Պատմութիւն Հայոց

Նախախնամողն աստուած, որ զամենեցուն կեալն կամի, նա մարդասիրութեամբ իւրով երեւեցոյց այր մի ի մէջ նոցա՝ երկիւղած եւ աստուածապաշտ, ասորի ազգաւ, որ հայր անուանեալ էր արքային նոցա, զոր խաղանն կոչէին, անուն նորա Սիմէօն, զոր Ռաբան-աթա կոչէին. ռաբանն ասորերէն՝ վարդապետ եւ աթայն թաթարերէն՝ հայր։ Սա իբրեւ լուաւ զանխնայ կոտորումն քրիստոնէից՝ որ ի զօրաց թաթարին, մատուցեալ առ խաղանն՝ խնդրեաց ի նմանէ թուղթ առ զօրսն իւր, զի մի այնպէս առ հասարակ կոտորեսցեն զանմեղ մարդիկ, որք ոչ պատերազմին ընդ նոսա, այլ թողուլ զնոսա, զի ծառայեսցեն նմա։ Իսկ նա զնոյն ինքն առաքեաց մեծ եւ երեւելի շքով՝ գրեալ հրովարտակ առ զօրագլուխսն իւր, զի ամենեքեան անսայցեն հրամանի նորա։

Եւ նա եկեալ, բազում ինչ նպաստ եղեւ քրիստոնէից՝ թափելով ի մահուանէ եւ ի գերութենէ։ Շինեաց եւ եկեղեցիս ի քաղաքս տաճկաց, ուր ոչ իշխէին անուանել զՔրիստոս, ե՛ւս առաւել ի Թաւրէժ եւ ի Նախճաւան քաղաքի, ուր առաւել թշնամիք էին քրիստոնէից, զի ոչ իշխէին յայտնի երեւիլ կամ շրջել քրիստոնեայք, թո՛ղ թէ եկեղեցի կամ խաչ կանգնել։ Իսկ նորա կանգնեալ խաչ եւ եկեղեցի, եւ ժամահար հնչեցուցանել ի տուէ եւ ի գիշերի, եւ յայտնապէս տանել զմեռեալս ի թաղումն խաչիւք վառելովք եւ աւետարանաւ եւ պաշտամամբ. որպէս օրէն է քրիստոնէից. եւ զընդդիմացեալսն մահու վախճանէր։ Եւ ոչ ոք իշխէր հակառակ կալ հրամանի նորա, այլ եւ ամենայն զօրք թաթարին պատուէին զնա որպէս զարքայն իւրեանց, եւ առանց նորա ոչինչ խորհէին կամ առնէին։

Եւ մարդիկ նորա վաճառականք, որք ունէին զտամղա նորա, այսինքն՝ զնշան եւ զգիր, համարձակութեամբ շրջէին ընդ ամենայն աշխարհս, եւ ոչ ոք իշխէր մերձենալ առ այնոսիկ, որք ասէին զանունն Ռաբանին։ Այլ եւ ամենայն զօրագլուխք թաթարին ընծայ մատուցանէին նմա յաւարէ իւրեանց։

Եւ ինքն էր այր պարկեշտ վարուք, նոյնպէս ի կերակուրս եւ յըմպելիս, յաւուրն միանգամ ճաշակէր ընդ երեկս սակաւ ինչ կերակուր։ Այսպէս այց արար աստուած ժողովրդեան իւրում ի նժդեհութեան անդ ի ձեռն առնս այսորիկ։ Եւ զբազումս մկրտեաց նա ի թաթարէ անտի, եւ ամենայն ոք վասն սքանչելի վարուց նորա եւ մեծաշուք պատուոյն զարհուրէր եւ դողայր ի նմանէ։

Եւ յորժամ եղեւ այս գծագրութիւնն, որ յայսմ վայրի, ի ՈՂ թուականի հայոց, ի թագաւորութեանն Հայոց, որ ի կողմանս Կիլիկեցւոց, Հեթմոյ բարեպաշտի, եւ ի զօրավարութեանն եղբօր իւրոյ Սմբատայ քաջի, եւ իշխանաց իշխանի Կոստանդնի հօր նորա, եւ ի կաթողիկոսութեանն սուրբ աթոռոյն Գրիգորի՝ Կոստանդեայ ծերունւոյ եւ առաքինւոյ, որ նստէր ի Կլայն Հռոմայական, եւ յարքեպիսկոպոսութեան տեառն Բարսղի, եղբօր թագաւորին Հեթմոյ, զոր պահէին փոխանորդ սուրբ աթոռոյն կաթողիկոսութեան, եւ յԱղուանից կաթողիկոսութեան տեառն Ներսիսի հեզոյ եւ մարդասիրի, որ յայս աւուրս նստէր ի վանքն, որ կոչի Խամշի, ի գաւառն Միափորի, եւ յարքեպիսկոպոսութեան եղբօր որդւոյ նորա Յովհաննիսի՝ նոր ձեռնադրեցելոյ, եւ ի բռնակալութեան հանուրցս թաթարին, եւ ի ժամանակի կենաց մերոց ամս քառասուն պակաս կամ աւելի։