Գիրք Պատմութեան

Երկրորդ՝ վասն թէ օգուտ է երթալն յԵրուսաղէմ, եւ արգիլօղքն են սատանայ։

Որք վասն սիրոյն Քրիստոսի եւ սրբոցն երթան յԵրուսաղէմ առ ՚ի խոստովան լինիլ զմեղս իւրեանց, եւ յընչից զոր ՚ի ժառանգութենէ կամ ՚իքրտանց իւրեանց շահեալ իցեն՝ ծախեսցեն յայնօրհնեալ ճանապարհն. եւ զանձինս իւրեանց չարչարիցեն անհանգստութեամբ, տքնութեամբ, եւաշխատութեամբ՝ ըստ առաքելոյն թէ բազումաշխատութեամբ պարտ է մեզ մտանել յայն հանգիստն։ Եւ զինքեանս՝ Աստուծոյ եւ առ ժողովս սրբոց աղօթիւք յանձն արարեալ. եւ յարդեանց իւրեանց աղքատք եւբազումք ոմանք մասնաւորեալք լինին։ Մինչ զի այլազգիք եւ շինականք։ Որ եւ գրէ թէ՝ Զմի՛ փող եւզմի՛ ըստակ որ ՚ի ճանապարհին Երուսաղէմայ մսխիցեն, թէ իրաւամբք եւ թէ այլազգեաց զրկողութեամբ, այն ամենայն ՚ի ծով ողորմութեան եւ ՚ի գանձարանն արքայութեան ամբարի, ըստ անսուտ խօսից Տեառն մերոյ թէ՝ Մազ մի ՚ի գլխոյ ձերմէ ո՛չ կորուսից։ Ուստի եւ գովին։ Քանզի Լուսաւորիչն մեր սուրբն Գրիգոր որ ՚ի Սեպուհ լեռնէն երեսի քարշ ՚ի վերայ ծնկացն կամէրգալ ՚ի սուրբ Երուսաղէմ. եւ երեւեալ սերովբէին՝արգել. եւ հետեւակ ընթացաւ ՚ի սուրբ քաղաքս։ Սմին նման եւ բազումք ՚ի սրբոցն Աստուծոյ, մանաւանդ եւմեծամեծ իշխանք եւ թագաւորք, որպէս Կոստանդիանոսեւ Տրդատ. որ զբազում բարութիւնս արարին եւհռչակեցան։ Որ եւ այժմու ժամանակիս թագաւորքն լատինացւոց ամի ամի զբազում գանձս եւ խազինայս յոլովս յղեն ընդ կրօնաւորաց իւրեանց. որք նոքօք կարեն զդէմ ունիլ մեծածախ հարկապահանջութեան որ վասն կառավարութեան ինքեանց։ Եւ ազգս մեր որ ընդ նոսա ՚ի միասին եւ միապէս ՚ի մի լուծ ընթացեալ ՚իծախս եւ ՚ի մսխումն դրամից՝ զիա՞րդ կարեն հասանիլ նոցա. զի ո՛չ ունիմք զպարօնայս եւ զմեծաշուք իշխանս։ Այլ օրհնեալ ազգիս տրօքն եւ ուխտաւորաց գալստեամբն. ՚ի նուիրակութեանց, եւ ՚ի գանձանակաց։ Եւ այսպէս գառն ընդ գոմշոյ   լծեալ տեսանիմք վասն պայծառ եւ շէն պահելոյ զսրբութեան տեղիքս ստեղծողին մերոյ։ Ուրեմն այնոքիկ հեստեալքն ՚ի շաւղացն Քրիստոսի որք ասեն միամիտ ժողովրդոց եւ խառնակեն զպարզ սիրտս նոցա ասելով՝Ափսոս որ ՚ի փունճ տեղն գնայք յԵրուսաղէմ. եւ զհալալ դրամն ձեր այլազգեաց մսխէք։ Զոր նմանին յայտնապէս սատանայի որ բերանով օձին խօսեցաւ ընդ Եւայի ասելով՝ Զի՞ է զի ասաց Աստուած թէ յամենայն ծառոց որք իցեն ՚ի ներքս ՚ի դրախտի այդր մի՛ուտիցէք. եւ զի գիՏէր Աստուած թէ յորժամ ուտիցէք՝ աստուածք լինիք. եւ պատրեցաւ կինն. եւ զրկեցաւԱդամ եւ Եւա եւ ելին ՚ի դրախտէն։ Ա՛յսպէս է որ պղտորէ զմիտս հաւատացելոց թէ զինչ կայ յԵրուսաղէմ. եւ ընդէ՞ր զձեր մալն ապրանաց մսխէք։ Զայս ասելով լինին օձ այն միամիտ քրիստոնէին եւ զրկեն զնա ՚իշնորհաց տեղեացն եւ առնեն զնա ուխտազանց եւուխտադրուժ, արգիլելով յուխտաւորութենէ։ Երուսաղէմն ՚ի քոյ դուռն է ասեն եղկելիքն. ո՛չմտածեն զայն քան փրկագործութեան շնորհքն եւ ազատութեան պարգեւքն որք եղեն Քրիստոսիւ ՚ի սուրբ քաղաքս Երուսաղէմ։ Եւ նմանեցուցանեն զպալատն թագաւորաց թագաւորին իբրեւ զփողոց մի յանցս ճանապարհի. եւ ՚ի դրունս նոցա կանգնեցուցեալ իբրեւ զխոտան եւ զքամահելի ինչ՝ անշահ եւ անպիտանհամարին զերթալն յուխտ եւ յերկրպագութիւն ամենասուրբ Տեղեաց Տնօրինականաց Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի. որոց այնպիսեաց մեծ եւ ծանր համարելոց է զմեղսն՝ այն որ արար փրկութիւն ազգի մարդկան իւր սուրբ չարչարանօքն ՚ի սուրբ քաղաքսԵրուսաղէմ։ Որ եւ գոչէ ասելով առ հաւատացեալս իւր. Ո՛վ ջերմեռանդ հաւատացեալք իմ, զտեղի ծննդեան իմոյեւ խաչելութեան՝ նաեւ զԳերեզմանն իմ որ վասն ձեր մահուամբ իմով ՚ի նմա տքնեցայ եւ ՚ի հող երկրի մտի զի զձեզ յարուցից։ Զսոսա ո՛չ ունիք առ ձեզ, որ աչօք բացօք հայեցեալ զչարչարանս իմ մտածէք եւ զղջայք վասն մեղաց ձերոց։ Ուրեմն ո¯վ անբիծ արեամբ իմով գնեալ ժողովուրդք, մի՛ լսէք այնոցիկ որ Յուդայի նմա նախանձին փառաց իմոց. եւ ո՛չ կամին որ որդիքն իմ գան առ իս եւ տեսանեն զտեղիք չարչարանաց իմոց։ Հեռի՛ կացէք ՚ի նոցանէ. մի՛ հաւատայք խօսից նոցա։ Իբրեւ զօձն խաբեն զձեզ որ անվարձ ելանիցէք ՚իտեղեաց շնորհաց իմոց։ Զայս ՚ի դէպ էր Քրիստոսի ասելուխտաւորաց. որ եւ հաւատամ զի ՚ի հոգիս նոցա խօսիեւ շարժէ՛ զնոսա գալ յուխտ եւ յերկրպագութիւն Սուրբ Տեղեաց իւրոց։ Ուստի շնորհօք ամենասուրբԳերեզմանին Քրիստոսի ամ յամէ յորդեալ գան գառինքնԱստուծոյ ՚ի փարախ քաջ հովուին Քրիստոսի Աստուծոյմերոյ. եւ տրօք իւրեանց շէն եւ պայծառ պահեն զՏեղիս Տնօրինականաց Փրկչին մերոյ. եւ գնեալ զանգին մարգարիտս զշնորհք Սուրբ Տեղեացս. իբրեւզիմաստուն վաճառական փարթամացեալք մեծաւ ուրախութեամբ դառնան ՚ի բնակութիւնս իւրեանց. պարսպեալք յամենայն վտանգից թշնամւոյն զօրութեամբ Սուրբ Խաչին ըստ անսուտ հրամանի Տէրն թէ՝ Ես ընդձեզ եմ զամենայն աւուրս մինչեւ ՚ի կատարած աշխարհի։

Վասնորոյ ո՛վ որ արգիլէ զուխտաւորսնյերթալոյ յԵրուսաղէմ, բանսարկու լինի ՚ի մէջստեղծողին եւ ստեղծուածին. ՚ի մէջ հօրն եւորդւոյն։ Եւ այս յամէն ազգաց ՚ի դուրս է։ Քանզի հրէայք որ թշնամիք են քրիստոնէից՝ անդադար գան ՚ի սուրբ Երուսաղէմ բազում չարակրութեամբ։ Եւայլազգիքն որ անթիւ եւ անհամար զօրօք գնան յերջանիկն Արաբիա բազում վշտօք։ Իսկ Ֆռանկաց կրօնաւորքն որք ստէպ ստէպ ՚ի գալն եւ գնալն են. եւ ո՛չ ոք կրօնաւոր առանց գանձի գայ ՚ի սուրբ Երուսաղէմ։ Ուստի յայտ է թէ, այրն որ ասէ թէ՝ Մի՛գնայր յԵրուսաղէմ, ո՛չ ունի մասն. ո՛չ ՚ի հրէից եւո՛չ ՚ի հեթանոսաց. թո՛ղ թէ ՚ի հաւատոյն քրիստոնէականի։ Որոց Տէր Աստուած տացէ՛ դարձ եւ զգաստութիւն. եւ լուսաւորեսցէ՛ զմիտս եւ զաչս հոգւոց նոցա զի մի՛ կորիցեն. որպէս եւ բազումքյազգէ մերմէ այս մոլութեամբս չքացան եւ տնանկացան. եւ հացի եւ ջրոյ կարօտեալք. եւ ՚ի մէջ ամենայնազանց նուաստացան։ Յորոց փրկեսցէ՛ Տէր Աստուած զլուսաւորչածին ազգս մեր զմիամիտ հաւատացեալքն՝ զսուրբ Երուսաղէմ եւ զՍուրբ Գերեզմանն Քրիստոսի սիրօղքն՝ յայնպիսի չարաց ուրացողաց։ Եւ կարկեսցէզլեզուս չարաբաստից՝ շնորհօք այնմ պահուն՝ որ կայրկապեալ ՚ի մէջ ատենին եւ ո՛չ խօսէր ստեղծօղ Փրկիչեւ Տէրն մարդասէր։