Ճառք

Ողբալով յիս հոգի իմ հիացեալ զարմանամ, եւ սոսկալի հիացմամբ եւ դողութեամբ անձն իմ հեծէ անդադար, առ միշտ հանապազ զմտաւ ածելով՝ թէ յորպիսի անդունդս խաւարայինս ախտից սողի իջանէ ժպրհութիւնս մեր. ընդ որոյ ախտիւ տարակուսեալ լեզու իմ տկարանայ առ ոչ բաւել ցուցանել զահեղ ախտիցն պղծութիւնս՝ որ առաւել քան զամենայն բնութիւնս մեղաց զանցուցանէ անօրէնութեամբք. զի քան զամենայն յայտնի ամբարշտութեանցն աւազակութիւն է սա, եւ քան զգաղտնի գողութեանցն չարութիւնսն, եւ քան զամուսնացելոցն շնութիւնսն, եւ քան զկուսանացն պոռնկութեանցն պղծութիւնս, եւ քան զարիւնահեղ սպանութեանցն խողխողումն։ Եւ քան զայս ամենայն չար ամբարշտութիւնս մեղաց առաւել եւս ահեղ ամբարշտութիւնք եւ անհնարին պղծութիւնք այն են՝ զոր արուք ընդ արուս գործեն զազրալի անօրէնութիւնս եւ դիւական մոլութիւնս, եւ էգք առ էգս կատարեն զանառակ զցանկութիւնս եւ զսատանայական կատաղութիւնս. եւ առաւել եւս այն է՝ յորժամ յանբան յանասունս ոք պղծիցի։

Ընդ այս եւ վերին զօրութիւնքն հիացեալ զարմանան. ընդ այս եւ սրբոցն դասքն տխրացեալ սգան. ընդ այս ողբան եւ անձինք ամենայն արդարոց, զի զարարիչն արարածոց թշնամանեալ արհամարհեցին անօրէն պղծութեամբք։ 'Ի սմանէ եւ Հոգին Սուրբ գարշի եւ փախչի եւ հեռանայ, եւ այլ ոչ դառնայ 'ի սա. եւ ապա բնակարան լինի սատանայի եւ դիւաց, եւ ողորմելի ամենեցուն։ Քանզի եւ ոչ մի ինչ ամբարշտութիւն հաւասարի ախտիս այսորիկ. այլ քան զամենայն դիւահարս միշտ անզգայացեալ են անձինք նոցա՝ որք մոլեկան ցանկութեամբք 'ի միմեանս կատաղին, արուք վաւաշոտեալք զարուացն զարուական բնութիւնն իգացուցանեն. եւ էգքն լրբեալք եւ անամօթեալք զիգական բնութիւնն արուացուցանեն։ Այլ յանբան անասունսն եւս ապականեցան, որ է առաւել քան զամենայն պղծութիւնս։

Բայց հիացեալ զարմանամ ընդ այնչափ ներողութիւնն Աստուծոյ՝ որ ոչ վաղվաղակի փայլատակունս յերկնից իջուցանէ 'ի վերայ այնպիսի ամբարշտելոցն, եւ ոչ զերկիր միանգամայն հերձանէ եւ ընկղմէ զչար տղմովն զազրացեալսն. զի արտաքոյ օրինացն պղծեցան, եւ քան զամենայն սահմանս մեղաց անօրինեցան։ Զի ոչ բաւեմ ցուցանել զդառն ողբալի ախտին զեղխութիւնսն. եւ առաւել եւս ընդ այս զարմանամ եւ հիանամ՝ յորժամ եւ կանայք եւս զայսպիսի մոլեկան կատաղութիւնս գործեն, եւ զանբանական զպղծութիւնս կատարեն։ Զի 'ի սկզբանէ այրն այր ստեղծաւ 'ի պէտս կանանց, եւ կինն կին ստեղծաւ 'ի յարանց յօգնականութիւն. իսկ անօրէն պակշոտութիւնքն անզգայական ախտիցն զաստուածադիր զսահմանս փոխեցին ամբարշտութեամբ. եւ զպէտս բնականս զոր պարտ էր արանց 'ի կանանց ընդունել, եւ կանանց յարանց, նոքա եւ յայլ աղտեղութիւնս փոխեցին, եւ յանհնարին պղծութիւնս այլակերպեցան՝ որ է տաղտկալի ամենայն լսողաց, զոր եւ պատմել՝ յիս հիացումն արկանէ։

Արդ եւ դուք 'ի բանէս ինչ լսելով գարշեսջիք. այլ երանի թէ յիրացն տաղտկացեալ նողկայիք, զի քան զամենայն ախտս զազրագոյն է։ Զի առ այնպիսւոյն ոչ է օրէն բնակել, եւ ոչ ճաշակել ընդ նմա. այլ իբրեւ 'ի դիւէ փախչել. զի պիղծ է ամենայն՝ յոր ինչ հասանէ ձեռն նորա, եւ քան զամենայն պղծութիւնս առաւել եւս պղծագոյն է, եւ արժանի մեծաց վրիժուց, եւ բազում շանթից հրոյ 'ի վերուստ։ Այլ առաւել եւս բազում մահօք իբրեւ զպոռնիկս դատին այնպիսիքն աններելի ահեղ տանջանօք։ Զի պոռնկութիւն թէպէտ եւ անօրէն է եւ դիմադարձ աստուածային հրամանին, սակայն ըստ բնութեան է մեղացն խառնակումն. իսկ անասնամոլացն եւ իգացելոցն եւ արուագիտացն պղծութիւնք առաւել են քան զամենայն չարաչար անօրէնութիւնս, եւ զարթուցանեն զբարկութիւնն Աստուծոյ եւ զսաստիկ սրտմտութիւնն։ «Զի ամենայն մեղք, ասէ, արտաքոյ մարմնոյ են. բայց որ պոռնկին, յիւր մարմինն մեղանչէ»։ Իսկ ո՛րչափ զազրալի է եւ դժնեալ այս մոլութիւնս, եւ անհնարին պղծութիւն քան զամենայն պոռնկութեանց. եւ արդարացուցանէ զամենայն չարաչար անօրէնութիւնս մեղաց ըստ առաւելութեանն իւրոյ ամբարշտութեանն։ Որպէս եւ գրեալ է՝ եթէ «Արդարացաւ կռապաշտութիւնն Իսրայէլի առ ուխտազանցութեամբն Յուդայ», սոյնպէս առաւել զեռաւ այս ամբարշտութիւնս քան զամենայն չարութիւն անօրէնութեան ախտից, զոր եւ բանիս բերմամբ չէ հնար 'ի միջի կացուցանել զպղծութիւնս նոցա. վասն զի շփոթեալ փոփոխեցին զբնութիւնս իւրեանց, զառնացին լինել կանացի, եւ զկանացին արանցի. եւ առաւել սողեալք յանբան անասունս ապականեցան. անօրէն ահեղ անօրէնութիւնք, եւ արհաւիրք եւ դողումն սոսկալիք 'ի միտս բանիս։

Արդ զի՞նչ ասացից, եւ կամ որպիսի՞ բանիւք ծանուցից զչար ախտիս դառնութիւնս. զի անդունդք ժանտահոտք բանան յախտէս, որում ոչ կարէք հանդարտել լսելեօք։ Զի եթէ հաւաստեաւ զբնութիւն ախտին բանիւ մերկացեալ ծանուցից առ 'ի քաջ 'ի միտ առնուլ, զլեզուս իմ աղտեղեալ ապականեմ եւ տղմով շաղախեմ. կամ եթէ զղջացեալ ընդ պատրուակով ասացից, ծածկի չարութիւն մոլեկան ախտիս։

Բայց արդ անցից ընդ պատմութիւն ախտիս ըստ ձերում լսելեացդ հանդարտելոյ, եւ մտօք 'ի միտս իմասցուք զազրալի ախտին, եւ մի՛ զամենայն նեխութիւնս բանիւ ցուցանել, զի մի՛ եւ դուք տաղտկացեալք նողկայցէք առ 'ի չհանդարտելոյ լսելեաց. քանզի իմաստնոյն եւ մի բան բաւական է առ 'ի խրատ եւ 'ի զգուշութիւն հոգւոյ։ Զի զայնպիսի մոլեգնութիւնսն զոր անասնամոլքն պղծին, կամ էգք առ էգսն կատարեն եւ արուք ընդ արուս, որ ընդ միտս անգամ անցուցանէ՝ պղծութիւն է ոգւոյ, իսկ ո՞րչափ եւս առաւել գործն այրեսցէ. զի եթէ արդարն հազիւ կեցցէ, իսկ ամբարիշտն մեղաւորն ո՞ւր գտանիցի։ Զի հուր անշէջ վառեցաւ 'ի մարմինս նոցա, եւ 'ի վեր բորբոքեալ ապականեցաւ յաննման բնութիւնս. զի այրն այր էր՝ եւ ախորժեաց լինել կին, եւ զայրն լինել կորոյս. եւ կինն կին էր՝ եւ կամեցաւ լինել այր, եւ զկինն լինել կորոյս. զորս պարտ է հալածել յարանց եւ 'ի կանանց, զի թողին զբնական պէտս եւ յանբնականս մոլեցան. զոր եւ Պաւղոս ողբալով ասէր՝ թէ «Էգք նոցա փոխանակեցին զպէտս բնականս 'ի պէտս անբնականս. նոյնպէս եւ արուացն թողեալ զբնական պէտս իգութեանն, բորբոքեցան ցանկութեամբ իւրեանց 'ի միմեանս, արուք ընդ արուս զխայտառակութիւն գործէին»։ Որոց պիղծ խորհրդովք զչար ցանկութիւնս լցուցեալ 'ի մարմինս իւրեանց եւ յանբան անասունս բորբոքեցան, եւ զեղան յամենայն չարութիւնս, եւ առաւել եւս պղծեցան քան զսեղանակապուտսն եւ զգերեզմանակրկիտսն, եւ չար եւս քան զմարդասպան անօրինեցան. զի մարդասպանն միայն զմարմինն սպանանէ, եւ զայն՝ աստ միայն. իսկ սոքա զհոգին եւ զմարմինն սպանանեն յաւիտենական տանջանօքն։

Այս եւ քան զհեթանոսութիւնս ամբարշտագոյն է. եւ վասն այսորիկ բարկութիւնք ահեղ հեղուն 'ի յերկրի. վասն այսորիկ երկինք կամ փակին չարաչար, եւ կամ բանին խստութեամբ. վասն այսորիկ մահք տարաժամք եւ զանազան պատուհասք. վասն այսորիկ ջրհեղեղք համօրէնք զտիեզերս հեղձեալ կորուսին. վասն այսորիկ եւ հրացան անձրեւք կայծականց տարածեալ տեղեաց 'ի վերայ Սոդոմայ եւ հրակիզեաց զամենայն սահմանս նորա վասն արուամոլ գիջութեանցն եւ իգական կատաղութեանցն։ Ո՜վ անօրէն մոլորութիւն. ո՜վ սաստիկ կուրութիւն եւ միգապատ յիմարութիւն. զի 'ի սկզբանէ սարսուռ առնու, եւ առ ահիս միտքս յիմարին, եւ ոչ կարեմ զբանս բովանդակել։ Ով ետես, կամ ո՞վ լուաւ այսպիսի ահեղ արհաւիրս եւ անօրէն ամբարշտութիւնս եւ զազրալի պղծութիւնս։ Ով սատանայ եւ 'ի սկզբանէ մարդասպան, յո՞ր խաւար կամ յորպիսի՞ խորս անօրէնութեան իջուցեր զմարդն, մինչեւ արուամոլս եւ անասնամոլս եւ իգացեալս գործես։

Եւ արդ զի՞նչ անուանեսցուք զնոսա, որք զայնպիսի մոլեգնութիւնս մոլեգնեցան. զի մարդ չէ, եւ չէ իսկ։ Իսկ անասո՞ւն կոչեսցուք. այլ եւ նա քան զանասունս առաւել եւս անմտագոյն գտանի, քանզի ոչ երբէք տեսանեմք զանասունս 'ի մարդոյ բնութիւն ախորժեալ։ Իսկ շունս կատաղեա՞լս անուանեսցուք. այլ եւ քան զշունս առաւել անամօթացեալք կատաղին։ Զի շունք յիրեանց նմանութիւնսն ախորժին, եւ մերձենան ըստ իւրեանց օրինաւոր բնութեանն. իսկ իգացեալքն եւ արուագէտքն եւ անօրէն անասնամոլքն առաւել քան զշունս կատաղին, եւ զանցուցանեն զչարութիւնս իւրեանց քան զչարութիւնս դիւաց։

Ո՜վ ահեղ երկայնմտութիւն Աստուծոյ. ո՜վ մեծի սիրոյն եւ անբաւ երախտեաց բարերարին, որ ոչ զերկինս 'ի վայր կործանէ յայսպիսի ամբարշտելոցն վերայ, եւ ոչ զերկիրս 'ի ներքոյ հերձանէ եւ ծածկէ զապականեալսն եւ զծանրացեալսն, եւ ոչ սաստիկ փայլատակունս իջուցանէ 'ի վերուստ, եւ շանթիւք հրոյ խանձոտէ. այլ երկայնամտեալ ներէ մինչեւ 'ի ժամանակս վրէժխնդրութեան, եւ յօր ահեղ դատաստանին։ Եւ արդ քանի՛ գեհենք եւ հնոցք հրացանք իցեն բաւական այնպիսի անձանց. քանի՛ տարտարոսք ներքինք եւ աղջամուղջք խաւարի ընդ այնպիսի անօրէն զեղխութեան. քանի՛ գուբք որդնալիցք սպառնացեալ են եւ բազմութիւնք տանջանաց, զոր եւ ասել չեմ բաւական զհրեղէն գետոցն զյորդութիւնսն, որ հոսեալ իջանեն յամբարշտութեանցն վերայ, ուր են ահեղ արհաւիրք եւ լալ եւ ողբալ անդադար։

Արդ զի՞նչ առնիցես եղկելիդ եւ թշուառականդ զդառնութիւնդ սաստիկ յիմար կուսանացն յաւուր չարաչար քո վախճանիդ, յորժամ պահանջիչք ոգւոյդ քո անողորմք եկեալ ահագին կերպարանօք 'ի վերայ քո հասանիցեն փութանակի տագնապաւ զոգիդ քո յափշտակել ընդ մարմնոյն, եւ տագնապեալ ոգիդ վարանել ահագին դողմամբ անդրէն 'ի ներքս դառնալ ջանայ, եւ ղօղեալ ընդ յարկաւ մարմնոյդ, եւ ոչ հանդարտեալ հայել ընդ դէմս եկելոց հրեշտակացն, որք սաստիկ սպառնալեօք զոգիդ 'ի մարմնոյդ հանեալ ձգիցեն. եւ յայնժամ պատիցեն զքեզ արհաւիրք սոսկալի ահեղ ատենին, եւ երկիւղ տարակուսանաց չարաղէտիցն տանջանաց։

Եւ արդ զահն զայն ո՞չ զմտաւ ածեալ լայցես դառնապէս, եւ անդադար աղբալով հառաչիցես զբազմութիւն չարաչար քո ամբարշտութեանդ. թերեւս երկայնամտեալ գթասցի տէր 'ի ջերմեռանդն արտասուս վշտագնելոյ սրտի քո, եւ գորովագութ ողորմութեամբ ընկալցի զպաղատանս քոյոյ հեծութեան։ Արդ վաղվաղեա յապաշխարութիւն մինչ դեռ է մեր ժամանակս, զի մի՛ եկեալ օրն յափշտակիցէ, եւ ոչ ոք իցէ՝ որ փրկիցէ։ Այլ փութա զերծանել 'ի պղծութենէդ՝ ապաւինեալ 'ի մարդասիրութիւնն Աստուծոյ։ Թէպէտ եւ անթիւ են անօրէնութիւնք քո, այլ անբաւ են մարդասիրութիւնքն Աստուծոյ. թէպէտ եւ չարաչար գլորեցար, այլ վաղվաղեա աղաչեա զՔրիստոս՝ որ կանգնէն զգլորեալս։ Թէպէտ եւ գեռաթաթախ տղմով զազրացար, այլ ունիս աղբիւր արտասուաց՝ որ մաքրէ եւ լուանայ։ Թէպէտ եւ յաններելի աղտեղութիւնս մեղացն կործանեցար, այլ մի՛ եւս յամեր եւ մնար 'ի կործանմանդ, եւ գտանես թողութիւն եւ փրկութիւն։ Թէպէտ եւ ներկեալ նեխեցար 'ի սեւաթոյր ամբարշտութիւնս քո, այլ մերձեցիր առ Քրիստոս ջերմեռանդն արտասուօք, եւ լուսաւորեալ պայծառացուցանէ զքեզ։ Թէպէտ եւ սաստիկ բարկացուցեր յամելով յապականեալ 'ի գնացս քո խաւարայինս, այլ կանխեա խոստովանութեամբ, եւ ընդունիս որպէս զանառակ որդին։ Թէպէտ եւ կարեվէր վիրաւորեցար յոտից մինչեւ 'ի գլուխ, այլ կարող ես բժշկել ողորմութեամբ եւ գթով տնանկաց։ Թէպէտ եւ կապեցար 'ի շղթայս սատանայի, եւ շաղեալ պատեցար 'ի հաղբս նորա, այլ պնդութիւն պահոց եւ ջերմութիւն աղօթից քոց ցրուէ զտոռունս մեղաց կապանաց սատանայի։ Թէպէտ եւ յանդունդս խաւարայինս եւ 'ի խորինս իջուցին զքեզ ահեղ անօրէնութիւնք քո, այլ հայցումն եւ հառաչումն կամաւոր ապաշխարութեանդ քո հանէ 'ի խորին խաւարէն, եւ բարձրացուցանէ 'ի կամարն երկնաւոր՝ ուր արդարոցն են բարութիւնք։ Թէպէտ եւ ժանտահոտ պղծութեամբ եղեր բնակարան խաւարային դիւաց, արդ սրբեցիր 'ի զազրալի նեխութենէդ, խորգով եւ մոխրով եւ պաղատանօք ել 'ի տաճարն Աստուծոյ։ Թէպէտ եւ չար են չարիքդ քո, այլ յաղթող են մարդասիրութիւնք նորա։ Թէպէտ եւ պղծագոյն քան զոհեալն եւ զմեռելոտին, այլ կարող ես մաքրեալ վարիւք առաքինութեամբ եւ հաճոյանալ Աստուծոյ։ Թէպէտ եւ տաղտկալի աղտովն մեղաց չարանեխ փետեցեր, զմարմինդ քո, եւ շաղախեալ ծրդեալ կաս յանօրէնութեանդ, բեկեալ անձամբ, խոնարհեալ սրտիւ ջնջեա 'ի քէն զանօրէնութիւնս քո, եւ վաղվաղակի շնորհօք Սուրբ Հոգւոյն լուսաւորիս։

Բազումք մոլորեցան 'ի ճշմարտութենէն, եւ ապա գտին ճանապարհս փրկութեան. բազումք գլորեցան չարաչար, եւ միւսանգամ կանգնեցան. բազումք 'ի նահատակացն խոցեալ կիսամահ վիրաւորեցան, եւ դարձեալ յաղթութիւն գործեցին. բազումք աղքատացեալք 'ի նաւաբեկութենէ՝ դարձեալ մեծացան. բազումք 'ի խորս չարեաց ընկղմեցան, եւ միւսանգամ արդարացան ապաշխարութեամբ. բազումք 'ի հիւանդաց յետ անյոյս լինելոյ բժշկեցան. բազում ծանրաբեռինք մեղօք ջերմեռանդ ապաշխարութեամբ թեթեւացան։ Արդ եւ դու մի՛ յուսահատիր յողորմութենէ մարդասիրին Աստուծոյ. յիշեա զի բազում մաքսաւորք արդարացան, բազում պոռնիկք սրբեցան, բազում աւազակք արդարացան եւ բացին զդրունս դրախտին. եւ դու փութացիր կանգնեա 'ի գլորմանէդ, եւ ընկեա 'ի քէն զանօրէնութիւնդ, եւ հասանես փրկութեան։ Մի՛ նմանիր սոդոմայեցւոցն անզղջութեամբ քով, զի մի՛ ընդ նոսին հրկիզեալ այրիցիս 'ի հուր գեհենին. այլ Նինուէի նմանեա ապաշխարութեամբ, եւ դարձիր 'ի չար ճանապարհէն։ Ահա դեռ եւս բնակեալ է 'ի քեզ թշնամին անօրէն, եւ խստացուցանէ զսիրտ քո չդառնալ 'ի զղջումն ապաշխարութեան. արդ ծանիր զգաղտնի նետս սատանայի, եւ փութա զերծիր յորոգայթից նորա։ Ահա պահպանեալ կան զքեւ անթիւ բանակք դիւաց, եւ պատեալ պաշարեն զխորհուրդս քո՝ չխոստովանել եւ չապաշխարել. այլ ոստիր 'ի միջոյ նոցա իբրեւ 'ի հրոյ կայծականց, եւ փութա անկիր յողորմութիւնն Աստուծոյ. ողբա ասելով. Հայր, մեղայ յերկինս եւ առաջի քո. մի՛ մերժեր յողորմութենէ քումմէ. յորմէ լսեմ 'ի ձեռն մարգարէին, թէ թողեալ լիցին քեզ մեղք քո։ Որում ողորմութեան եւ մեք արժանի լիցուք շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Հօր եւ Որդւոյ եւ Սուրբ Հոգւոյն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտեանից. ամէն։