ՊՐԱԿ
ՉՈՐՐՈՐԴ
Երրորդ
մարտ՝
որ
հուպ
ընդ
Խեշտ
կոչեցեալ
գեղջն
եղեեւ
ի
սահմանս
Պարսկաստանայ.
եւ
զպարտութիւն
Ազատ
խանի։
Եւ
արդ՝
Ազատ
խան
ո՛չ
յետ
բազում
աւուրց
գրեթէ
ելեալ
ի
քաղաքէս՝
չուէ
գնայ
եւ
կարի
արշաւամբ
խաղայ
դէպ
ուղիղ
ի
Շիրազ՝
առ
իսպառ
ստնանելոյ
զՔէրիմ
խան,
եւ
ընդ
իւրով
ձեռամբ
նուաճելոյ
զՊարսկաստան,
եւզայլս
բազում
գաւառս
աշխարհաց։
Զորոյ
գնացեալ
ժամանէ
առ
Ֆաթալի
խան,
եւ
զօրք
երկոցունց
միաւորին
ընդ
միմեանս.
զորոց
հանդէս
արարեալ՝
գտանն
թուով
աւելի
քան
զքսան
եւ
չորս
հազար
ոգիս
պատերազմօղս
հեծելազօր
սպառազէն
քաջութեամբ։
Որք
իբր
ըստ
մեծի
մասին
աղուանք
էին,
եւ
զայլ
իսկ
Աֆշար,
եւ
զօրք
պարսից։
Յորոց
երեսաց
ահիւ
մեծաւ
զարհուրեալ
Քէրիմ
խան՝
ճէպ
տուեալ
ի
Շիրազոյ
գնայ
շտապ
տագնապով
դէպ
ի
ծովեզերս
Պարսկային
ծոցոյն՝
ապաստան
յինքեան
ունելով
զարաբացի
եւ
զպարսիկ
բնակիչս
նորին։
Բայց
մինչ
տակաւին
չեւ
էր
հասեալ
նորա
ընդ
եօթն
արամբք
ընդոծին
ազգականօք,
կանամբք՝
եւ
ամենայն
աղխիւ
իւրով
ի
Քասարան
քաղաք.
հասանէ
Ազատ
խան
ընդ
ամենայն
զօրօք
իւրովք
զկնի
նորա
հուպ
ընդ
չարում
լերան
միոջ,
որ
կոչի
պասից
բարբառով
Փիրազանյ,
այսինքն՝
պառաւ
կնոջ։
Յորում
գրեթէ՝
ո՛չ
սակաւս՝
քան
եթէ
զբազումս
դժոխըմբերես՝
եւ
զանհնարին
տագնապս
դժուարութեանց
կրէ
Քէրիմ
խան
ընդ
առապար
եւ
զառ
ի
վեր
ընթացս
լերինն
այնմիկ։
Քանզի
գտեալ
որոց
զժամս
յոյժ
պատշաճագոյնս՝
ո՛չ
տան
թոյլ
անցանել
նորա
ընդ
դժուար
անցս
ճանապարհին՝
առ
ձեռբակալ
զնա
առնելոյ։
Արդ՝
անդանօր
իսկ
եւ
իսկ
ընդոստուցեալ
նորա
ի
յեռացմանէ
արեան
սրտին՝
առաւել
քան
զառիւծ
քաջացեալ
յարձակի
ի
վեարյ
բազմամբոխ
բանակի
հեծելազօր
թշնամեացն։
Զորս
ճեղքեալ
յերկուսս
պատառուածս
տարատրոհէ
զնոսա՝
ինքն
իբրեւ
զառիւծ
առանց
իմիք
ահի
պակուցման
ընդ
մէջ
նոցա
անցեալ
գնայ
ի
ծայր
սուսերի
զնոսա
կոտորելով,
եւ
զայլս
ի
յորոց
ահեակ
ձեռամբն
ի
տէգ
նիզակի
շամփրելով,
իբրեւ
զջուրն
իմն
հերձանէ
զհանդերձս
նոցա
երկաթի
Այսպիս
անհնարին
տագնապ
աղէտից
զորոց
վեարյ
ածելով
ի
բաց
վարէ
զնոսա
առնելով
հալածական
ի
դոյզն
գնդէ
իւրմէ։
Եւ
զայնպիսի
մրցմունս
մենամարտիկ
քաջութեան
տեսեալ
Ազատ
խան՝
յոյժ
ներբողեալ
գովէ
զնա
դրուատական
բանիւք
առաջի
ամենայն
նախարարաց
իւրոց,
որպէս
սովորութիւն
իսկ
է
եւ
կանօն
ի
մէջ
պարսից
հռչակել
զբաղդ,
եւ
զսթարայ,
այսպինքն՝
աստեղ
ազդեցութին։
Նա
զի
ասէ՝
Երանի՛
թէ
Քէրիմ
խան
անկանիցիւր
կենդանի
ի
ձեռս
իմ.
որով
ի
միջոց
դոյզ
ժամանակի
կարէի
իսկ
լինել
Տիեզերակալ
աշխարհի։
Ապա
Քէրիմ
խան՝
դարձեալ
յետս
յընթացից
իւրոց՝
շուրջ
զնոքօք
ուժգին
զօրութեամբ
պտուտակէ,
եւ
զորոց
բազմաց
գլուխս
հատանէ,
եւ
զմիում
ի
նոցանէ
միով
բախմամբ
միջակտուր
առնէ
յերկուս
զուգակշիռ
մասունս
բաժանելով
զմարմին
նորա։
Եւ
ինքն
անցեալ
այնուհետեւ
անվնաս
ի
միջոյ
նոցա
հասանէ
առ
ընտանիս
իւր.
որք
բազում
փարսախաւ
հեռացեալ
էին
ի
թշնամեաց
բանակէն։
Զորս
առեալ
գնայ
յապահովս
ի
Քազարան
քաղաք,
անտուստ
անցեալ
չուէ
երագափոյթ
խաղացմամբ
ի
գեօղ
մի՝
որում
Խէշտ
զնա
ձայնեն։
Գրէ
անտի
հրովարտակ
առ
ամենայն
կուսակալս
եւ
նախարարս
ծովեզերեայ,
եւ
այլոց
գաւառաց
այսպիսի
իմն
օրինակաւ։
Ծաներո՛ւք
աւադիկ
դուք
ամենեքեան
ի՛մ
ըղձալիք,
զի
ահա՛
եկն
արդէն
աւերօղ
աղարտիչն
աշխարհի
ձերոյ,
որով
եւ
ի
գերութիւն
իսկ
մատնելոց
էք
ամենեքեան
մի՛անգամայն։
Բայց
զի
ո՛չ
եթէ
ի
յիս
ակնածելով
գրեմ
զայս
իբր
խնայելով
զիս՝
զի
մի՛
կորայց
զնմանէ
օգնականութեամբ
ձերով.
այլ
զձեզ
անխայեալ
գրեմ
եւ
թելադրեալ
քաջալարեմ,
զի
համախմբեալք
ձեր
պատերազմ
յարուցանիցէք
ընդ
նմա
առ
ո՛չ
կորնչելոյ
ձեր
սատակմամբ
եւ
գերութեամբ։
Եթէ
ոչ՝
վասն
իմ
իսկ
ո՛չ
ինչ
փո՛յթ
է
ինձ
կեալս
եւ
մեռանիլս.
զի
ես
այր
մի
եմ
այլ
ո՛չ
իմով
կենդանութեամբս
շինի
աշխարհ,
եւ
ո՛չ
իմով
մահուամբս
քայքայեալ
տապալի։
Բայց
դուք
առ
հասարակ
ամենեքեանդ՝
շինութիւնք
էք
աշխարհի,
եւ
հաստատութիւ
քաղաքաց,
զի
ձեօք
շինի
եւ
կործանի.
ուրեմն՝
վասն
ձեր
գրեմ,
եւ
ո՛չ
վասն
իմ։
Յորժամ
զայս
գիր
առ
նոսա
ի
ձեռս
սուրհանդակաց
ժամանէ,
իսկոյն
քաջալերեալ
զմիմեանս
համախմբեալ
ժողովին
ի
մի
սիրտ.
եւ
ի
մի
միաբանութիւն.
աապ
ելեալք
զօրէն
իմն
փայլակնացայտ
կայծակի
շտապ
տագնապով
գան
ի
գեօղաքաղաքն
Խէշտ
առ
Քէրիմ
խան.
որոց
գլխաւոր
նահապետն
էր
Շեխ
Նասիր
բդեշխն
Պուշերայ
ծովեզերեայ
քաղաքի։
Եւ
նա
պատրաստէ
զնոսա
զամենեսեան
առ
ի
ճակատ
մարտի
յարուցանել
ընդդէմ
Ազատ
խանի։
Որք
յորժամ
եկեալ
մերձեցան
եւ
հասին
տեղի
մի
ձորամէջ
ընդ
հուպ
գեղջն
Խէշտ,
յորում
եւ
գետ
մի
աղի
անցանէ.
զօրք
Քէրիմ
խանի՝
որք
հմուտք
էին
տեղեացն
այնոցիկ՝
ելին
ի
կատարս
լերանց,
զի
այնպէս
յարդարեալ
էր
զնոսա
Քէրիմ
խան
տրոհելով
եւ
բաժանելով
գունդս
գունդս
ի
գաւաթս
լերանց։
Իսկ
Ազատ
խան՝
եւ
զօրք
նորա՝
որք
ամենեւին
անտեղեակ
էին
դժուարընդել
ճանապարհացն
այնոցիկ՝
իբրեւ
կամեցան
ընդ
այն
անցանել,
իսկոյն
վաղվաղակի
համայնք
հրացանաւորք՝
որպէս
զկարկուտ
ի
վերուստ
ի
վայր
իջուցին
զգնդակ
հրացանի,
որովք
իսկ
զբազումս
ի
նոցանէ
կոտորեցին։
Սորին
աղագաւ
սպառսպուռ
պարտեալ
յաղթեցաւ
Ազատ
խան
յերեսաց
Քէրիմ
խանի
եւ
զօրու
նորա.
ուստի
սկսանի
ընդ
կրունկս
դառնալ
ամօթով՝
թողեալ
անդէն
զկահս
եւ
զկարասիս
զամենայն
բանակին՝
յոյժ
շտապով
դէմ
եդեալ
հանդէպ
երեսաց
իւրոց
փոքր
ինչ
գնդաւ
ի
քաղաք
անդր
յԱսպահան
արշաւէ։
Այլ
Քէրիմ
խան
առնու
զբովանդակ
զօրս
իւր՝
ելեալ
ժողովէ
զհամայն
կահս
եւ
զկարասիս
նոցա,
զորս
ժողովեալս
զօրաց
իւրոց
արդարակշիռ
հարթութեամբ
բաժանէ
ի
լիութիւն
եւ
ի
յղփութիւն
անձանց
որոց։
Ապա
այնուհետեւ
եկեալ
նոքօք
ի
Շիրազ
քաղաք
հասանէ,
ուր
կացեալ
դուն
ինչ
աւուրս՝
զբազում
ցնծութիւնս
եւ
զուարճութիւնս
իսկ
լինի
ամենեցուն։
Զի
գիտէին
հաւաստեցաւ
եւ
անստգիւտ
ամենեքեան՝
զի
ի
ձեռս
նորա
տալոց
էր
Աստուած
զփրկութիւնս,
զնորոգութիւն,
զշինութիւն,
եւ
զխաղաղութիւն
աշխարհացս
պասից։
