ամենայն հրապարակին։ Վասն այնորիկ ոչ ոք կարէ ուրանալ անդ զչար գործոցն զպղծութիւնսն. այլ կապի լեզու չարախօս, կարկի բերան անօրէն. դողայ մարմին յանցաւոր, զի իւրաքանչիւր ուրուք մեղք վկայեն զգործելեացն, ոչ բարբառ ինչ արձակելով. այլ որպէս 'ի մէջ օդեացն երեւի այծեացն սեւութիւնն, նոյնպէս եւ մեղաւորացն անձինք խաւարազգեցեալք եւ պատեալք 'ի մէջ լուսազարդեալ հրապարակացն երեւեսցին։ Եւ արդ ընդէ՞ր վասն ծփական կենցաղոյս եւ կորստական արծաթոյդ մատնիս աններելի տանջանաց եւ յաւիտենական ամօթոյն. ընդէ՞ր ոչ ուրանաս 'ի չար ախտէն ընչասիրութեան. ընդէ՞ր ոչ հեռանաս 'ի գթոց վաշխի շահիցն՝ որ զքեզ առաւել քան զանօրէն դատապարտէ 'ի հուր ահեղ հնոցացն։

Այլ ասիցես. եթէ ցրեցից զընչիցն առաւելութիւնն՝ արհամարհիմ, աղքատանամ եւ կարօտիմ. ո՞չ լուար մարգարէին որ ասէ, եթէ «Ոչ տեսի զարդարն արհամարհեալ, եւ ոչ զզաւակ նորա թէ մուրանայ հացե։ Այլ թէ եւ յաղքատանալն հասեր, քեզ լաւ է կողկողել եւ թափառել, շրջել եւ մուրանալ յողորմածաց, քան եթէ 'ի դառնութենէ անօրէն վաշխիցն կերակրել։ Այլ ունիս ձեռս, ունիս ոտս, ունիս արուեստս. գործեա, վարձեա, սպասաւորեա, եւ ուտես։ Յոլով հնարք են մարմնոյդ դարմանոյդ, եթէ կամիս վաստակել։ Զի եթէ մրջիմն չնչին ինչ զեռուն է՝ զինքն կարէ կերակրել, եւ մեղուքն զնշխարս իւրեանց կերակուր թագաւորաց ընձեռեն, որք ոչ ձեռս եւ ոչ գործիս արուեստից ունին ստացեալ. իսկ քեզ ետ Աստուած ձեռս եւ գործիս եւ միտս ամենահնարս, անմեղութեամբ հաւասարեա զսնունդ կենցաղոյս։ Եւ արդ զո՞ր գիտես պատասխանատրութիւն յաղագս քոյոյ ուղղութեանդ, որում հրամայեցաւ գործել եւ տալ ում պիտոյ իցէ. դու եւ անձին քում ոչ ես բաւական։ Եւ մատնիս ահեղ աղէտիցն յաղագս փոխոյն վաշխիցն՝ որ հանդերձ մարմնով եւ հոգւով զքեզ արկանեն 'ի հրացան 'ի հնոց տանջանաց, ուր է լալ անդադար եւ կրճտել զատամունս, յորմէ զմեզ փրկեսցէ շնորհք եւ ողորմութիւն Հոգւոյն Սրբոյ. որում փառք եւ զօրութիւն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն։