Պատմութիւն Հայոց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Ի ՈԿԹ թուականին, մինչդեռ հպարտացեալ էին վիրք յաղթութեամբն, զոր յաղթեցին տաճկաց՝ յինքեանս կորզելով զբազում գաւառս Հայոց ի նոցանէ, յանկարծակի յեղակարծում ժամու յոլով գունդս զօրու ծանու, ամենայն կազմութեամբ, ելեալ ընդ դուռն Դարբանդայ ուժգին դիմեցմամբ, եւ եկեալ յաշխարհն Աղուանից՝ գալ անցանել յաշխարհս Հայոց եւ Վրաց, եւ զոր ինչ գտանէին ի ճանապարհին՝ զամենեսեան սրոյ ճարակ տային՝ զմարդ եւ զանասուն, մինչեւ ի շունս անգամ. եւ մեծագին հանդերձից եւ այլ ընչից փոյթ ինչ ոչ առնէին, բայց ի ձիոյ։ Եւ փոյթ ընդ փոյթ չոգան մինչեւ ի քաղաքն Տփխիս եւ դարձեալ եկին իջին յաշխարհն Աղուանից, ի սահմանս Շամքոր քաղաքի։ Եւ համբաւ ստութեան գայր զնոցանէ, թէ մոգք են եւ քրիստոնեայք հաւատով, եւ նշանագործք, եւ եկեալ են ի վրէժխնդրութիւն քրիստոնէից, որ ի բռնութենէն տաճկաց։ Եւ ասէին, թէ ունին եկեղեցի վրանեայ եւ խաչ սքանչելագործ. եւ բերեալ կապիճ մի գարի՝ արկանեն առաջի խաչին, եւ ամենայն զօրքն առեալ ի նմանէ՝ տանին տան երիվարաց իւրեանց, եւ ոչ պակասի. այլ իբրեւ սպառին ամենեքեան ի տանելոյ, նոյնչափ կապիճն անդէն մնայ. նոյնպէս եւ զկերակուրս մարդկան։ Եւ այսպիսի համբաւ ստութեան լցաւ յաշխարհս։ Վասն այսորիկ ոչ ամրացան բնակիչք աշխարհին, մինչեւ երէց մի աշխարհական՝ առեալ զժողովուրդ իւր, եւ խաչիւք վառելովք ընթացաւ ընդ առաջ նոցա։ Եւ նոցա սուր ի վերայ եդեալ՝ կոտորեցին զնոսա առ հասարակ։ Եւ այսպէս անհոգս գտեալ զբազումս՝ կոտորեցին եւ աւերեցին զյոլով տեղիս։ Եւ ինքեանք ամրացուցին զաղխս իւրեանց ի մօր եւ ի տղմուտ տեղիս, որ կայ ի մէջ երկուց քաղաքացն՝ Պարտաւայ եւ Բելուկանայ յամրագոյն տեղիս, զոր Բեղամէջն կոչեն, եւ ինքեանք յանդուգն յարձակմամբ աւերէին զբազում գաւառս։

Ապա զօրաժողով լեալ թագաւորն վրաց՝ Լաշայն եւ մեծ հազարապետն Իւանէ՝ կալ ընդդէմ նոցա մարտիւ պատերազմի. եւ իջեալ ի դաշտավայր տեղիս, զոր Խունանն անուանեն, քանզի անդ պատահէր գունդ թշնամեացն, եւ մարտուցեալք ընդ միմեանս, զառաջինն՝ ի փախուստ դարձուցին զթշնամիսն. բայց քանզի դարան գործեալ էր թշնամեաց, յարեան յետուստ կողմանէ եւ սկսան կոտորել զզօրսն վրաց. դարձան ընդդէմ եւ փախուցեալքն, եւ աստի եւ անտի ի մէջ առեալ՝ մեծ հարուածս հասուցին ի վերայ զօրուն քրիստոնէից։ Եւ փախեաւ թագաւորն եւ իշխանքն ամենայն։ Եւ ժողովեալ թշնամեացն զաւար զօրուն՝ տարան ի բանակս իւրեանց։

Դարձեալ միւս անգամ զօր ժողովեալ թագաւորին վրաց եւս բազում քան զառաջինն, կամեցեալ տալ մարտ պատերազմի ընդ թշնամիսն։ Իսկ նոցա առեալ զկին եւ զորդիս եւ զամենայն աղխն, կամեցան անցանել ընդ դուռն Դարբանդայ յաշխարհն իւրեանց։ Իսկ զօրն տաճկաց, որ ի Դարբանդ՝ ոչ ետուն նոցա մուտ անցից։ Եւ նոցա հատեալ զլեառն Կաւկաս՝ ընդ անանց տեղիս ի վիհսն լնլով զփայտ եւ զքար, եւ զաղխս իւրեանց, եւ զերիվարս, եւ զկազմած պատերազմական, անցին գնացին յաշխարհն իւրեանց։ Էր անուն գլխաւորին Սաբադա Բահատուր։