Դաւթար (1778-1800)

Ո'չ է զամանք, որ ես ի սեպտեմբերի վերջին զկնի, այլ թուղթ չունիմ ի ձէնջ, զի նեղեալ եւ յոյժ վշտացեալ գոլով ի անօրէնութեանցն տանն Եղիազարու, եւ կաղէն Եփրեմի, յանձն առի չնաշխարհիկ առնել զանձնս, հեռանալ երկրես, ամենեւին, եւ մտանել ի անկիւն մի անցուցանել անդ արտասւօք զմնացեալ զաւուրս կենաց իմոց: Ուստի խնդրեցի ի կայսերէ արձակել զիս երեք ամաւ, անւամբ Սաղիմայ, եւ կայսրն ողորմածաբար թուլադրեալ հրամայեաց եւս շնորհել հինգ հազար ռուպլի վասն Ճանապարհական խարջի, բայց` Աստուած որ գիտէ զմեծամեծ զողորմութիւնս իւր, յայնժամ ներգործել, յորժամ պակասեալ նուազիցին առ ի մէնջ զամենայն բարիք. ի ուսահատութենէ մինչ ամենայն ուրէք գրեալ էի առ ամենայն բարեկամս իմ, թէ չառաքել անուն մեր այսր թուղթ զի մեք ելանեմք, որպէս եւ առ Ֆետր Պետրովիչ Պէինն, վասն ձեր թղթոց, -եւ մինչ դանդաղէի թողուլ քաղաքս, ել հողմ ի յարեւմտից գեղեցիք եւ յոյժ ազնիւ անուշահոտ բուրմամբ, եւ լցոյց զքիմս, ամենայն ուղղափառ հաւատաւոր ակնադետ սպասողաց, ողորմութեան տեառն, եւ մեծ զարմանքն այս էր, որ նոյն անուշահոտ բուրմունքն, զոմանս մեռուցանէր, եւ զոմանս կենդանի առնէր, զոմանս ուրախ, եւ զոմանս, տխուր: Եփրեմն կենդեանի իբրու զմեռեալ, Լազրեանքն անշունչ իբրեւ զծառս շրջին:

Եփրեմն սոյն լուր ստացեալ ի Ներսէս աբեղայէ Դանիէլեան, ո'չ կարաց ծածկել, այլ` Լաշկարեւիւ, միացեալ` դարձեալ` մատոյց կայսեր զխնդիր իւր, առաջին հին ստորագրութեամբն, զի Ներսէսն գրեալ էր թէ իշխանքն ասացին այս բռնութեամբ թուրքաց է, իսկ մեր խօսելն եւ խնդիրն խնդիր է, բայց` թէեւ բիւր ձեռնարկ մատուսցեն, անգործ մնայ, որպէս երբեմն զմերն:

Տակաւին ի դեսպանէն ո'չ գոյ յայտարարութիւն-սպասէն այնմ, յուսամ զկնի այնմ ամենայն ինչ, իւր կարգն գտցէ: Ես ուրա'խ եմ նուիրեմ Աստուծոյ ամենամեծի զանհուն գովութիւնս, սակայն ո'չ ինչ, կատարելապէս չգիտեմ վասն գրեանց առ իս չհասանելոյն, յուսամ ի մօտոյս ընկալնում, զի գրեալ եմ, առաքել, ես տակաւին աստ եմ, երկար գրելոյ ո'չինչ ունիմ, դուք զօրացարուք տէրամբ եւ կարողութեամբ նորա. եւ ի գալ սրբազան պատրիարգին Յովհաննու յինեն աջոյն համբոյրս նուիրեալ, խնդրել ընդ ամենեսին սիրով եւ քացրութեամբ վարիլ, չտալ չարիս, չարագործողս որք չարավՃար եղեն` նմա թող տէր ինքնին տեսցէ զգործս նոցա, եւ դատեսցէ, ինքեանք ամաչեսցեն իւրեանց անիրաւ գործոյն. -չիք Մանիէլն, եւ Ներսէսն, փախստեամբ գան այսր զիարդ ո'չ կալան զնոսա, որ խլուրդնէի չիք Դանիէլի, բայց ասեն թէ անւանափոխ փախեալք են այդի, ոմն Կարապետ եւ ոմն Գրիգոր անուամբ:

Ես այժմ տակաւին, նոր ուրախարար լուր չունիմ, այլ Եփրեմեանց տրտմութեամբն շատանամ, բարերար իմ կոյս եղեալ իշխանքն կազմ պատրաստի կան ընդ կայսեր խօսելոյ վասն իմոյ ապաբաղդութեան, եւ այսքան անիրաւ կրեալ հալածանացս, ի ձեռաց Լազրեանց, եւ Եփրեմի: Տեսցուք զինչ առնէ Տէր, սակայն սպասեն դեսպանի յայտարարութեան:

Այժմ զիմ խորհին շնորհակալութեամբն տակաւին ո'չ հանդիսանամ առ ձեզ, այլ երբ բոլոր գրեանք ձեր ստացեալ տեղեկանամ, յայնժամ կատարեալ բանիւ մտից առ ձեզ, իսկ այժմ տակաւին, թալանված, բաղթնված, նեղեալ` եւ հալածեալ: Որպէս լաւ տեղեկացայք ի առաջին փոստին գրեալ գրոցս:

Քնեազ Բարսեղն այսօր ել աստի, եւ գնայ ի Տուպասար, երբ անդր ժամանեսցէ գրելոց է առ ձեզ, բայց զիմ գիր միշտ առ բարեկամ Պէինն առաքէք որ ուր յինիլս նմա լինելոց է յայտ, եւ նա հասուցանելոց է, մահտեսի Միեսերն կարէ երբեմնապէս եւ զքնեազն իւր ուրախալի գրովք մխիթարել:

Աստ փոքր լրովք բոլորն դարձեալեն ի չիք Դանիէլէ եւ Եփրեմէ, եւ սկսեալ են հայհոյել զկաղ դեւն:

Եւ այլն մնամ վասն ձեր պատրաստական ծառայ

խոնարհ Գրիգոր արքեպիսկոպոս սրբոյ Էջմիածնի:

1802 դեկտ. 15

Սիրելի Գեւորք Աղաեկովին, մահտեսի Միեսեր եղբարս սրբազան Ստեփանոս արհոյն, եւ այլ ամենայն հարցանօղաց կարօտական զողջոյնս նւիրեմ, խնդրեմ, Մարտիրոս արհոյն գրել յինէն շնորհաւորութիւն, եւ զողջոյն, նոյնպէս պրն. Յովհանէսին: