Դաւթար (1778-1800)

Ի քաղցրահայեաց ակնարկութենէն Աստուծոյ ընտրեալ յառաջագոյն Ճանաչմամբ եւ շնորհազարդեալ, ամենազնիւ բարեհամբաւ եւ գերյարգոյ հօր մերում` նշանադրելոյ յանախտ փեսայութիւն անարատ հարսինս Քրիստոսի Լուսանկար Գահիս ս. Էջմիածնի, Տ. Տ. Դանիէլի արհիապսակ եւ քաջընտիր արքեպիսկոպոսի, մատուցանեմք մաքուր սիրով եւ կաթոգին կարօտիւ եւ որդիական խոնարհութեամբ զողջոյն յարգանաց, եւ սրբոյ Աջոյդ զհամբոյրս, ըստ ողջերուաց փափագանաց յաղբերս ջուրց փափագելով պայծառաշուք երեսաց մեծաբաղձ Հայրութեանդ:

Եւ ընդ սիրալրական ողջունիս եւ համբուրիս` ծանուցումն լիցի ամենացանկալւոյդ սուրբ Հօրդ մերում: Զի ասէ Մարգարէն Երեմիաս թէ` ո'չ ոք յուսացալ յԱստուած եւ յամօթ եղեւ, եւ սրբազան Առաքեալն Պօղոս գրէ. Յոյս ո'չ երբէք ամաչեցուցանէ: Քանզի արդարեւ ըստ բանիցս այսոցիկ` ամենայն ոք որ միանգամայն մեծաւ հաւատով խնդրէ զինչ եւ իցէ` եւ աներկմիտ յուսով սպասէ այնմ, ոչ երբէք զրկի ի յուսալւոյն, որպէս նարդենիս` ահա մեզ յուսացողացս պատահեցաւ, թէեւ յամեցմամբ միջոցի սակս արգելառիթ ինչ պատՃառի, զոր հետագայ բանիւք ահա ունիմք ցուցանել: Վասնզի` յետ առ Աստուած փոխեցման երջանկազարդ Հայրապետին մերոյ Տեառն Ղուկասու սրբազնագոյն կաթուղիկոսին` բոլոր միաբանք ս. Աթոռոյս` եւ երկրիս Քահանայք Մէլիքք, Իշխանք եւ Ժողովուրդք գումարեալք առաջի սրբոյ Իջմանտեղւոյս Քրիստոսի, եւ խորհուրդ ի մէջ առեալ վասն յաջորդ կաթուղիկոսի, ազդմամբ ամենասրբոյ Հոգւոյն` նախապետաբար զվերաբաղձալի հայրդ մեր ընտրեցաք լինել կաթուղիկոս եւ Հայրապետ մեզ եւ Ազգիս մերոյ եւ ս. Աթոռոյս: Եւ զի յայնժամ նորոգ պերՃացեալ էիր ի պատիւ պատրիարգութեան մայրաքաղաքին Կոստանդնուպօլսոյ, ի կարծիս մտանելով եթէ` թերեւս ժողովուրդք տեղւոյն սիրավառ կապակցեալ ընդ քեզ` չկամեսցին թողուլ, բերաք ի մէջ երկրորդաբար զՀաշտարխանու նուիրակն մեր զԵփրեմ արքեպիսկոպոսն, եւ ըստ այնմ գրեցաք զմահսէրն հասարակութեան մերոյ. բայց եւ գիտելով թէ` ի հիւսիսոյ դժուարին է հրաւիրել զոք ի կաթողիկոսութիւն, ի վերջոյ հարկաւորապէս զքեզ խնդրեցաք նոյն բազմակնքիւ մերով, եւ յղեցաք զայն առ օրհնեալ Ազգն մեր: Թողումք յիշեալ զերկրորդ մահսէրն մեր` զոր զկնի առաջնոյն գրեցաք` ի բռնաբարութենէ Վրաց Կորկին արքային վախՃանելոյ: Երրորդաբար գրեցաք` եւ զբազմակնիք թուղթ մի յատկապէս առ Սրբութիւնդ եւ առ փառազարդ իշխանսն մեծին Պօլսոյ, յորում եւս միմիայնակ զքեզ ինքնդ խնդրեցաք լինել մեզ Հայրապետ, որպէս ահա յայտնի է Աստուածապարգեւ խոհականութեան քում, զոր երկարելն աստէն աւելորդ է: Ապա ազդ եղեւ մեզ ի Պօլսոյ` թէ ըստ բաղձանաց մերոց` պատուական սուրբ Հայրդ մեր անուանակոչեցեալ իցես` ի կաթուղիկոս, առ որ ուրախացեալ յուսաւորեցաք թէ` շուտով գայցես ժամանեսցես յայցելութիւն եւ ի մխիթարութիւն տառապելոցս: Բայց սակայն ընդհակառակն յուսոյն մերոյ` զայն անակնունելի ձախորդութեան համբաւն իմացաք. ի պատՃառս մեղաց եւ տարաբախտութեան մերոյ: Որով անտանելի տխրութիւն էհաս մեզ, եթէ ոչ լրութեամբ սրտի աղօթել առ ամենակալն Աստուած` որ գիտէ առնել ընդ փորձութեան եւ զելս` ըստ բանի սրբազան առաքելոյն: Իսկ ի վերայ այսր անցից` լուաք թէ` Յովսէփ արքեպիսկոպոսն է յատկացեալ ի գահակալութիւն հրովարտակօք Թագաւորին եւ հաւանութեամբ Ազգին, եւ ի նմանէ իսկ թուղթս ընկալաք քանիցս` հայրապետական նորակերտ կնքով եւ կարմրադեղով կնքեցեալ. եւ յարգելի եղբայրն մեր Դաւիթ արքեպիսկոպոսն եւս դարձեալ ի Պօլսոյ` եբեր զարքունական նոմոսսն յանուն նորա: Վասնորոյ եւ մեք զընդունելութեան եւ հրաւիրանաց թուղթ գրեցաք առ նա, եւ նա զԿարապետ վարդապետն իբրեւ զպատկեր եւ փոխանորդ իւր առաքեացք` ի սուրբ Աթոռս, որեւ ստէպ ստէպ գրէր ի տեղեաց տեղեաց թէ գալոց եմ, բայց անագանէր ի գալն, մինչեւ հազիւ ուրեմն ի փետրվարի ԺԱ եկն եմուտ ի Տփխիս քաղաք: Եւ զի` յառաջագոյն գրեալ էր մեզ` ի Մօզդոքու` զքանի երեւելի վարդապետս յղել ի Տփխիս ընդառաջ իւրն, վասնորոյ եւ մեք յառաջ քան զգալուստ նորին անդ, զաթոռակալ Սիմէօն, զգրագիր Անդրէաս, զԲարսեղ եւ զԹադէոս Արհի եպիսկոպոսսն առաքեցաք. որոց ի գնալն եւ ի հասանիլն անդ ի քաղաքն, ապա եւս եկեալ էր մեծաւ շքով, եւ անտի թուղթ գրեալ առ մեզ: Զորոյ զփոխադարձն եւ մեք գրեալ` այն ինչ սպասէաք զայսր գալստեան լուրն լսել, յեղակարծում ժամու թուղթ էհաս մեզ ի վարդապետաց մերոց եւ յայլ անձանց` որք գրեալ ծանուցեալ էին մեզ, թէ նա հիւանդացեալ եւ վախՃանեալ էր յամսոյս իններորդում աւուր: Զոր եւ մեք լսելով տրտմեցաք: Այլ զի` այսպէս գիտեմք, եթէ եւ ո'չ տերեւ մի ծառոց անկանի յերկիր առանց կամաց Արարչին, հաւատամք եթէ ի բարերար կամացն նորին հաՃութենէ եղեւ որ եղեւն: Վասնորոյ զայլ ինչ ոչ ունելով առնել, զփառս եւ զգոհութիւնս վերառաքեմք ամենակալ մեծի տէրութեան Նորա: Որեւ` լուսաւորեսցէ զհոգի հանգուցելոյն ի լոյս երեսաց իւրոց, եւ արժանացուսցէ արքայութեան երկնից: Եւ գերըղձալի հայրդ մեր ողջ պահեսցէ, եւ երկարակեացս արասցէ բոլորեալ բնաւ բարեբաստութեամբ ի պարծանս սրբոյ Էջմիածնի Մօրս մերոյ եւ ի մխիթարութիւն տառապեալ որդւոցս:

Արդ` ի նորոյ եւս միաբանութեամբ ժողով արարեալ, հանդերձ քահանայիւք` իշխանօք եւ ժողովրդովք երկրիս, ըստ Աստուածայինն ազդեցութեան` եւ ըստ առաջնոյ ընտրութեան մերոյ` վերստին զբարեգովեալ եւ զամենապատուական հայրդ մեր ընտրեցաք լինել գահակալ ս. Աթոռոյս, եւ կաթուղիկոս եւ Տէր հոգեւոր Հայաստանեայցս սուրբ եկեղեցւոյ եւ բնաւից պաշտօնէիցս: Վասնորոյ զայս մահսէրական թուղթս մեր գրեցաք առ սրբութիւնդ, որով եւ զսիրելի եղբարս մեր զՅոհաննէս եւ զՆերսէս հանՃարունակ վարդապետքն փեսաւէրս եւ հրաւիրակս առաքեցաք: Որք եւ խնդրեմք մեծապաղատ աղաչանօք, զի անյապաղ հրամայեսցես եկեսցես, եւ մի ինչ զմտաւ ածիցես վասն անցիցն անցելոց, զի ամենագթածն Աստուած վասն մեծի սիրոյն եւ առատ խնամոցն առ քեզ` խրատեաց սակաւուք փորձութեամբք ըստ իմաստնոյն բանի, զի տացէ զմեծ բարութիւնս, որպէս սովոր է միշտ փորձել նախապէս զսիրելիս իւր իբրեւ զոսկի եւ զարծաթ, եւ ապա ընկալնուլ ի փառս: Ըստ որում եւ ասէ ի ձեռն Զաքարիայ մարգարէին թէ, Անցուցից զնոսա ընդ հուր, եւ ջեռուցից զնոսա որպէս ջեռնու արծաթ, եւ փորձեցից զնոսա որպէս փորձի ոսկի, նա կարդասցէ զանուն իմ, եւ ես լուայց նմա, եւ ասացից Ժողովուրդ` իմ է սա, եւ նա ասասցէ Տէր Աստուած իմ ես դու: Ապաքէն զանցեալն անցեալ դնելով` միամտութեամբ փութացուսցես զշնորհաբեր գալուստդ. ահա Տէր է որ յաջողէ եւ կոչէ զսրբութիւնդ գալ պսակիլ ընդ նախկնաբար ձեզ նշանեցեալ անարատ Հարսինս լուսոյ` առ ի կատարել զխնդիրս նուաստ ծառայիցս իւրոց, զոր հաւատով հաստատնով խնդրէաք ի վաղուց հետէ, եւ աներկբայ յուսով սպասէաք ընդունել: Վասնորոյ եւ սրբութիւնդ հարկ է հնազանդիլ Տեառն` կոչողին զքեզ ի յայս գերագոյն պատիւ Քահանայապետութեան, եւ լսել ձայնի աղաչանաց մերոց: Այս հնգետասան ամիսք եղեն` յորս առանց կաթուղիկոսի իբրեւ որբս եւ անտերունջս կամք, թէ զի՞նչ ինչ նեղութիւնք եւ փորձութիւնք հասին մեզ, եւ ո՞րքան պակասութիւնք ունիմք ներկայապէս, ո'չ է գրելի աստ: Ահա իշխողն մեր եւս հրաւիրանաց թուղթ գրեաց` զի շուտով գայցես: Ուստի` եւ մեք վերստին կրկնեմք զաղաչանս մեր, զի մի' ամենեւին կամեսցին յամել եւ յապաղել յի'նչ եւ իցէ պատՃառս. այլ որպէս` ի թեւս աղաւնոյ սլացեալ հասցիս առ ս. Աթոռս Մայրս լուսոյ, որ զբաղձանս իւր առ երագութիւն ընթացիցդ ցուցանելով` գոչէ տարփմամբ սիրոյ ըստ երգոյն. Դարձի'ր եղբօր որդի իմ, եւ նմանեաց այծեմանց, կամ որթուց եղանց ի վերայ լերանց խնկաբերաց, ե'կ եւ բարձ զտխրութիւն այրիութեան իմոյ, եւ որբութեան մանկանց իմոց: Բայց զայս եւս աղաչեմք, զի մի' սպասեսցես ամենեւին ի պօլսեցւոց զֆէրման եւ կամ զթուղթ ինչ ընկալնլոյ, զայնց հոգսն աստուստ եւս կարեմք տեսանել: Բաւ է: Իսկ զայլ երկար որպիսութիւն մեր թողլով ի թղթաբեր եղբօրէդ մերմէ իմանալ, ասեմք ողջ լեր ի Տէր պարագայց ամօք եւ խաղաղական կենօք ի սփոփութիւն եւ ի պարծանս անտերունջ միաբանից ս. Աթոռոյս, արքեպիսկոպոսաց, եպիսկոպոսաց, վարդապետաց եւ աբեղայից ստորակնքողաց թղթոյս եւ այլ աստիՃանաւորաց եղելոց ընդ մեզ: (Կնիքք):

Գրեցաւ ի ՌՄԾ թուոջս, եւ ի մարտի Ի ի սուրբ Աթոռս Էջմիածին: