Սիրեցեալ
որդի
Տէր
Ստեփան
Յօգոստոսի
ԺԷ.
-էն
գրեցեալ
գիրդ,
յամսոյս
11-ին
ընկալեալ.
լցայ
անպատմելի
խնդրութեամբ
յաղագս
յաջողութեան
Ճանապարհիդ,
որ
բարի
պաշտպանութեամբն
պարոն
դեսպանի,
միամտեալ
հրովարտակօքն
եւ
գրով
նորին
յանձնարարութեանն:
Աստուած
Ճանապարհ
բարի
շնորհեսցէ
քեզ.
երթ
ի
խաղաղութիւն.
զի
ամենայն
նշանքն`
բարի
երեւին.
զի
յունւարի
1,
Շամիրամ
աղայն
գրեալ
էր
մեզ`
զմահն
Տէր
Յարութիւնի
եւ
զնորին
սպասաւոր
Մկրտիչ
տղայի
գալն
առ
ինքն.
եւ
մեր
գրոց
հասնելն
եւ
իւր
բաւականութեամբ
ընկալնուլն,
եւ
ցանկանալն
լցուցանել
զգրեցեալս
մեր,
եւ
սպասելն
հաւատարմի
որ
ի
ձեռն
նորա
հասուսցէ
մեզ.
զոր
ինչ
գրած
եմք
իւրն
յուսով:
Այս
գիր,
ի
վերայ
Բրիտանիու
էր
առաքեալ
մեզ:
Մեք
այժմ
երկու
գրեցաք
նմա
պատասխան,
մինն
առաքեցաք
ի
վերայ
Բրիտանիու,
ի
Մօսկով
առաքելով,
առ
պ.
Յակոբոսի
եղբայր
պ.
Նիկողոսն
Աղաբաբեան:
Իսկ
միւսն,
ընդ
թղթոյս
ուղեւորեմ
հասանիլ
քեզ.
եւ
կամ
ի
Բասրայ
մահտեսի
պ.
Խաչիկին
եւ
մեր
հարազատ
վէքիլ
պ.
Յովհաննէսին
Բէթղէհէմեան
շուտով
հասուցանել
նմա:
Հարցումն
էր
արարեալ
թէ`
ոչ
գիտեմ,
որ
կողմովն
հասանի
քեզ
դիւրին,
գիրս
եւ
առաքելի
իրքն:
Ես
ամենայն
պարագայքն
եւ
քոյ
որպէսն
եւ
գալոյդ
պատՃառն
եւ
այլն
նմա
այդու
գրով
ծանուցեալ
եմ,
հանդերձ
ամենայն
որպիսութեամբ
երկրի
մերոյ
յիսկզբանէ
մինչեւ
ցարդ`
որ
հարցեալ
է,
որ
յորժամ
Աստուած
տացէ
զնա
տեսանիցես
եւ
զգիրս
կարդայցես,
բոլորն
քեզ
ծանօթք
են:
Դու
ջանա'
յառաջ
առ
նա
գնալ,
որ
գործդ
յառաջասցի.
զի
Սրբազան
Հայրապետի
եւ
մեր
կոնդակքն
առ
նա
են:
Աստուած
իւր
որդիքն
օրհնեսցէ:
Գրեալ
էր
մեզ
զանուանս
նոցա:
Վասն
Ջուղայի
առաջնորդին
գրելոյս,
ի
յՕգոստոսին
գրեցի
քեզ:
Եսային
գրեալ
է
թէ
գնալոց
եմ,
գիրդ
հաւատարմաւ
յղեցից
ի
տունս
ձեր,
դու
ուրախ
սրտիւ
գնասցես,
վասն
նոցա
միամիտ
լինելով:
Այարի
եւ
Բառարանաց
առնումն
էիր
գրեալ,
շնորհակալ
եմք:
Վասն
թագին
եւ
գաւազանին
յօրինման,
ահա
ես
գրեցի
տիրացու
Սարգսին,
Ֆիլդիզի
յօրինել,
բոլորն
արծաթ:
Չգիտեմ
շուտ
կարող
են
շինել,
եթէ
յամեցուցանելոց
են:
Շնորհակալ
եմ
յամենայնիցն`
որք
զանուն
մեր
եւ
եթ
լուեալ,
սիրեն
զմեզ,
Աստուած
զինքեանս
սիրեսցէ:
Զդոյն
գրեն
եւ
ի
Հնդկաց:
Նորատիպ
գրեանքն
մեր
եկեալ
աստ,
ուղեւորելոց
առ
մահտեսի
Գալստեանն
ուղեւորել
առ
քեզ,
եւ
ընդ
նմա
գրեցից,
ում
ինչ
տալոց
իցես:
Դժնդակ
անգութ
եւ
անմարդասէր
արարքն...
*)
եւ
ի
ընդդէմ
եղբօրն
իմոյ
Իսահակայ
վարդապետին,
սարսափեցոյց
զբոլոր
անձնս:
Եթէ
գիտացից`
որ
Սահակ
վարդապետն
զհետ
է
իշխանութեան
նորա,
ես
ինքնին
քարակոծ
առնէի
զնա.
բայց
այս
ախտ`
հեռի
է
ի
նմանէ:
Ուրեմն
նա
ինքնաշարժ
ախտիւք
ըմբռնեալ,
ի
զուր
եդեալ
ի
վերայ
ողորմելոյն
զարատիս,
առ
ի
գայթակղեցուցանել
զողորմելի
ամբոխն
քաղաքիդ`
ոչ
ամօթ
համարելով
ինքեան
եւ
ոչ
մեղք:
Ինչ
եւ
իցէ
Աստուած
դարձ
պարգեւեսցէ
ի
ծերութեան
իւրում,
որ
դոյն
ախտիւք
չկորնչի:
Ուրեմն
եւ
մեզ
էր
առնելոց
զայդ,
եթէ
յաջողեալ
լինէր
գալն
մեր
յայդր:
Զի
երկիցս
գրած
էր
մեզ
սրբազան
Վեհապետն
թէ`
փութացո
զգալդ
որ
դու
գնասցես
եւ
ապա
Սահակ
վարդապետն
ելցէ:
Գիտես
մեր
ելն
արգելուն,
ուստի
գրեցի.
զի
ում
որ
հաՃի,
առաքեսցէ
այս
նուագ:
Մեզ
չեղեւ
հնար
ելման.
Օրացուցն
երբ
առաքեմ,
եւս
դեսպանին
գրեցից
զպատկանելին,
որ
շնչալ
չկարիցէ
եւ
ոչ
այրել
որպէս
յառաջ:
Այնպէս
բան
եմ
առնելոց
ի
յառաքման
Օրացուցին,
որ
բոլոր
հարազատքն
մեր
ի
ձայն
ցնծութեան
ուրախասցին
եւ
նա
նկուն
եւ
ամօթ
եղիցի
առաջի
հասարակութեան
ազգի
մերում:
Գրեանքն
Մասեհին
առաքեցից:
Զհարկաւորն`
յամենայն
տեղեաց
գրեսցես
յիմացս
մեզ:
Զկնի
գնալոյդ`
քանիցս
գրած
եմք
եւ
պարոն
Եսայու
բարաթք
Գօրեցւոյ
առաքեալ:
Որ
թուղթն
մեր
քեզ
հասանիցէ,
ամսաթուովն
գրեսցես
մեզ,
որ
գիտացեալ
միամտեսցուք:
Ահա
սպասելով
միշտ
առողջ
գալոցդ
եւ
բարք
համբաւոյդ
եւ
յաջող
գործոցդ:
Մնամ
միշտ
վասն
քո
աղօթարար
խոնարհ`
Յովսէփ
Արքեպիսկոպոս
Հիւսիսականաց
Հայոց
Ի
Նախիջեւան
1786
սեպտ.
15.
Վանքն
շատ
գեղեցիկ
շինեցաւ,
բարով
Լուսաւորիչն
եւս
շինեսցի:
Փութասցիս
մեզ
զպտուղ
աշխատութեանցդ
կանխաժաման
առնել
որպէս
եւ
իցէ:
Գէորքն
որ
հաՃեալ
է
գալն
ուրախ
եմ,
եթէ
գրեսցէ
ինձ
զհաՃութիւն
իւր,
գրեցից
դեսպանին`
ուղեւորել
առիս
պաշպօրթիւ:
Քալանթարեան
պ.
Վարդանի
առաքեցեալ
ղալամքար
զգեստն
եւ
Ի
ղուռուշն
եկած
է
ի
Մոզդօկ:
Ի
յընկալնուլս`
գրեցից
պ.
Վարդանին,
դու
այսպէս
ծանօ':
Պ.
Մահտեսի
Գալստեանն
գրած
էր
թէ,
ԴՃ
(400)
ղռուշ
ետու
Իսահակ
վարդապետին,
որ
Բասրայու
էին
առաքեալ,
ոչ
գիտացաք
այն
400
ղռշն
է
որ
պ.
Ասլանն
է
տուեալ,
թէ
այս
ուրիշ
է:
Եթէ
այս
լինի,
պիտոյ
էր
որ
ուշ
գրէին
ի
մեզ,
զի
մեզ
ԸՃ
(800)
ղռշ.
պարտի
հասանել,
որպէս
եւ
Տէր
Յարութիւնի
այս
վերջին
գիրն
եւս
ցուցանէ
թէ
նուչուս
եւ
ամենայն
խարջս
Աղա
Ստեփանն
քաշեաց,
տեղւոյն`
այսինքն
Բասրայու
ժողովուրդէն
եղեւ
ԸՃԽ
(840)
ղուրուշ.
Խ
(40)
ղռշն
աւելի
առի.
իսկ
ԸՃ
(800)
ղռշն
ետու
աղայ
Ստեփանին,
յղել
պ.
Ասլանին
հասուցանել
քեզ:
Ես
ԸՃ
ղռշ.
պարտ
իմ
ստանալ,
բայց
ԴՃ
ղռշ.
ստացեալ
եմ
Սահակ
վարդապետի
ձեռօքն
ի
պ.
Ասլանէն,
որպէս
եւ
սրբազան
Հայրապետն
գրէ.
բայց
այժմ
պ.
Գալստեանն
գրած
է
թէ
ԴՃ
ղռշ
ետու
Սահակ
վարդապետին,
դու
ոչինչ
չես
գրեալ:
Սահակ
վարդապետն
եւս
ինձ
չէ
գրած
ինչ.
ես
գրեցի
պ.
Գալստեանին.
որ
այս
նոյն
եւ
մի
ԴՃ
(400)
ղռշ.
է,
ես
գրած
եմ
պ.
Ասլանին
ինձ
հասնիլն:
Իսկ
եթէ
այլ
է,
այսու
լրանայ
մեր
ԸՃ
(800)
ղրշն
եւ
ես
իւրն
գրեցից
զինչ
առնելն:
Դու
ի
Բասրայու
գրեսցես
զայսմանէ:
Տէր
Յարութիւնի
թողեալ
քսրոցն
եւ
արծաթին
եւս
հետեւիս,
եւ
ինձ
գրես:
Ի
Մատրաս
տէր
Յարութիւնի
տղայի
մօտ
եղեալ
ամենայն
ինչքն
Տէր
Յարութիւնի,
Շամիրամ
ազնիւ
աղայի
գիտութեամբն
դաւթար
առնես.
զոր
ինչ
մի
անգամ
թողեալ
իցէ`
վասն
միամտութեան
ընտանեաց
իւրոց:
Ղզլարցի
Յարութիւնի
գրքաշիկն
(՞)
եթէ
գտցես,
որպէս
ինքն
խնդրած
է.
եթէ
բան
ինչ
առցես
այնպէս
արասցես,
զի
բէթսօյի
ոք
է.
որպէս
եւ
գիտես,
որ
խօսք
չլինի:
Այս
եւս
մի
լիցի
ի
քէն
ծածկեալ,
զի
մինչ
սուրբ
Խաչն
ի
տեղի
իւր
եղաւ,
ի
նմին
գիշերի
Խաչելեալն
Փրկիչ,
երկնային
լուսով
փառաւորեաց
զնա.
գիշերային
յինն
ժամուն,
մինչեւ
առաւօտու
երկու
ժամն,
որ
մեր
Կարապետ
վարդապետն
եւ
այլք
որք
ի
Վանքն
էին,
ամենեքեան
էին
արժանացեալ
տեսանել:
Վասն
տիրացու
Գէորքին,
ես
գրեցից
դեսպանին
առաքել
զնա
առ
մեզ:
(Ի
վերայ
նամակին
այսպէս
էր
գրեալ).
Ի
Կոստանդինուպօլիս
եւ
կամ
ի
Բասրայ
եւ
կամ
ուր
եւ
իցէ
Թիֆլիզեցի
հանգուցեալ
Տէր
Յարութիւնի
որդի
Տէր
Ստեփան
հանՃարամիտ
քահանային:
(Տէր
Ստեփանի
գրով)
ի
Մէծն
Պօլիս
հոկտ.
31.
պատասխան
գրեցաւ
ի
նոյեմբ.
1:
