Պատմութիւն Հայոց

Թագաւորութիւնն Վրաց յայսմ ժամանակի նուազեալ էր. որ յառաջ քան զսակաւ մի ճոխ էր, եմուտ ընդ լծով ծառայութեան թաթար զօրուն՝ որ յԱրեւելս, որոց գլխաւոր էր Բաչու-նուինն՝ յետ մահու Չարմաղունին։

Եւ էր ի ժամանակիս յայսմիկ թագաւոր վրաց կին մի՝ Ռուզուդան անուն, որ ղօղեալ ամրացաւ յանառիկ վայրս Սուանեթոյ։ Եւ գային առ նա դեսպանք յերկուց կողմանց՝ ի զօրաց թաթարին, ի մեծ զօրավարէն՝ որ ի կողմանս հիւսիսոյ, որում անուն էր Բաթու, մօտաւոր ազգական ղանին, որ ամենից իշխէր, այլ եւ ղանն առանց նորա հրամանի ոչ նստէր յաթոռն. եւ ի միւս զօրավարէն՝ որ ի կողմանս Հայոց, որ Բաչուն կոչէր, - գալ առ նոսա սիրով խաղաղութեամբ եւ իշխել տէրութեան իւրոյ նոցուն հրամանաւ։

Իսկ նա՝ քանզի կին գեղեցիկ էր, ոչ իշխեաց առ մի ոք ի նոցանէ երթալ, զի մի՛ խայտառակեսցի ի նոցունց, այլ զորդի իւր մանուկ տիովք թագաւորեալ, որում անուն էր Դաւիթ, առաքեաց առ Բաթոյն զօրավար։

Իսկ այս գլխաւորքս՝ որ ընդ Բաչու-նուինին էին ի կողմանս Աեւելից, որք ըմբռնեալ էին զամենայն աշխարհս Հայոց, եւ Վրաց իշխանութեանն իշխանք առ նոսա կային. իբրեւ տեսին, թէ ոչ եկն առ նոսա թագուհին, այլ զորդին իւր առաքեաց առ Բաթոյն, դժկամակ եղեալ ընդ իրսն, առաքեն առ Ղիաթադին սուլտանն հոռոմոց եւ բերեն անտի զեղբօրորդին Ռուզուդանայ՝ զորդին Լաշայ Գիորգեայ վրաց թագաւորին, զոր նոյն Ռուզուդան առաքեաց զհետ դստերն իւրոյ, որ էր կին Ղիաթադին սուլտանին, եւ նա եդ զնա յարգելս, զի մի՛ դաւ լիցի զոքանչին իւրոյ վասն թագաւորութեան։

Եւ սոցա ածեալ զնա անդուստ՝ տան զիշխանութիւն հօր նորա ի ձեռս նորա, եւ առաքեն զնա առ արքայն իւրեանց ղանն՝ հաստատել զնա յիշխանութեանն։ Եւ ինքեանք դեսպանս առաքեն ստիպով մի զմիոյ կնի առ թագուհին Ռուզուդան գալ առ նոսա կամաւ եւ ակամայ։ Նոյնպէս եւ Բաթոյն առաքեաց զորդի նորա առ ղանն, եւ ինքն կոչէր զՌուզուդան երթալ առ նա։

Եւ նորա նեղեալ յերկոցունց կողմանց, իւրովի դեղ մահացու էառ եւ վճարեցաւ ի կենացս. եւ գրեաց գիր կտակի առ իշխանն Աւագ, եւ յանձնեաց ի նա զորդին իւր, եթէ դարձցի ի ղանէն։

Իսկ նոցա երթեալ առ ղանն Գիուդ, եւ նա սիրով ընկալաւ զնոսա։ Եւ սահմանեաց նոցա ըստ կարգի ունել զթագաւորութիւնն. նախ, որ աւագն էր ի նոցունց՝ Դաւիթ, որդի Լաշային Գիորգեայ. եւ յետ վախճանի նորա, թէ կենդանի իցէ՝ միւս Դաւիթ, որդին Ռուզուդանայ, նորին հօրաքեռորդին։ Եւ զգանձս թագաւորութեան յերիս բաժանեալ, զտախտն պատուական եւ զանգին եւ զթագն հրաշալի, զոր ոչ ունէին այլ թագաւորք, զոր, ասեն, Խոսրովու լեալ՝ հօրն Տրդատայ մեծի, հայոց արքայի, եւ անդ մնացեալ գաղտականութեամբ վասն ամրութեան տեղւոյն, եւ ի թագաւորսն վրաց անկեալ եւ մնացեալ մինչեւ ցայսօր. զայն եւ զայլ պատուականս ի գանձուցն առաքել ղանին, եւ զայլսն բաժանել ի վերայ ինքեանց։ Զոր եկեալ արարին այնպէս՝ միջնորդութեամբ Աւագին, որդւոյն Իւանէի։

Եւ նստէր Դաւիթ որդի Լաշային ի Տփխիս քաղաքի, եւ միւս Դաւիթն՝ ի Սուանէթ։