Գիրք Պատմութեան

Վասն մեծի Շաբաթուն, եւ Թաբօրաց։

Լուսաւսրիչն մեր սուրբն Գրիգոր մինչճգնէր ՚ի Սեպուհ լեառն՝ կամեցաւ գալյերկրպագութիւն ամենասուրբ Գերեզմանին Քրիստոսի, բայց ո՛չ հետիոտս, այլ երեսիքարշ եւ ՚ի վերայծնկացն։ Զոր երեւեալ Սերովբէին ո՛չ թոյլ ետ նմահրամանաւն Աստուծոյ այնպիսի տաժանելի կերպիւքգալ, այլ ոտնաքայլ ընթացմամբ հրաւիրէր զնա գնալ։Եւ այնպէս երանելի հայրս մեր եկն ՚ի սուրբ քաղաքսԵրուսաղէմ. եւ անարժան համարէր զինքն մտանել ՚իՍուրբ Գերեզմանն Աստուածընկալ։ Վասնորոյ ասի թէ ՚իխաչգիւտն ճգնեալ մինչեւ ցեօթն ամ. վասն այնորիկկոչեցին զեկեղեցին յանուն նորին սուրբԼուսաւորիչ։

Եւ ապա յաւուր մեծի շաբաթի ճրագալուցին՚ի մտանելն ՚ի Սուրբ Գերեզմանն, ՚ի պատիւարժանաւորութեան երանելոյն՝ վառեցան ամենայնկանթեղքն որք կային ՚ի Սուրբ Գերեզմանն։

Եւ ասաց՝ Լոյս զուարթ սուրբ, փառացանմահի Հօրն երկնաւորի սրբոյ կենարարի ՅիսուսՔրիստոս։ Եկեալքս ՚ի մտանել արեգական տեսաք զլոյսյերեկոյիս։ Օրհնեմք զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբՀոգիդ Աստուծոյ. եւ ամենայնքն ասեմք ամէն։Արժանաւորեա՛ զմեզ յամենայն ժամ օրհնել ձայնիւերգով զանուն փառաց Ամենասուրբ Երրորդութեանդ. որտայ զկենդանութիւն վասնորոյ եւ աշխարհս զքեզփառաւորէ՛։ Եւ մի՛ զարմանար վասն այսմ սակաւհրաշիցս ով ընթերցօղ, եւ մի թերահաւատիր. զի եթէ ՚իմտանել Թէոդոսի թագաւորին ՚ի Սուրբ Յարութիւնն՝ինքնին վառեցան բոլոր կանթեղքն։ Եւ կամ Նարկիոսհայրապետն սուրբ Երուսաղէմայ յորժամ հրամայեացսարկաւագին լուցանել զկանթեղսն, եւ առ ՚ի յո՛չգոլոյ իւղ ՚ի կանթեղս՝ ասաց ջուր ածել ՚ի կանթեղսն. եւ ջուրն դարձաւ յիւղ եւ վառեցան կանթեղքն որպէսգրեալ է Յայսմաւուրն։ Ա՛րդ՝ մեծ իմն իցէ թէեւ ՚իպատիւ սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին վառեցանամենայն կանթեղքն։ Իբր թէ Գերեզմանն սուրբանբարբառ խօսակցութեամբ շնորհակալ լինելովզսրբոյն անտանելի տանջանացն որ վասն նորին յանձնէառ, եւ զխաւարեալսն ՚ի լոյս էած ՚ի հաւատսՔրիստոսի, հաստատեաց զնա այսու հրաշիւս՝Լուսաւորիչ անուանակոչութեամբ։ Վասնորոյ ՚իյիշատակ լուսատուին մերոյ յամենայն կիրակէմտիերգեմք զլոյս զուարթն։ Եւ ամ յամէ ՚ի մեծիճրագալուցի զատկի յարութեանն Քրիստոսի ՚իփառաւորեալ շաբաթու երեկոյին, զգեստաւորեալսրբազան պատրիարգն մեծի քաղաքիս սրբոյԵրուսաղէմի, ամենայն զիւրեւ եղեալ եպիսկոպոսօք, վարդապետօք, քահանայիւք, սարկաւագօք, դպրօք, ելանեմք ՚ի թաբօր շուրջ զՍուրբ Գերեզմանաւն, երգելով զշարական Յարութեան՝ «Առաքեցար ՚ի ՀօրէԲանդ Աստուած'ե։ Եւ յերրորդ անգամն թաբօրին կանգնիհայրապետն ՚ի դուռն սրբազնասուրբ Գերեզմանին եւընթեռնու զԱւետարանն, Եւ յերեկոյի շաբաթունյորում լուսանայր միաշաբաթին։ Եւ ա՛ստ է տեսանելզուրախութիւն տէրունական ուխտաւորացն որք պարենշուրջ բոլոր զՍուրբ Գերեզմանաւն իբր զպարսՍերովբէից, զուարճացեալք եւ լուսաւորեալք հոգւովեւ մարմնով, զմայլեալք ՚ի խնդութենէ սրտից, արտասուօք բախեն զդուռն գթութեանն Աստուծոյ եւխնդրեն զհայցելին սրտից իւրեանց. զոր աներկբայհաւատով խնդրօղքն ընդունին եւ ՚ի բարին կատարիխնդիրք նոցա։ Եւ այսպէս ցնծախառն փղձկանօքիւրաքանչիւրն մեղա՛յ գոչելով եւ Տէր ողորմեա՛պաղատելով ելանեն ՚ի Սուրբ Վերնատունն. եւհարկանեն զկոչնակունքն քաղցրաձայն եղանակօք. եւմատչի պատարագն, եւ հաղորդին արժանաւորքն։ Իսկ ՚իմէջ գիշերին դարձեալ հնչին ձայնք կոչնակաց, եւզարթուցեալք ամենայնքն կանգնին ՚ի գիշերայինպաշտօնս եւ ՚ի սաղմոսերգութիւնս։ Եւ ՚ի ժամ հարցինզգեստաւորեալ հայրապետն եպիսկոպոսօք, վարդապետօք, քահանայիւք, սարկաւագօք, դպրօք, եւամենայն ուխտի մանկամբք, խաչվառօք, եւ խաչիւք, զարդարեալք սպիտակ հանդերձիւք իջանեն ՚իվերնատանէն եւ սկսանին զհարցն՝ Այսօր մեծ աւետիսԱդամայ։ Եւ շրջապատեալ զսրբազնասուրբԳերեզմանաւն, ընթեռնու հայրապետն զԻւղաբերիցԱւետարանն ՚ի դուռն սրբոյ Գերեզմանին. եւ ՚ի չորսկողմն եւս ընթեռնուն զչորս գլուխ Աւետարանս, կատարելով զամենայն ժամակարգութիւնն շուրջզԳերեզմանաւն։ Ընթանալով վերջապէս ՚ի ՍուրբՊատանատեղն. եւ անտի ելանեն ՚ի վերնատունն եւմատուցանի պատարագն։ Գոն եւս այլ թաբօրք որ ՚իդատաւորի կիրակէն ՚ի Լուսաւորչի եկեղեցւոյնելեալ՝ շուրջ զՍուրբ Գերեզմանաւն մեծաւ հանդիսիւպար առեալ Տէր ողորմեայիւ վերջացուցանեն։ Եւյաւուր Ծաղկազարդին նախ մատուցանի պատարագն. եւ ՚իժամ խնկարկութեան նստի հայրապետն յաթոռ, եւ տայիւրաքանչիւրոց զմի մի ոստս արմաւենեաց, սկսեալ ՚իկարգաւորաց եւ ՚ի տէրունական ուխտաւորաց մինչեւցվերջինսն։ Եւ ՚ի կատարիլ պատարագին՝ իջանեն ՚իթաբօր՝ զգեստաւորեալք ամենայնքն մեծաւ զարդուք, ՚ի ձեռս ունելով զոստս արմաւենեաց, եւ զծառունսձիթենեաց. եւ շրջապատեալ զԳերեզմանաւ Փրկչին՝տեառնագրեն զանդաստանն եւ ապա արձակին ՚իխաղաղութիւն։

Իսկ յամենայն շաբաթու տարին ՚ի բունուրբաթ երեկոյի, շաբաթ երեկոյի, եւ կիրակիերեկոյի՝ միաբանքն մեր՝ սպասաւորքն սրբութեանտեղեաց ՚ի թաբօր ելանեն խնկօք եւ մոմեղինօք, պաշտմամբ եւ շարականաւ, ընթեռնլով զՍուրբԱւետարանն կեցոյիւ, եւ Տէր ողորմեա՛ ասելով՝զամենայն Տեղիս Տնօրինականացն պատւեն ՚ի փառսՔրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. եւ վասն խաղաղութեանամենայն աշխարհի, եւ ազգիս Հայոց։ Որոց Տէր տացէկարողութիւն, եւ աղաւթիւք նոցին մեզ ողորմեսցի, ամէն։