Դաւթար (1778-1800)

Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Ղուկաս եւ ողորմութեամբ նորին կաթողիկոս ամենայն Հայոց` Քրիստոսական եւ Առաքելահաստատ սուրբ եկեղեցւոյս, փոխանորդ սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին մերոյ` ժառանգորդին վիՃակի սրբազան Առաքելոցն Թադէոսի եւ Բարդուղիմէոսի, եւ պատրիարգ լուսանկար սրբոյ Գահիս Էջմիածնի` կառուցելոյ ի Վաղարշապատ` որ ի դաշտս Արարատեան:

Յորմէ ջերմեռանդ սիրով եւ կարօտիւ, եւ սրտակէզ փափագանօք մատուսցի ողջոյն Քրիստոսաւանդ եւ օրհնութիւն հոգեւորական, հանդերձ առատազեղ ողորմութեամբն Աստուծոյ, եւ զօրութեամբք փրկական Խաչին Քրիստոսեան, եւ նորին կողամուխ սուրբ Գեղարդեանն, եւ շնորհօք սրբոյ Տեղւոյս իջմանն նորա, եւ օրհնաբաշխ Աջոյ սուրբ Լուսաւորչին, եւ ախտափարատ դամբարանաց սրբուհեացն Հռիփսիմեանց եւ Գայիանեանց: Ամենաբարեպաշտ թագաւորի եւ տիեզերասաստ արքայի արքայից` Աստուածապսակեալ` Օգոստափառ Ինքնակալ Մեծի Կայսեր ամենայն Ռուսաց` Պաւէլ Պետրովիչի, եւ ի Տեառնէ յարմարեալ զուգակցի քում Մեծ Թագուհի եւ Կալսերուհի Մարիա ֆէտօրովին: Եւ Աստուածապարգեւ ծիրանածին զաւակացդ Կայսերական բարձրութիւն Ալէքսանդր Պաւլովիչին, եւ զուգակցի նորա Թագուհի եւ մեծ դշխոյ Եղիսաբէթ Ալէքսիովնին: Կայսերական Բարձրութիւն եւ Մեծ Իշխան Կոստանդին Պաւլովիչին, եւ իւր զուգակից Թագուհի եւ մեծ Դշխոյ Աննա Ֆէոտորովնին, վսեմափառ եւ Մեծ իշխանաց` Նիկոլա Պաւլովիչին եւ Միխայէլ Պաւլովիչին: Բարեպաշտ թագուհեաց եւ Մեծ Դշխոյից` Ալէքսանդրիա Պաւլովնին եւ Հեղինէ Պաւլովնին եւ միւսոցն: Ի Քրիստոս խնդալ հոգեզուարՃ բերկրանօք:

Եւ ընդ խոնարհադէմ ողջունագրութեանս` զեկուցումն ինչ լիցի մեծահանդէս եւ իմաստնախոհ Ձերումդ Վեհափառութեան: Քանզի երջանիկն արքայից Աստուածարեալն Դաւիթ ի հոգեշուչ երգսն սաղմոսաց աստ, Տէր յերկինս պատրաստեաց զաթոռ իւր, արքայութիւն նորա ամենեցուն տիրէ: Եւ թէպէտ ըստ երանելւոյն Յովհաննու Առաքելոյ` խոստովանեալ լինի թէ է' յամենեսին եւ ամենայն ուրեք մերձ` եւ Ճշմարիտ է, վասն անպարագիր գոլոյ Աստուածութեանն, որպէս եւ ոմն յիմաստուն վարդապետաց գրէ, անուրեք վայրից, եւ չի'ք սահման առանց նորա: Սակայն զի հրաշակերտութիւնք նորա առաւելապէս ի յերկինս երեւին, եւ զի ծաւալմունք խնամոց եւ շնորհաց` ի բարձանց յարմարի իջանել առ խոնարհս, վասնորոյ զերկինս նշանակեաց իւր սեպհական տեղի, յասելն Եսայեաւ մարգարէին թէ` երկինք Աթոռ իմ են: Իսկ հոգերգողն յայլում սաղմոսի` զերկնաբնակ գահաւորութիւն նորա իբրու պատՃառաւն հանդերձ ի մէջ բերեալ ասէ, Տէր յերկինս յաթոռ իւրում, եւ աչք նորա ի տնանկս հային: Որով իմացեալ լինի թէ բնակել նորա ի բարձունս` վայելչացուցենէ զակնարկութիւն նորա ի ստորինս հաղորդել զամենեսեան իւրում ամենաբաւական բարութեան ըստ իւրաքանչիւր ընդունակութեան: Ի վերնախնամ տեսչութենէ նոյն ամենիմաստ Արարչապետին պատեհ պատկանաւորութեամբ շնոհեալ է կարգ ընդհանրոյ կառավարութեան, այսինքն հաղորդութեան վերնոցն առ ստորինս: Քանզի վեհանձանցն` որք հանուրց կացուցմանց կառավարիչ իշխանաւորք են, եւ այցելուք ստրկաց, ի վերջին տեղիս ի բարձր բեմբի Գահ եւ Աթոռ սահմանեալք են. զի անարգել բայց միջանկեալ խտրոցի զիւրեանցն խնամատարութիւն հաղորդեսցեն ստորակայիցն` որոց են կարիք պիտոյից: Վասնորոյ որպէս վերնագոյքն ի բարձանց գահոյից իւրեանց զաչս ի խոնարհ կարեն տարածել առ ստրուկսն, եւ գիտել եւ Ճանաչել ըստ պատշաՃին զպէտս նոցին, նմանապէս եւ կարօտքն խնամոց անխափան առանց միջանկեալ խտրոցի կարեն զհայցսս աչաց ի վեր առ վեհս իւրեանց ածել: Որով եւ լինի իբրու համընտանութիւն երկուց տարանջատ հեռաւոր ծառայից, եւ հաղորդակցութիւն գեղեցիկ տուրեւառութեանց` եւ ոչ բնաւ օտարութիւն: Ապա ի գեղեցիկ կարգաւորութենէ աստի նպաստ ընկալեալ ստորինքն անխտիր մուտս եւ հայեցումն ստանան, եւ զհայցուածս ուղղակի առ վեհանձինսն ընծայեն, եւ առնուն թարց բացառութեան զխնդիրսն: Արդ` եւ մերս նուաստութիւն նպաստ առնլով յօրինակէս վստահացեալ յամենատարած բարեհռչակութիւն ձերոյ Աստուածասիրութեան` ի նախանցեալ ամի առաքեցաք զթուղթ աղերսանաց ի սպաս առատախնամ ձերդ բարձրագահութեան, ձեռամբ Յովսէփայ արքեպիսկոպոսին. յոյս յղացեալ ի միտս մեր թէ ընդունելի լիցի բարեհաՃ կամաց ձերոց: Եւ ըստ որում ասէ սրբազան Առաքեալն Պօղոս` յոյս ոչ երբէք ամաչեցուցանէլ. արդարեւ առաւել քան զյուսալին մեր գտաք: Վասն զի կայսերական մեծութիւն ձեր շարժեալ ի գութ առ սուրբ ՏաՃարս Տէրունեկան եւ առ յետնորդ հոգաբարձուս սորին` ամենաողորմածաբար շնորհեալ էիք զհրովարտակ ողորմութեան եւ բարեհաՃութեան ձերոյ` գծագրեալ ի նմա զբանս պանծալիս ի պատիւ մեզ ներգեւելոցս եւ ազգի մերում, եւ ի փառաւորութիւն Աստուածայնոյ սուրբ ՏաՃարիս, եւ կնքեալ կայսերական համայնաբաղձիկ կնքովդ, եւ ձեռագրեալ բարեբաշխ ձեռամբդ. եւ ոչ շատացեալ այսու մեծագոյն շնորհատրութեամբ, յաւելեալ էիք նաեւ ի նշան յատկական սիրոյ եւ անբաւ քաղցրութեանդ պարգեւել զպարգեւս չքնաղագոյնս` զպնակէ մի ոսկէկազմ, ընդելուզեալ անդամանդ եւ զմրուխտ ակամբք պատուականօք, եւ ի միջին տեղւոջ կանաչագեղ եաշմ զարմանալի քանդակուածով սքանչելի պատկեր Փրկչին մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, եւ զերկուս կտորս ոսկէհուռ դիպակաց: Զորս ընդ շնորհալի հրովարտակին իբրեւ զձիրս երկնառաքս ընկալեալ ի վերայ գլխոց մերոց եւ նուիրեալ ի Լուսանկար ՏաՃարս Տեառն` լրութեամբ ուխտի սուրբ եկեղեցւոյս լիալիր գոհունակութեամբ փառաւորեցաք եւ փառաւորեմք զառ ի յԱստուածուստ փառաւորեալ զգերապանծ Մեծ Կայսերութիւնդ: Որ այսու բազմազեղ շնորհիւ ձերով բարձրացուցիք զգլուխ մեր եւ ազգիս մերոյ անհամեմատ մխիթարութեամբ եւ փառազարդութեամբ: Եւ ի վերայ այսր` ըստ խոնարհ խնդրոյ Յովսէփայ արքեպիսկոպոսին մերազնեայց, ի Տիրապահ երկրիդ ընդ հովանեաւ բարեխնամ թեւոց Ձեր բնակելոց շնորհեալ էք ըստ իւրաքանչիւր քաղաքաց բնակութեան դոցա զհրովարտակս ողորմութեան յապահովութիւն կացութեան դոցին, եւ նորապէս յայս կողմանց դիմելոցն եւս խոստացեալ էք զխոստումն տիրաբար այցելութեան: Արդ` յաղագս այսոցիկ Աստուածատիպ ողորմածութեանց եւ յոգնապատիկ երախտեաց ամենագթած Ձերոյ Տէրութեան զո՞րչափ շնորհակալութիւնս եւ զո՞րպիսի գոհաբանութիւնս մատուսցուք. այլ միայն ծանուցեալ զողորմածագունեղ կայսերութիւնդ իբրեւ զյաստուածուստ յատկապէս բարերար եւ հոգաբարձու եւ իսկապէս Ինքնակալ Ասքանազեանս գրոհի առաւել քան զառաւել պարտականս կացուցանեմք զմեզ զօր հանապազ վերառաքելոյ զպաղատանս արժանաւոր հայցուածոքվ, ի յերկինս առ ամենակալ անմահ եւ կենսատու թագաւորն թագաւորաց` նորոգել զկենդանութիւն Աստուածապսակեալ` Օգոստափառ Ինքնակալ մեծի Կայսեր ամենայն Ռուսաց` Պաւէլ Պետրովիչի: Եւ պերՃապսակ Մեծ Թագուհի եւ Կայսերուհի Մարիա Ֆէտօրովնին: Եւ թագազարդ ձերայնոցն Կայսերական բարձրութիւն Ալէքսանդր Պաւլովիչին, եւ իւր զուգակից թագուհի եւ Մեծ Դշխոյ Աննա Ֆէտօրովին, Վեհափառ եւ Մեծ իշխանաց` Նիկոլա Պաւլովիչին եւ Միխայէլ Պաւլովիչին: Բարեպաշտ Թագուհեաց եւ Մեծ դշխոյից` Ալէքսանդրիա Պաւլովնին եւ Հեղինէ Պաւլովնին եւ միւսոցն Մշտնջենապէս հաստատուն պահելով զգերամբարձ Աթոռդ Կայսերական, եւ օրըստօրէ եւս քան զեւս բարձր առնելով զեղջիւր թագաւորութեան ձերոյ: Եւ ըստ որում բարեպաշտօրէն հոգատարութեամբ վանէք զզօրութիւնս հակառակորդաց սուրբ եկեղեցւոյ` ի պարծանս Խաչին Քրիստոսականի. որոյ եւ աւետաւոր համբաւողն մեծապէս ցնծամք, նոյնպէս միշտ յաղթող եւ ահարկու արասցէ Տէր զՏէրութիւնդ յազգէ ազգ մինչեւ ի կատարած աշխարհի, եւ ի հանդերձեալ կեանսն անվախՃան թագաւորութեամբն թագաւորեցուսցէ' յԱրքայութեանն երկնից: Իսկ արդ` մինչ զԱստուածայնոյն առ խոնարհս ակնարկութեանն զնմանութիւնն բերեալ ի բարձրագահդ ձեր Մեծութիւն քաղցրացայք պսակել ողորմութեամբ եւ պագեւօք զմերս նուաստութիւն, եւ զսուրբ Աթոռս Հայաստանեայց, որովք իբրու եւ զողջոյն ազգս մեր. մանաւանդ զբնակեալսն ընդ իշխանութեամբ գերազօր գաւազանի Ձերոյ, եւ զհոգեւոր Տեսուչն դոցա զՅովսէփ արքեպիսկոպոսն, այդու առաւել եւս համարձակութիւն ստացեալ մեր առաջի վեհափառագոյն կայսերութեանդ, ընդ շնորհակալութեանս բանից` դարձեալ խնդիրս մատուցանեմք, զի զտիրական քաղցր խնամոցդ առատութիւն զոր գետօրէն զեղուք ի վերայ մեր եւ ազգի մերոյ` աննուազ առնիցէք ամենաբաւ ողորմածութեամբդ, որով յիրաւի յոյժ բաւականութիւն գտեալ բնաւիւք մերայնովք յաւէտ գոհունակութեամբ լիցուք աղօթաւորք վասն հանրաօգուտ կենաց Աստուածապսակեալ` Օգոստափառ Ինքնակալ Մեծի Կայսեր ամենայն Ռուսաց` Պաւէլ Պետրովիչի: Եւ համայն ծիրանածին Թագաժառանգիցդ, եւ յաղագս արդիւնական մեծագործութեանց ձեր` եւ բովանդակ ընդ հրամանաւ ձերով բարեկարգ կառավարչաց: Ո'ղջ լեր Աստուածապատրաստ պսակդ պարծանաց հիւսիսական ազանց, ի փառս ամենաթագաւորին Քրիստոսի, եւ ի հրՃուանս մեր. Ամէն: Գրեցաւ ի հոկտեմբերի 15. յամի Տեառն 1799 ի լուսանկարս սուրբ Էջմիածին:

(Ձեռագիր սրբազանին)

Ի բացայայտութիւն ստուգութեան ամենայն գրելոցն ի թղթիս, իմով ձեռամբ գծագրեմ աստանօր` յետնորդ պատօնեայ Քրիստոսի, եւ յաղագս Խաչապսակ մեծի Ինքնակալիդ միշտ աղաչաւոր` խոնարհ Ղուկաս կաթողիկոս ամենայն հայոց: